دانلود مقاله روش های تحقیق در روانشناسی

اختصاصی از اینو دیدی دانلود مقاله روش های تحقیق در روانشناسی دانلود با لینک مستقیم و پر سرعت .

دانش علمی زمانی مفهوم واقعی دارد که اطلاعات جمع آوری شده بر اساس روش های مخصوصی باشند و از جمیع جهات رعایت شرایط و قوانین علمی به عمل آید.
بنابراین روانشناسی نیز که به حق جزء علوم به شمار می رود دارای روش های تحقیق مخصوصی است که در این فصل به شرح و توصیف آنها می پردازیم. در ابتدا باید اشاره کنیم به واسطه وسیع بودن دامه روانشناسی روش های تحقیقات آن تحقیقات دقیق آزمایشگاهی – بررسی های اجتماعی- مطالعات بالینی و درمانی- تجسسات تربیتی و آماری و همچنین بسیاری از مسائل اجتماعی- تربیتی- پزشکی و نظائر آنها را دربر می گیرند.
علیرغم روش به کار رفته غایت نهایی محقق جمع آوری اطلاعات درباره پدیده یا کیفیت مورد توجه او می باشد تا بر اساس آنها فرضیات و نظریات خود را تا حدود امکان تحقق بخشد.
پس از بررسی بسیاری از روش های تحقیق در روانشناسی ادواردز (1968) آنها را به چهار گروه اصلی تقسیم می کند که عبارتند از:
1- روش مطالعه طبیعی
2- روش آزمایشی (تجربی)
3- روش بالینی (کلینیکی)
4- روش آماری.
این روش ها از نظر کسب اطلاعات و طبقه بندی آنها و همچنین مواردی که برای استفاده به کار می روند و یا ارزش آنها از جهت توانایی تشخیص متفاوتند.
1- روش مشاهده طبیعی
در روش مشاهده طبیعی تحقیق کننده صرفاً به مشاهده رفتار ارگانیزم می پردازد و هیچ گونه دخل و تصرفی انجام نمی دهد. گاهی مطالعه رفتار در محیط طبیعی و معمولی زندگی ارگانیزم و زمانی در شرایط آزمایشگاهی است. در هر حال مشاهده کننده باید سعی نماید وجودش سبب اختلال در رفتار طبیعی ارگانیزم نگردد و ادامه رفتار به کیفیت طبیعی ممکن شود. در مطالعه رفتار معمولی کودکان و بزرگسالان نیز رعایت این نکته لازم است. روانشناسی که همراه خود دفتر یادداشت داشته کوچکترین تغییر در رفتار را ثبت می کند بدون تردید جلب نظر خواهد نمود و تغییری در رفتار و کردار و گفتار دیگران به وجود خواهد آورد.
مشاهدات طبیعی را می توان در صورتی که در کمال دقت و بی نظری انجام شده باشند به شرایط مشابهی تعمیم داد زیرا رفتار طبیعی بوده مصنوعاً ایجاد نگردیده است. برای مشاهده رفتار وقت زیاد و دقت نظر لازم می باشد مثلاً اگر محققی بخواهد رفتار پرخاشگری را در کودکان ملاحظه کند باید ساعات متمادی را صرف مشاهده بازی آنها نموده با طرز برخورد اطفال را با یکدیگر مطالعه نماید تا بر اساس مشاهدات خودش قادر شود فرضیه ای را به اثبات رساند و از موردی به مورد دیگر تعمیم نظریه دهد. برخی اوقات رفتاری در شرایط طبیعی به وجود می آید ولی دیگر نظیر آن در مورد مشابهی دیده نخواهد شد. در این حال صرف وقت بیهوده و باطل بوده است.
روش مشاهده طبیعی نمی تواند پاسخگوی علل ایجاد کننده رفتار باشد زیرا مشاهده کننده قادر به دخالت در عوامل موجد رفتار نیست. از این روی استفاده از این روش در کلیه تجسسات روانشناسی جایز نخواهد بود. با وصف این برخی از رفتارهای پیچیده را می توان به بهترین وجهی از این طریق مطالعه نمود. برای مثال الگوهای متشکل رفتارهای اجتماعی و گروهی را می توان ذکر کرد که با هیچ روش دیگر امکان بررسی آنها وجود ندارد. یک مشاهده کننده دقیق می تواند روابط افراد یک اداره یا کارگاه را به خوبی تحقیق کند و به ماهیت مشکلات آنها پی ببرد.
سابقه تاریخی نشان می دهد از دیر باز بشر کوشیده است رفتار حیوانات را در محیط طبیعی زندگی آنها مطالعه کند و بدین ترتیب روش زندگی و رفتار را درک نماید. متأسفانه در بسیاری از تفاسیری که در این باب انجام گرفته اند به طور غیر منصفانه ای کوشش گردیده رفتار حیوانات را به صورت خصوصیات بشری تشریح کنند. مثلاً در کتاب معروف ارسطو به نام«تاریخ حیوانات» به شرح زیر که به عنوان نمونه نقل می کنیم برخورد می نمائیم:
«برخی حیوانات خوش خلق –تنبل و کمی متمایل به وحشیگری هستند مانند گاو نر- بعضی دیگر زود خشم- سبع و غیر قابل تعلیم می باشند مثل گراز- عده ای با هوش و ترسو مانند گوزن و خرگوش و تعدادی بدجنس و خائن شبیه مارند … بعضی شیطان و محیل چون روباه و برخی با نشاط و مهربان مانند سگ و محتاط و مراقب مثل غاز …»
خواص انسانی به حیوانات دادن از کلیه قوانین علمی تخطی می کند زیرا به هیچ روی نمی توانیم از تجربیات خصوصی حیوانات پست تر از آدمی مطلع شویم و آنچه را در فوق ارسطو شرح داده بپذیریم.
در سال های اخیر روش مشاهده طبیعی گاهی اوقات دقت تجربیات آزمایشگاهی را دربرگرفته است. بهترین مثال در این مورد تحقیقات ون فریش درباره بینایی رنگی زنبورها می باشد (1950). ظاهراً به نظر می رسد زنبورها باید بینایی رنگی برای انتخاب الوان مختلف گلها را داشته باشند ولی از جهت علمی این مسئله مورد تردید بسیار است زیرا حیواناتی که در سلسله جانداران درجات بسیار بالاتری از زنبورها دارند (مانند سگ ها و برخی دیگر پستانداران) قادر به تشخیص رنگ ها نیستند.
روش فن فریش در مظالعه رفتار زنبورها از جهت علمی تا حدود قابل ملاحظه ای درخور توجه است.
استفاده از روش مشاهده طبیعی امروزه کم یا بیش رواج یافته است ولی باید دقت کافی به عمل آید تا آزمایش و مطالعات به علت در ضبط نبودن عوامل مختلف از جنبه علمی خارج نگردد.

2- روش بالینی (کلینیکی):
در روش بالینی (کلینیکی) از آزمون های مخصوصی برای سنجش رفتار و همچنین مشاهدات افراد در شرایط مختلف و ضمن برخوردها (مصاحبه ها) استفاده می کنند. برخی اوقات هر دو کیفیت فوق را با یکدیگر تلفیق می نمایند. از این روی اطلاعاتی که ضمن کاربرد روش بالینی به دست می آیند ممکن است از مراجع مختلف مانند مصاحبه با فرد -نوشته ها و گزارشات و خاطرات شخصی- استفاده از تاریخچه زندگی و همچنین نتایج آزمون های روانی (مانند آزمون های هوش و شخصیتی) به دست می آیند. نتیجه نهایی که همان ارزش یابی و یا تشخیص کیفیات رفتاری است با توجه به برخی و یا جمیع نکات فوق حاصل می گردد.
برخی از روانشناسان معتقدند این روش کسب اطلاعات جنبه علمی قوی ندارد زیرا نه تنها نمی توان به اغلـب مطـالب فـوق کاملاً اعتماد نمود قضاوت فردی نیز بر داوری جمعی غلبه می کند. علاوه بر این نمی توان رفتار را دوباره به همان کیفیت تکرار کرد بنابراین جنبه های عینیت و تکرار یعنی مهمترین شرایط یک تجربه علمی رعایت نمی گردند. ضمناً با مطالعه رفتار یک فرد امکان تعمیم رفتار به افراد دیگر وجود ندارد.
علیرغم آنچه در فوق گفته شد روش بالینی مهمترین طریقه مطالعه رفتار غیر عادی است. بسیاری از حالات غیر عادی از طریق روش بالینی شناخته شده اند.

3- روش آزمایشی:
هدف این روش مطالعه رفتار موجود تحت شرایط خاص و مقایسه حالات مختلف آن در این شرایط می باشد. در روش آزمایشی باید ابتدا به شرح برخی از مفاهیم بپردازیم. آزمایش کننده فردی است که شرایط خاص تغییر رفتار را به وجود می آورد. آزمایش شونده موجودی است که در وضعیت آزمایش قرار می گیرد. مـحرک عاملی است که باعث تغییر رفتار گردیده و پاسخ نیز رفتار ظاهر شده از سوی موجود می باشد.
چـنانچه مـحرک تغیـیر پذیری یابد یعـنی شدت آن کـم و زیاد شود به نام متغیر مستقل نامیده می شود. پاسخی که در نتیجه آن به دست می آید و از نظر کیفیت و کمیت تابع متغیر مستقل است متغیر وابسته خوانده می شود. به عبارت دیگر متغیر وابسته پاسخی است که مورد نظر آزمایش کننده بوده و متغیر مستقل حالت آزمایش است که عمداً برای آزمایش شونده تغییر پذیری می یابد.
آزمایش کننده می تواند از طرق مختلف بر متغیر مستقل نظارت کند. معمول ترین روش ها تغییر دادن مستقیم است بدین ترتیب که افراد یا گروه های مختلفی را تحت شرایط تجربی قرار داده اثرات حاصله در رفتار را ملاحظه می کنند. مثلاً اگر تصور کنیم متغیر مستقل به صورت ضربه الکتریکی باشد که بتوان شدت آن را کم و زیاد نمود متغیر وابسته سرعت فرار گروهی از موشها پس از وارد ساختن ضربه های الکتریکی خواهد بود که تابع تغییرات متغیر مستقل می باشد.
بعضی اوقات متغیرهایی که باید مطالعه شوند از حیطه ضبط آزمایش کننده خارجند. مثلاً اگر کسی بخواهد تأثیر ثروت یا فقر را روی بعضی از جنبه های رفتار مطالعه کند واضح است نمی تواند این شرایط را روی تعدادی از افراد تحمیل نماید و باید افرادی تحت این خصوصیات انتخاب کند. سایر مسائلی که برای مطالعه آنها انتخاب افراد با یک سلسله خصوصیات تنها روش منطقی است عبارتند از:
1- کودک منحصر به فرد بودن و تأثیر آن روی رشد تکلم
2- اثر برخی از جراحات مغزی بر سازشهای هیجانی
3- تفاوت های متطقه ای در رفتار نسبت به سیاه پوستان و تفاوت های جنسی در سرعت یادگیری.

گروه های گواه و آزمایشی:
با توجه به آنچه در فوق ذکر شد مراد از آزمایشهای روانشناسی مطالعه تأثیر متغیرهای مستقل روی جنبه های مختلف رفتار است. روش کار تغییر متغیر مستقل و ملاحظه اثرات آن در رفتار می باشد. بدین منظور در کلیه آزمایش های روانشناسی باید از دو گروه مشابه استفاده نمود که هر یک وظیفه خاصی را به شرح زیر انجام دهند.
گروه آزمایشی عبارت است از دسته ای افراد که تحت شرایط خاص آزمایش قرار می گیرند و اثرات متغیر مستقل روی آنان مطالعه و تحقیق می شود. در مقابل گروه گواه عبارت است از افرادی که عیناً شرایط افراد گروه آزمایشی را دارا بوده ولی تحت شرایط آزمایش قرار نمی گیرند و بدین ترتیب میزانی برای مقایسه تغییرات رفتار ناشی از اثرات متغیر مستقل را به وجود می آورند.
چنانچه بخواهیم اثر گرسنگی (متغیر مستقل) را در رفتار موش ها (متغیر وابسته) مطالعه کنیم دو گروه موشی که از هر لحاظ با یکدیگر تشابه دارند انتخاب نموده گروه اول را تحت شرایط گرسنگی قرار می دهیم (گروه آزمایشی) ولی گروه دوم (گروه گواه) در شرایط متعارفی قرار می گیرند. پس از اتمام دوره آزمایش رفتار دو گروه را با یکدیگر مقایسه می کنیم و آنچه تفاوت مشاهده می شود در نتیجه عامل گرسنگی خواهد بود.
استفاده از گروه گواه در آزمایش های روانشناسی الزامی است زیرا تنهـا در این مـورد اسـت که می توان از نظر کیفیت و کمیت تغییرات حاصله در رفتار را مقایسه و بررسی کرد.
در بسیاری از موارد آزمایش کننده باید بتواند دقیقاً محرک وارده به آزمایش شونده را ضبط و رسیدگی نماید تا بتوان اطمینان داشت تغییرات مشاهده شده در رفتار معلول شرایطی هستند که بر آزمایش شونده وارد می آید.
برای حصول این منظور و از میان بردن عوامل خارجی در یک آزمایش باید به نکات زیر توجه نمود:
1- رسیدگی از نظر توارث- در برخی از تجربیات با افراد انسانی و یا حیوانات رده های بالاتر از میان برداشتن تفاوت هائی که به واسطه توارث ایجاد می شود مورد نظر است. برای این منظور باید آزمایش شوندگان را از یک نوع و شبیه یکدیگر انتخاب نمود. در مورد مطالعه رفتار حیوانات پست تر این مسئله ایجاد اشکالی نمی کند زیرا افراد مشابه و از یک نوع فراوانند ولی در مورد انسان مشکل تر است. در برخی از موارد استفاده از همشکمان یکسان بهترین راه حل می باشد زیرا می توان از یکی از دوقلوها به عنوان فرد مورد آزمایش و از دیگری به صورت فرد گواه استفاده نمود.
2- رسیدگی از طریق طرح آزمایش- در اکثر آزمایش ها به دست آوردن تعداد کثیری از همشکمان یکسان عملی نیست. بنابراین برای از میان بردن عوامل ناشی از تفاوت های توارث روش دیگری مورد نیاز است. اغلب اوقات سهل ترین طریقه جمع آوری اطلاعات از روی تعدادی از افراد که بر حسب تصادف انتخاب می شوند می باشد بدین ترتیب که با استفاده از روش انتخاب تصادفی آزمایش شوندگان را به دو گروه آزمایشی و گواه تقسیم می کنند.
گاهـی نیز امـکان دارد یـک آزمـایش شونده به عنوان گواه برای خودش به کار رود. مثلاً فرض می کنیم روانشناسی بخواهد درباره سرعت خواندن تحقیق کند به این ترتیب که اگر مطالب در دو ستون نوشته شوند سریعتر خوانده می شوند یا چنانچه در یک ستون درج کردند. برای تحقیق در این مورد کافی است بخش هایی با مطالب مشابه به دو صورت فوق تهیه شده از آزمایش شونده بخواهند هر دو شکل را قرائت کند و تفاوت در زمان را بررسی نمایند. در این مثال آزمایش شونده به عنوان گواه برای خودش به کار رفته است.
شکی نیست تهیه مطالبی که از لحاظ سختی و آسانی مشابه باشند به خودی خود مسئله مهمی را تشکیل می دهد و موضوع دیگری را در طرح های آزمایشی عنوان می کند. این موضوع به نام موازنه کردن موسوم است. برای سهولت تنظیم مطلب بخش های مورد مطالعه را الف و ب می خوانیم و فرض می کنیم هر یک از این بخش ها به دو فرم یک ستونی و دو ستونی تنظیم شوند. اگر از هر آزمایش شونده به عنوان گواه خودش استفاده شود برخی از آنان می توانند بخش الف را در یک ستون خوانده سپس بخش ب را در دو ستون بخوانند و تعدادی دیگر درست برعکس رفتار نمایند یعنی بخش ب را در یک ستون و بخش الف را در دو ستون مطالعه کنند. بدین طریق تفاوت هایی که در دو بخش وجود دارند موازنه خواهند شد.
3- پالایش تجربی- برای روشن شـدن مفهـوم پـالایش تجـربی ابتدا به ذکـر مثالی در زمینه یادگیری می پردازیم. در مطالعات پاولف درباره پاسخ های شرطی‏، سگ های تحت آزمایش آموختند صدای زنگ را که محرک خنثی بود با غذا مربوط سازند و ترشح بزاق که ابتدا در تعقیب رویت غذا بود به وسیله صدای زنگ نیز ظاهر سازند. پاولف در حین آزمایش های خود ملاحظه کرد پاسخ به صدای زنگ در بعضی از سگها بسیار بی ثبات بوده و محرک های دیگر مانند صدای رفت و آمد یا وجود خود آزمایش کننده و یا دستگاههای آزمایش نتایج آزمایش را به میزان قابل توجهی تغییر می دادند. بنابراین به منظور اخذ نتایج دقیق تر دستگاه هایی ابداع نمودند تا محرک های اضافی را تحت ضبط و بازرسی قرار دهند. چنانچه این امر انجام پذیرد می توان اطمینان یافت تغییرات مشاهده شده در رفتار معلول شرایطی می باشند که بر آزمایش شونده وارد می آید.
با توجه به آنچه در فوق گفتیم از بین بردن منظم عوامل خارجی در یک آزمایش با استفاده از طرق و وسایل مختلف را پالایش تجربی می خوانند.
روش های سه گانه فوق به منظور حذف نمودن و یا در ضبط قرار دادن اثرات متغرهائی است که مورد علاقه مندی آزمایش کننده نمی باشند. متغیرهائی که بدین ترتیب بی اثر شوند به نام متغیرهای ضبط شده موسومند.
تغییر بیش از یک عامل در واحد زمان- ضمن بحث درباره تجربیات روانی تاکنون فقط مواردی را شرح دادیم که در آنها یک متغیر مستقل تغییر می نمود. این کیفیت در مراحل ابتدایی تجربی ملاحظه می شود و چنانچه به موارد پیچیده تر مسائل روانی توجه نمائیم با یک سلسله متغیرهای کم و بیش غامض و متشکل مقابل خـواهیم شد. ضـبط و رسـیدگی به عـوامل خـاص مسـتلزم توجه دقیق به شرایط ایجاد کننده آنها می گردد.
به عبارت دیگر پیچیدگی کیفیات روانی از آن جهت می باشد که اثرات عوامل متعدد با یکدیگر درگیری می یابند. مثلاً گاهی اوقات ازدیاد ارزش یک متغیر سبب شدت قابل ملاحظه ای در رفتار می گردد و در بعضی موارد دیگر همین ازدیاد کاهش رفتار را ایجاد می کند. مثال جالبی درباره نیرومندی انیگزه ها ذکر می کنیم. دلائل متعدد نشان می دهند هر قدر انگیزه فرد بیشتر باشد کارهای ساده تر را بهتر انجام خواهد داد ولی باعث کندی فعالیت های مشکل تر می گردد. بنابراین می توانیم اظهار کنیم اثرات انگیزه و پیچیدگی مهارت دو عاملی هستند که با یکدیگر درگیری پیدا می کنند.

4- روش آماری:
با روش آماری می توان فرضیات روانی را از صورت کیفی به شکل کمی در آورد و با اعداد و ارقام و نمودارها نمایش داد. بنابراین روش آماری امکان کمی نمودن نتایج تجربیات روانی را که با استفاده از سه روش فوق (مشاهده طبیعی- بالینی و آزمایشی) به دست آمده اند فراهم می سازد. در این بخش برخی از شیوه های متعارفی آماری را مطالعه می نمائیم تا آمادگی بیشتری برای یادگیریهای روش های آماری فصل سوم به دست آید.
جمع آوری و نمایش نتایج تجربیات وسیله نمودار- نمودار عبارت است از دو محور که روی آن به وسیله خطوط و ترسیمات خاص رابطه میان متغیر مستقل و متغیر وابسته نمایش داده می شود. محور افقی به نام محور طول ها (با علامت مشخصه X ) و محور قائم به نام محور عرض ها (با علامت مشخصه y ) خوانده می شوند. روی محور افقی تغییرات متغیر مستقل و روی محور عمودی تغییرات متغیر وابسته را ثبت می نمایند. نقطه تلاقی دو محور کمترین مقدار دو متغیر را ظاهر می سازد. مقادیر ثبت شده روی محور افقی را باید از چپ به راست و آنچه روی محور عمودی است از پائین به بالا خواند.
باید خاطر نشان سازیم خواندن و آشنائی با نحوه تفسیر نمودارها بسیار مهم است. بنابراین یادگیری این مقدمات گرچه به ظاهر ساده می نماید ولی اساس روش های آماری مشکل تری را تشکیل خواهد داد.

بستگی ها:
چنانچه بخواهیم یک نوع رفتار را از روی رفتار دیگری پیش بینی کنیم از بستگی ها و توابع استفاده می نمائیم. فرض کنیم آزمون جدیدی را برای اندازه گیری مهارت مهندسی به کار بریم. روش کار بدین ترتیب است ابتدا افرادی را که می خواهند تحصیل مهندسی کنند در نظر گرفته سپس آزمون مزبور را برای هر یک از آنان اجرا نموده نمره ی آن را به دست می آوریم. آنگاه در حین تحصیل افراد نمرات دروس هر کدام را که معرف پیشرفت تحصیلی آنهاست ملاحظه می کنیم. چنانچه کسانی که در آزمون مهندسی به خوبی موفق شده اند نمرات تحصیلی عالی نیز به دست آورده باشند می گوئیم بین آزمون مهندسی و نمرات تحصیلی بستگی قابل توجهی وجود دارد و آزمون فوق الذکر توانسته است واقعاً مهارت مهندسی را پیش بینی کند. با توجه به آنچه در فوق ذکر گردید ممکن است بستگی را به شرح زیر تعریف نمود:
بستگی عبارت است از اظهاریه ای که به صورت کمی یا نمودار و یا کلامی تغییرات متغیر وابسته را همزمان با تغییرات متغیر مستقل نشان می دهد. در علوم میزان بستگی به صورت ارقام ریاضی و در روانشناسی به طور کلی به شکل نمودار نمایش داده می شوند.

فرمت این مقاله به صورت Word و با قابلیت ویرایش میباشد

تعداد صفحات این مقاله  30  صفحه

پس از پرداخت ، میتوانید مقاله را به صورت انلاین دانلود کنید