فهرست:
مفاهیم آبخیز و آبخیزداری
تاریخچه آبخیزداری
تقسیم بندی حوزه های آبخیز در ایران
طبقه بندی آبخیزها و خصوصیات آنها
اهمیت و ضرورت آبخیزداری
مسائل و مشکلات حوزه های آبخیز (سیل و سیل خیزی، خشکسالی و بحران آن – فرسایش خاک و رسوب زایی – تخریب پوشش گیاهی – تخریب منابع طبیعی – مسائل اقتصادی و اجتماعی و فرهنگی )
اهداف آبخیزداری
استراتژی کلان آبخیزداری در ایران
شناسایی عناصر مختلف موثر در حوزه های آبخیز
مطالعات در مورد نیاز در طرح های آبخیزداری
تعریف مدیریت و اصول آن
برنامه ریزی و تنظیم طرح
تنگناها، گزینه ها و استراتژیها
نظارت و ارزیابی فعالیت های آبخیزداری
و برنامه ریزی اجرایی کار GPM
مسایل اقتصادی طرح ها و چگونگی ارزیابی آنها
مشارکت مردم در طرح ها آبخیزداری
ارتباط با سایر بخش های جامعه
روش انجام مطالعات در آبخیزداری
روش سنتز طرح ها و پروژه های آبخیزداری.
آبخیزداری :
برای اولین بار جامعه جنگل بانی آمریکا در کتاب « واژه شناسی جنگل» در سال 1946 تعریفی از آبخیزداری را ارائه نمود. که این تعریف عبارت است از علم اداره منابع طبیعی موجود در یک آبخیز را که به طور عمده برای تولید و حفاظت آب و منابع طبیعی وابسته به آن بکار گرفته می شود آبخیزداری گویند. این علم شامل کنترل خاک و جلوگیری از وقوع سیلاب ها و حفظ ارزش تفرجگاهی منابع نیز می باشد.
به طور کلی آبخیزداری به مدیریت و بهره برداری بهینه و پایدار از کلیه منابع آب، خاک و سرزمین گفته می شود. این مدیریت باید به گونه ای باشد که سبب افزایش رفاه آبخیز نشینان شود.
کلمه پایداری در موارد زیادی استفاده می شود و تعریف روشنی ندارد.
برخی مولفه های پایداری شامل موارد ذیل است:
این اجزاء پایداری در مقیاس های منطقه ای، زمین های کشاورزی تا اراضی با پوشش طبیعی قابل اجرا است.
آبخیز(Watershed):
منطقه ای با مرزهای هیدرولوژیکی طبیعی که به یک نقطه خاصی در رودخانه یا دریاچه و منبع آبی ختم می شود. یک آبخیز مجموعه ای است از منابع آب سطحی و زیر زمینی، خاک، پوشش گیاهی، حیات وحش و همچنین انسان و اثرات و فعالیت های آن که همگی در یک رابطه تنگاتنک با یکدیگر قرار دارند.
آبخیز در اساس یک واحد هیدرولوژیکی است که امروزه به عنوان یک واحد فیزیکی، بیولوژیکی، سیاسی، اقتصادی و اجتماعی برای برنامه ریزی و مدیریت کلیه منابع موجود در طبیعت پذیرفته شده است.
River basin: همان تعریف آبخیز را دارد ولی در مقیاس بزرگ تر و فرق دیگر آن این است که این حوزه ها از طریق یک رودخانه به دریا منتهی می شود. مثل کارون و سفید رود
تخریب آبخیز (watershed degredation):
کاهش پتانسیل تولیدی منابع آب و خاک یک آبخیز را گویند که همراه با تغییرات فاهش در رژیم هیدرولوژیکی حوضه از جمله کاهش کیفیت و کمیت رواناب ها و منابع آبی حوضه است (نجفی نژاد 1376). تخریب آبخیز
می تواند از اثرات متقابل خصوصیات فیزیولوژیکی اقلیم و بهره برداری نامناسب از زمین (جنگل تراشی، کشت نامناسب، معدن کاری غیر اصولی، چرای مفرط، جاده سازی، ...) حاصل شود.
خلاصه ای از تاریخچه آبخیزداری در ایران:
1328: تشکیل ادارات بررسی های آب و خاک و حفظ منابع طبیعی در وزرات کشاورزی
1337: گزارش کارشناس فائو در مورد وضعیت خطرناک فرسایش خاک در ایران
1338: اجرای عملیات نمونه حفاظت خاک در زیر حوزه سیرچال کرج توسط کارشناسان فائو
1346: تاسیس دفتر فنی خاک در وزرات منابع طبیعی
1348: تخصیص اولیه اعتبارات به طرح های حفاظت از آبخیزها
1349: تهیه اولین طرح آبخیزداری توسط فارغ التحصیلان دانشکده جنگلداری کرج
1350: آغاز فعالیت های گسترده آبخیزداری در حوزه آبخیز کرج، سفید رود و دز
1351: تشکیل دفتر حفاظت خاک و آبخیزداری در سازمان جنگل ها و مراتع کشور
1352: تشکیل شوراهای آبخیزداری
1353: آغاز اولین طرح مشترک حفاظت آبخیزها با همکاری فائو
1353: تهیه اولین طرح جامع آبخیزداری توسط کارشناسان ایرانی
1363: آغاز دومین طرح مشترک حفاظت آبخیزها با همکاری فائو
1371: تشکیل معاونت آبخیزداری در وزرات جهاد کشاورزی
1380: ادغام معاونت آبخیزداری در سازمان جنگل ها و مراتع
برخی از استراتژی های آبخیزداری در کشور (اهداف بلند مدت):
هدف نهایی آبخیزداری:
هدف نهایی آبخیزداری کشور اعمال مدیریت منابع و هماهنگی و یکپارچه سازی کلیه منابع یک آبخیز به نحوی که ضمن بهره برداری متناسب و منطقی از منابع طبیعی، اراضی کشاورزی و سرمایه های انسانی این منابع برای نسل های آینده حفظ شود.
برخی هدف های خاص در آبخیزداری به شرح ذیل است:
دانلود پاورپوینت آبخیزداری
