مقدمه
دریای خزر بزرگترین دریاچه بسته دنیا با مساحت 386400 کیلومتر مربع و 7250 کیلو متر خط ساحلی تحت فشار شدید تهدیدهای زیست محیطی از قبیل تغییرات سطح اب دریای خزر، صید بیش از حد مجاز، خطر ورود آبزیان مهاجم، آلودگیهای صنعتی، کشاورزی و شهری قرار دارد و اکثر کشورهای ساحلی دریای خزر در حال توسعه می باشند. سواحل جنوبی ایران با حوزه آبریزی حدود 17700 کیلومتر مربع که در بر گیرنده 7 درصد حوزه آبریز دریای خزر می باشد، حدود 5 درصد از آبهای ورودی به دریای خزر را تامین می نماید. افزایش جمعیت در کل حوزه آبریز دریای خزر که از ملاحظات زیست محیطی ضعیفی بر خوردار می باشد، حیات آبزیان را در ذریای خزر مورد تهدید قرار می دهد.
در شهریور ماه سال 1384 شکوفایی بی سابقه جلبکی در آبهای غربی، مرکزی و ساحلی ایران در دریای خزر مشاهده و لکه حاصل، فیلم برداری و گزارش گردید. نتایج این گزارش ها ، جلبک تشکیل دهنده شکوفایی را سیانوفیسه معرفی نمودند. که قبلا در دریای خزر مشاهده نشده بود. جنس جلبک تشکیل دهنده این لکه بزرگ توسط مؤسسه تحقیقات شیلات ایران Nodularia شناسایی و در روزنامه جام جم و نیز در سایت مؤسسه منعکس گردید.
بر اساس گزارش های محدودی که توسط مؤسسه تحقیقات شیلات ایران تهیه گردید ، شکوفایی جلبکی ابتدا در آبهای شمال غربی گیلان مشاهده و سپس به سمت بندرانزلی و بندر نوشهر حرکت نموده است.
علل تشکیل این لکه عظیم جلبکی شناخته شده نیست ولی برای شکوفا شدن جلبک های سیانوفیسه عوامل مختلف و پیچیده ای می بایست در آب وجود داشته باشد از جمله می توان حضور آلاینده ها ، مواد مغذی فراوان و دمای مناسب آب برای تکثیر و تولید مثل سریع این جلبک های سبز- آبی را نام برد.
لکه جلبکی مشاهده شده بسیار گسترده بوده و در انزلی و نوشهر به وسعت 150 کیلومتر مربع دیده شده است. آرامش دریا و دمای مناسب 25 درجه سانتیگراد آب نیز در تشکیل این لکه جلبکی مؤثر بوده است.
گزارش های تهیه شده توسط مراکز و پژوهشکده های مختلف مؤسسه تحقیقات شیلات بیشتر معطوف به شناسایی جنس بلوم تشکیل دهنده و تأثیرات آن بر اکوسیستم دریای خزر بوده است. در این گزارش ها احتمال بروز مجدد این شکوفایی ها مطرح گردیده است. با همه تلاش علمی بکار برده شده برای بررسی فیزیکوشیمیایی آب و انداره گیری های زیستی لکه حاصل از شکوفایی جلبکی ، هیچگونه اقدامی برای شناسایی عوامل بروز شکوفایی جلبکی انجام نگرفته است.
در ایران وجود شکوفایی مضر جلبکی در دریای خزر قبلاً گزارش نشده ولی در تالاب انزلی این مسئله وجود داشته که مطالعات محدودی در قالب پایان نامه های دانشجویی بررسی گردیده است . و همچنین در دریای عمان و خلیج فارس نیز چنین شکوفایی جلبکی بوقوع پیوسته که متاسفانه در آنجا نیز مطالعات خاصی انجام نپذیرفته است. عدم توچه ویژه به شکوفایی جلبکی ایجاد شده در ایران احتمالا بعلت برجا نگذاشتن آثار منفی ظاهری نظیر مرگ و میر آبزیان و یا مخاطرات انسانی بوده است. در کشورهای مختلف دنیا خصوصاً در امریکا و اروپا مواد مغذی زیادی ناشی از فاضلابهای کشاورزی، صنعتی و شهری وارد دریا میشود که مکررا منجر به شکوفایی جلبکی میگردد. پایش شکوفایی در کشورهای آمریکا، اسپانیا، فرانسه، انگلستان، ایتالیا و یونان بصورت مستمر با هدف کنترل تأثیرات منفی شکوفایی جلبکی بر محیط زیست دریایی انجام می پذیرد.
وقوع شکوفایی جلبکی در دریای خزر حائظ اهمیت بوده و نشان دهنده یک اعلام خطر دیگر زیست محیطی برای دریای خزرمیباشد. ممکن است شکوفایی جلبکی با وقوع دیگر پدیده های دیگر دریای خزر ، مثل مرگ و میر دسته جمعی فک ها و ماهیان دریای خزر و کاهش سریع ذخایر ماهیان خاویاری این دریا ، در ارتباط باشد.
در تحقیق حاضر وضعیت فیتوپلانکتون ها، مواد مغذی، اکسیژن محلول، دمای آب، کلروفیل a و شفافیت آب در چهار خط عمود به ساحل از آستارا تا کیاشهر مورد بررسی قرار گرفته تا تغییرات آنها در ارتباط با شکوفایی جلبکی مشخص گردد.
اهداف
1- بررسی روند تغییرات زمانی وجغرافیایی فیتوپلانکتون ها و مواد مغذی با تاکید بر شکوفایی جلبکی.
2- شناسایی گونه های جلبکی در صورت ایجاد شکوفایی جلبکی و برآورد فراوانی و پراکنش آن.
3- شناسایی مواد سمی تولید شده در صورت ایجاد شکوفایی جلبکی.
4- اندازه گیری عوامل فیزیکی و شیمیایی آب شامل دمای آب، PH ، اکسیژن محلول ، شفافیت آب، مواد مغذی(P, N, Si) ، کلروفیل a و شوری
گشت اول مطالعاتی برای نمونه برداری آب از سه عمق 20، 50 و 100 متر از چهار لاین مطالعاتی در تاریخ 28/6/85 از لاین بندرانزلی شروع و در تاریخ 31/6/85 در لیسار پایان پذیرفت.
گشت دوم از تاریخ 9/7/85 از لاین کیاشهر شروع و در تاریخ 16/7/85 در لاین لیسار پایان پذیرفت.
گشت سوم از تاریخ 13/8/85 از لاین کیاشهر شروع شده و از لاین بندرانزلی در 14/8/85 نیز نمونه برداری صورت پذیرفت ، بدلیل کولاک بودن دریا نمونه برداری از دیگر لاین های مطالعاتی هنوز صورت نپذیرفته است.
تنها دلیل انجام نپذیرفتن گشتهای دریائی شرایط نامناسب جوی و کولاک بودن دریا بوده است.
عملیات آزمایشگاهی بدنبال نمونه برداری در آزمایشگاه صورت پذیرفته و اطلاعات هیدروشیمی کاملاً حاصل گشته و نمونه های فیتو پلانکتونی دوراول و دوم گشت های دریایی شناسائی و تعیین بیوماس گردیدند دور اول اطلاعات در این گزارش مورد بررسی مقدماتی قرار گرفته و اطلاعات کامل و تجزیه تحلیل نمونه ها در گزارش نهایی لحاظ خواهد شد.
بحث و نتایج
رژیم حرارتی آب
دمای آب یکی از عوامل مهم در متابولیسم حیاتی آبزیان محسوب می گردد. رژیم حرارتی در دریای خزر یکی از عوامل اصلی چرخش آب می باشد. در گشتهای مطالعاتی در اعماق 100 متر دمای آب در سطوح مختلف اندازه گیری گردید. و نتایج بدست آمده نشان میدهد که اختلاف دما بین سطوح مختلف آب قابل ملاحظه بوده و در مناطق مختلف روند تغییرات از سطح به عمق متفاوت می باشد. در منطقه لیسار ترموکلاین بین عمق 20 متر تا 35 با اختلاف دمای 10 درجه سانتیگراد تشکیل می گردد در آستارا بین عمق 30 و 35 با اختلاف دمای شش درجه سانتیگراد و در بندرانزلی بین عمق 40 تا 45 با اختلاف دمای 9 درجه سانتیگراد و در کیاشهر بین عمق 30 تا 40 با اختلاف دمای 13 درجه سانتیگراد بوجود می آید. وجود ترموکلاین و فاصله آن از سطح آب در فعالیت بیولوژیک و مقدار مواد مغذی قابل دسترسی موثر می باشد فلذا در اعماق پائینتر از ترموکلاین فعالیت بیولوژیک نسبت به سطح کاهش مییابد.
شامل 18 صفحه word
دانلود مقاله بررسی شکوفایی مضر جلبکی در حوزه جنوب غربی دریای خزر
