فرایند واکاوی سلسله مراتبی یکی از روش‌های تصمیم‌گیری است. واژه AHP مخفف عبارت Analytical Hierarchy process به معنی فرایند واکاوی سلسله مراتبی است.انتخاب سنجه‌ها یا criterions بخش اول واکاوی AHP است. سپس براساس سنجه‌های شناسایی شده نامزدها ارزیابی می‌شوند. واژه گزینه‌ها یا نامزدها هم معنای واژه alternative یا candidatess بوده و به جای هم بکار روند. علت سلسله مراتبی خواندن این روش آن است که ابتدا باید از اهداف و راهبردهای سازمان در راس هرم آغاز کرد و با گسترش آنها سنجه‌ها را شناسایی کرد تا به پایین هرم برسیم.
این روش یکی از روش‌های پرکاربرد برای رتبه‌بندی و تعیین اهمیت عوامل است که با استفاده از مقایسات زوجی گزینه‌ها به اولویت بندی هر یک از معیارها پرداخته می‌شود. چنانچه گزینه‌ها زیاد باشد تشکیل ماتریس مقایسات زوجی کار دشواری است.
توضیح مختصر روش
فرض کنید n گزینه و m سنجه برای ارزیابی آنها داشته باشیم. گامهای این روش به شرح زیر است
- ۱- تعیین سنجه‌ها
- ۲- مقایسه جفتی هر دو رقیب (n*(n-۱)/۲ مقایسه) برای هر سنجه و تشکیل ماتریس n*n رقبا که درایه‌های آن اعدادی در فاصله‌ای مشخص اند و برتری نسبی یکی را بر دیگری بیان می‌کنند.
مثلا: اگر طرح i از طرح j خیلی بهتر باشد به عنصر aij عدد ۵ نسبت می‌دهیم پس: ۵/۱=aij
- ۳- بدست آوردن وزن هر رقیب برای این سنجه (یعنی یک بردار ۱xn) که این کار با انجام یک سری عملیات سطری- ستونی بر روی ماتریس گام قبل واستفاده از روش ویژه-بردار یا eigenvector انجام می‌شود و برداری بدست می‌آید که جمع عناصر آن یک و مقدار عنصر iام آن وزن رقیب iiام را برای این سنجه نشان می‌دهد.
- ۴-گامهای ۱ تا ۳ را برای تمام سنجه‌ها انجام دهید تا در نهایت m بردار n تایی بدست آید و با در کنار هم گذاردن آنها یک ماتریس mxn تشکیل شود.
- ۵- مقایسه جفت جفت خود سنجه‌ها و بدست آوردن وزن هر یک از آنها از روی ماتریس سنجه‌ها که برتری سنجه‌ها را نسبت به هم نشان می‌دهد (یک بردار ۱xm)
- ۶- ضرب بردار وزن سنجه‌ها در ماتریس mxn و در نهایت بدست آوردن وزن نهایی هر رقیب
- ۷- آزمون سازگاری برای نبود تناقض در تخصیص اعداد برتری طرحها در مقایسه با سنجه‌ها
مسئله دیگری که در همین زمینه مطرح می‌شود AHP گروهی است که در آن گروهی از افراد نظرات خود را ارائه می‌کنند و در سیستم‌های خبره نیز کاربرد دارد.
فهرست مطالب:
پیشگفتار
انواع حالت های تصمیم گیری
اصول فرآیند تحلیل سلسله مراتبی
شرط معکوسی
همگنی
وابستگی
انتظارات
مثال
ساختن سلسله مراتبی
محاسبه وزن
ساختمان سلسله مراتبی
سلسله مراتبی انتخاب یک مدرسه
محاسبه وزن در فرآیند تحلیل سلسله مراتبی
روش های محاسبه وزن نسبی
روش حداقل مربعات
مثال
روش حداقل مربعات لگاریتمی
روش بردار ویژه
مثال
مراحل محاسبه وزن به روش بردار ویژه
مثال
قضیه
مثال
روش های تقریبی
مثال
محاسبه وزن نهایی
مثال
محاسبه نرخ ناسازگاری
ماتریس سازگار و خصوصیات آن
مثال
ماتریس ناسازگار و خصوصیات آن
الگوریتم محاسبه نرخ ناسازگاری یک ماتریس
مثال
الگوریتم محاسبه نرخ ناسازگاری یک سلسله مراتبی
مثال
پاورپوینت کامل و جامع با عنوان فرآیند تحلیل سلسله مراتبی (AHP) در 81 اسلاید