لینک دانلود و خرید پایین توضیحات
فرمت فایل word و قابل ویرایش و پرینت
تعداد صفحات: 11
عنوان تحقیق
« اصطلاحات دیوانی و مشاغل درباری در تاریخ بیهقی »
اصطلاحات دیوانی:
دیوان رسالت
دیوان اسنیفاء
دیوان خلیفت
دیوان عرض
دیوان وزارت
دیوان وکالت
دیوان مملکت و حساب
دیوان نکت
دیوان برید
دیوان قضا
دیوان مظالم – از دو دیوان اخیر بصورت مجلس قضا و مظالم یاد شده است .
دیوان برید: دیوان برید از دیوانهای مهم بشمار می رفت و اموری که مربوط به حمل نامه ها و نقل پیامها و ارسال اخبار مملکت بود به وسیله این دیوان انجام می شده و در منابع اسلامی گاهی از آن تعبیر به (دیوان الخبر و البرید ) می کردند .
اصطلاحاتی که بیهقی در باب این دیوان یاد کرده عبارت است از :
صاحب برید.
نایب برید.
اسکدار .
خریطه.
مجمّز .
(این دو اصطلاحات (5-4)نمی تواند ،جزء مقامات دیوانی باشد )
پیک (در عربی بصورت فیج بکار رفته است )
جمع آن فیوج آمده است .
قاصد مسرع .
دیوان عرض : مقصود دیوان عرض سیاه یا عرض لشکر است ، اصطلاح عرض کردن لشکر و دیوان، عرض سپاه در شاهنامه است:
همه لشکر رومیان عرض کن هرآنکس که هستند نو یا کهن
شاهنامه ، چاپ بروخیم
بدو داد دیوان عرض سیاه بفرمود تا پیش درگاه شاه
دیوان عرض
نایب دیوان عرض
عارض
سپاه سالار
سرهنگ ، سرهنگ به کسی گفته می شده که بر سواران ریاست می کرده است .
فرخی :
زبی دلی و زبی دانشی به لشکر خویش
هم از پیاده هراسان بود هماز سرهنگ
6- سواران جریده ، به معنی گروهی از سواران که برای جنگ با دشمن جدا کرده شده باشد.
7-یکسوار گان ، احتمال دارد به معنی سوارانی باشد که به تنهایی حرکت می کنند .
سپاه ، لشکر دارای اجزایی بدین ترتیب بوده است : (مقدمه ،ساقه ،قلب، میمنه،میسره، جناحها ،مایه دار) . منوچهری گوید:
تو به قلب لشکر اندر خون اِنگوران به دست ساقیان در میسره ، خنیاگران در میمنه
طلایع
کردوش
دیوان استیفا ء : در دیوان استیفاء، امور مالی حل وفصل می شده وگاهی صاحب دیوان به معنی مطلق به صاحب دیوان استیفاء ،اطلاق می شده و نیز از او به (دفتردار ) نیز تعبیر می شده است .
مستوفی ( به کسی که عهده دار دیوان استیفاء بوده اطلاق می شده است ).
مستخرج (کسی بوده که بحساب اموال رسیدگی می کرده )
تسبیب، عبارت است از اینکه کسی را بر مالی متعذّر الوصول حواله کند تا صاحب حواله با عامل کمک کند و شکی نیست که در این موارد زور و شکنجه به کار می رفته است . کسی که تسبیب برای او انجام می شده (مسبّب) می گفتند.
قوامی رازی گوید:
مسبّب از توبه چوب و شکنجه بستاند هرآنچه جمع می کنی سالهابه رنج وعذاب
از آن مسبّب اسباب تو همی ببرد که راست می نروی با مسبّب الاسباب
مستحثّ ، به معنی وصول کننده مالیات است.
بیستگانی ، مواجبی بوده است که چهار بار در سال به لشکریان می دادند .
فرخی می گوید :
سپاهی است او را که از دخل گیتی به سختی توان دادشان بیستگانی
اصطلاحات دیوانی و مشاغل درباری در تاریخ بیهقی
