بررسی تطبیقی حقوق و آزادیهای فردی در نظام حقوق اساسی ایران وفرانسه
فصل دوم
قسمت اول:
الف:بررسی قانون اساسی فرانسه در باب حقوق وآزادیهای فردی
1-اعلامیه ها وقوانین اساسی مطروحه از جمهوری اول تا سوم فرانسه
الف: مقدمه
2-اصول ومحورهای قانون اساسی جمهوری چهارم ب:اصول ومبانی
3-کلیات قانون اساسی جمهوری پنجم
4-اصول ومحورهای قانون اساسی جمهوری پنجم
ب:بررسی قانون اساسی ایران در باب حقوق وآزادیهای افراد:
-نتیجه گیری
-فهرست منابع
بسم الله الرحمن الرحیم
مقدمه:
زمزمه سرود آزادی چنان طبیعی ودلنواز است که تاریخ آغاز آن را باید زمان خودشناسی انسان شمرد: در روایت آفرینش آدم، خودآگاهی انسان با انتخابی سرگرفت که به مکافات آن از فردوس برین رانده شد و در کره خاکی ماوی گزید.
داستان تقدیس آزادی را در نوشته های حکیمان ومعلمان تاریخ فراوان می بینیم.
در فلسفه کانت، آزادی از مقوله هایی است که در عقل عملی بی هیچ واسطه به آن می رسد و ارزش والا وحیاتی آن را تصدیق می کند.
از اندیشمندان و حکیمان دیگری که پس از کانت به ارزش آزادی و اثر آن در جهان هستی پرداخته اند باید از هگل نام برد: شاید در نظر هیچ فیلسوفی به اندازه هگل آزادی ارج و ارزش ندارد. هگل رسیدن به آزادی را هدف جهان خلقت می داند.
ارزش آزادی قراردادی واعتباری نیست، ارزشی است معقول که برجهان تحمیل شده است.آزادی ضرورت است نه اختیار .
در دوران معاصر، به ویژه آزادی افراد در جنبه های مختلف ، به عنوان حیاتی ترین نیاز معنوی انسان وعامل بیداری توده های مردم بیش از سایر شاخه های آزادی مطرح شده است.
حق داشتن آزادی قوانین اساسی بیشتر کشورها تضمین شده و مدنظر قرار گرفته است.
در این پژوهش تلاش شده است که در ابتدای امر تعریفی در خصوص حقوق و آزادی فردی ارائه شود و اینکه آزادی فردی چه مواردی را دربر می گیرد سپس در بخش دوم به بررسی قوانین اساسی دو کشور ایران و فرانسه خواهیم پرداخت و اینکه قانون اساسی کشور فرانسه چه نکاتی رادر خصوص حقوق و آزادیهای فردی در نظر دارد در مقابل به موارد ذکر شده در قانون اساسی ایران در خصوص حقوق و آزادی فردی اشاراتی خواهیم داشت.
اهمیت موضوع حقوق و آزادی فردی از این جهت است که همانطور که می دانیم مسئله آزادی یکی از مسائل اصلی و مهم در زندگی هر انسان است وهمواره در طول تاریخ انسانها برای به دست آوردن و اثبات آن تلاشهای زیادی کرده اند.
انسان از بدوخلقت آزاد آفریده شده و خداوند متعال انسان را آزاد ومختار آفریده تا برای تعیین سرنوشت خود تصمیم بگیرد. اما همواره در طول تاریخ و در هر برهه از زمان این آزادی توسط عده ای دیگر از انسانها محدود ویا نقض و یا مورد تجاوز در واقع شده است.
لذا در این خصوص دولتمردان کشورها همواره در تلاش بوده اند تا با ایجاد یک سری اصول وقوانین آزادی افراد را تا جایی که منجر به نقض آزادی دیگران و پایمال شدن حقوق آنها نشود تعریف کرده و حدودی در چارچوب قانون برای آن قائل شوند.
در این تحقیق سعی می شود مروری برموارد ذکر شده در خصوص آزادی افراد در قوانین اساسی دو کشور ایران وفرانسه داشته باشیم. فایده این تحقیق در این است که با نگاهی مجدد به قانون اساسی کشور خودمان ایران در خصوص بحث حقوق ملت با موارد ذکر شده در این در قانون اساسی بیشتر آشنا شده و درکنار آن هم مباحث مطرح شده در این زمینه در قانون اساسی کشور فرانسه را مرور می‌کنیم.
سوال اصلی که در این تحقیق مدنظر است اینکه: حقوق فردی یعنی چه؟ آزادی فردی چیست و چه ارتباطی بین حقوق و آزادی فردی وجود دارد؟ و بطور کلی برداشت قوانین اساسی ایران وفرانسه از این موضوع چه می باشد و چه اصولی را برای آن در نظر دارند؟
در کنار این سوالات سوال دیگری را هم می توان مطرح کرد و آن اینکه آیا هر یک از دو کشور ایران وفرانسه در طول تاریخ همواره در قانون اساسی خود در خصوص آزادی فردی یک رویه را پیش گرفته اند یا اینکه با گذر زمان در قوانین اساسی خود تغییراتی هم داده اند؟
البته در خصوص بحث حقوق و آزادی فردی مقالات وکتب زیادی به چاپ رسیده که در هر یک از آنها سعی شده به مورد یا موارد بخصوصی از آزادی فردی پرداخته شود از آن جمله میتوان به کتابی با عنوان آزادی اندیشه و بیان نوشته دکتر ناصر کاتوزیان اشاره کرد که در این کتاب دکتر کاتوزیان با همراهی تعدادی از همکارانشان تلاش کرده اند که توضیحی جامع و کامل از مبحث آزادی بیان واندیشه اراده دهند.
البته منابع در این خصوص فراوان است که در این گزارش از تعدادی از آنها بهره گرفته شده است که در پایان گزارش به آنها اشاره خواهد شد.
فصل اول :کلیاتی درباره حقوق و آزادیهای فردی
1-تعریف حقوق فردی:
در خصوص حقوق فردی باید گفت: این حقوق معدود ومنحصر نیست.
توضیح اینکه: یکی از مشخصات حقوق فردی این است که نمی توان فهرستی از آنها تهیه وادعا کرد که تعداد مزبور قطعی و کامل است ودولت فقط مکلف به رعایت آنهاست و خارج از آنها بر دولت تکلیفی نیست.
همچنین هدف از ذکر حقوق فردی در قوانین اساسی منحصر کردن آنها نیست، بلکه بیان نظایر وامثال ومصادیق آنها میباشد. با مرور زمان وگسترش روابط میان افراد و حکومت، حقوق جدیدی در عرصه حقوق عمومی ظاهر می شود که ممکن است در قانون اساسی به صراحت ذکری از آنها نشده باشد .
از طرفی نکته دیگری که قابل ذکر می باشد این است که حقوق فردی مطلق نیست. یعنی اینکه یکی از اهداف عمده ومهم حکومت، جلوگیری از تعدی و تجاوز افراد به حقوق یکدیگر است.
به عنوان مثال: آزادی اجتماعات به کسی اجازه نمی دهد که موجب اختلال نظم وسلب آسایش دیگران شود.
2-انواع حقوق فردی:
حقوق فردی که در قوانین اساسی غالب کشورهای جهان پیش بینی یا عملا به وسیله محاکم ومراجع سیاسی به رسمیت شناخته شده عبارت است از:
اول:آزادی شخصی
دوم: حقوق ناشی از اجرای عدالت
سوم:حقوق مالی
3-بحث تطبیقی در آزادی فردی:
عالی ترین وافتخار آمیزترین موهبت انسان که نسلهای زیادی در گذشته برای رسیدن به آن با مخاطرات بسیار دست به گریبان بوده ند و پیشوایان مذهب آن را جزئی از دین به شمار آورده اند بحث آزادی است.
انسانها همانطور که به آب وهوا محتاج هستند به آزادی هم نیازمندند.البته در طول تاریخ ملتها غالبا از آزادی محروم بوده اند و فقدان آزادی باعث شده است که استعدادها رشد و شکوفایی پیدا نکنند.
برای تعریف آزادی وحدود و اشکال و انواع آن کتابهای زیادی نوشته شده واز طرفی هم فلاسفه، نویسندگان،حقوقدانان ومتفکرین بحث های زیادی درباره آن مطرح کرده اند.
در یک تعریف ساده: آزادی عبارت است از اینکه شخص اختیار انجام دادن هر کاری از داشته باشد،مشروط بر اینکه به دیگران ضرر نرساند. این شرط آزادی هر کس را در مقابل دیگری محدود می کند. آزادی ، معنی وموقعیتی است که اجبار جامعه و افراد را بر شخص به حداقل ممکن کاهش می دهد.این تعریف از آزادی که انسان تابع تصمیم یکطرفه شخص دیگری نباشد همان آزادی فردی یا آزادی شخصی است.
4-تعریف آزادی فردی:
آزادی فردی یعنی اینکه شخص دررفت وآمد، اقامت وترک هر نقطه چه در کشور و چه در خارج از کشور آزاد باشد و از توقیف بدون دلیل محفوظ و مصون بماند.
نتیجه این آزادی عبارت است از لغو بردگی وبیگاری ومنع توقیف وحبس بدون مجوز اشخاص.
با وجود تمام تلاشهائیکه انجام گرفته و با اینکه در قوانین اساسی ممالک جهان ودر منشورهای و اعلامیه ها ومیثاق ها‌آزادی و حقوق بشر تثبیت شده هنوز هم مظاهر عدم آزادی فردی در کشورهای دیده می شود.
تعریف دیگری که میتوان از آزادی فردی ارائه کرد این است که آزادی فردی منع تملک انسان وتحریم کار اجباری است.
همانطور که پیشتر ذکر شد در خصوص حقوق و آزادی های افراد اعلامیه ها ومیثاق های زیادی وجود دارد، از جمله:
- اعلامیه های حقوق آمریکا(1790)
- اعلامیه حقوق بشر وشهروندی فرانسه (26 اوت 1789) وتطورات آن تا زمان حاضر.
- اعلامیه جهانی حقوق بشر(1948) که بیشتر در برگیرنده حقوق و آزادیهاست.
ب:انواع آزادی عملکرد فردی:
1)حق حیات:
همه افراد حق حیات دارند و هیچ کس نمی تواند این حق را از انسان سلب کند مگر به موجب قانون که آن هم در زمینه هایی استثنایی اعمال می شود. بنابراین سلب حق حیات افراد در جبهه های جنگ یا اعدام جنایتکاران در کشورهائیکه مجازات مرگ را در قوانین خود دارند، از زمره موارد معدودی است که این اصل را محدود می کند.
2)امنیت:
اصل امنیت فردی که اولین بار در متن مدون اعلامیه 1789 صراحتاً به کار برده شده در حقیقت، حمایت از فرد در قبال بازداشت های خود سرانه، غیرقانونی ونامحدود است.
البته حفظ امنیت شخصی افراد تنها محدود به بازداشتهای غیرقانونی نیست بلکه در قوانین، مجموعه اصول واحکام و تدابیری پیش بینی شده است تا این امنیت تضمین شود .
3)آزادی ومصونیت مسکن:
هر کسی حق دارد محل مسکونی خود را انتخاب کندو این مورد هیچگونه تحمیلی بر اوجایز نیست. بنابراین گزینش محل سکونت ونقل وانتقال بر حسب اراده فرد انجام میشود.
4)تعرض ناپذیری مکاتبات:
نامه ها ومکاتبات بین اشخاص از تعرض مصون است وهیچ مقامی حق ندارد آنها را باز کرده وبخواند، زیرا این موضوع به خصوصی بودن زندگی افراد لطمه وارد می کند و میتواند آزادی اشخاص را محدود کند. معمولا در کشورهای مختلف، متخلفین از این اصل شدیداً مورد مجازات واقع می شوند.
5)آزادی رفت وآمد:
همانطور که قبلا هم ذکر شد حق عبور ومرور آزاد در داخل کشور، خروج از آن و بازگشت به آن از حقوق ابتدایی شناخته شده افراد در کشورهای دمکراتیک است.
6)آزادی اندیشه:
منظور از این نوع آزادی، آزادی است که به قلمرو ذهن واندیشه بشری مربوط است.
آزاد اندیشی یکی از جلوه های تابناک حقوق انسانی است. هواداران حقوق فردی معتقدند که اگر زنجیر از اندیشه انسانها برداشته شود و فرد بتواند براساس تعقلات و گرایش های خود آزاد باشد تا هرگونه باور واعتقاد فلسفی، مذهبی و اجتماعی خود را داشته باشد،خواهد توانست کرامت و شخصیت خود را پرورش دهد ودر فضایی آزاد به کشف وشناسایی واقعیتها بپردازد.
از جمله آزادی هایی را که میتوان در حیطه آزادی اندیشه بیان کرد،عبارتنداز:
1- آزادی عقیده وآئین
2- آزادی بیان
3-آزادی آموزش و پرورش
4- آزادی اخبار واطلاعات
5- آزادی نمایش و...
7)آزادی گردهمایی:
آزادی گردهمایی ها یعنی اینکه شهروندان حق دارند و در گروه بندیهای گوناگون سیاسی، اجتماعی، صنعتی واقتصادی ونظایر آن شرکت کنند.
جلوگیری از تحقق این آزادی مغایرت با اصل آزادی است، مگر اینکه تجمع و گروه بندی با نظم عمومی کشور مغایر باشد.
نمونه بارز آزادی گردهمایی همان آزادی در ایجاد تجمعات موقتی است. که قانون اساسی جمهوری اسلامی در اصل 27 خود بیان می کند که : تشکیل اجتماعات و راه پیمائیها بدون حمل سلاح به شرط آنکه مخل به مبانی اسلام نباشد آزاد است.
در حقوق کشور فرانسه هم از سال 1935 کارگزاران تظاهرات، باید موضوع را حداقل یکروز قبل به آگاهی شهرداری مسئول برسانند. شهرداری یا مقامات پلیس حق دارند تظاهرات خلاف نظم عمومی ویا تحریک کننده احساسات مخالفان و بطور کلی آنهایی را که مساله ساز وواکنش آفرین است ممنوع کنند.
فصل دوم:
الف: بررسی قانونی اساسی فرانسه در باب حقوق و آزادیهای فردی:
سالهای متمادی هرگاه صحبت از قانون اساسی به میان می آید، از بعد تاریخی بلافاصله، ذهن ها متوجه فرانسه می شود. گویی بین نام کشور فرانسه وقانون اساسی پیوند وارتباطی عمیق و ریشه دار و جود داشته است. تقریباً در هر کشوری که درباب حقوق اساسی وبطور کلی سیاست وحکومت، اثری به رشته تحریر در می آید از فصول مقدماتی آن و در بحث از اصول وکلیات در هر یک از مباحث ،گویی،نگارنده مجبور است که از فرانسه شروع کند.واقعیت این است که فرانسه به مهد« آزادی» و«خاستگاه» قانون اساسی مشهور شده است و هر گاه از مقولاتی همچون:آزادی،حقوق بشر،دموکراسی، حاکمیت ملت وغیره سخن به میان می آید،لاجرم باید از فرانسه شروع کرد.
بعد از نمایان شدن طلیعه انقلاب کبیر فرانسه، نخستین سندی که از حیث انشاء حقوق فردی وطبیعی و به لحاظ شیوه نگارش وکلیت وعمومیت آن شهرت جهانی یافت، اعلامیه حقوق بشر وشهروند مصوب 26 اوت 1789 بودکه بعداً به عنوان دیباچه ای بر اولین قانون اساسی انقلابی این کشور مصوب 1791 افزوده شد.
در مقدمه این اعلامیه می خوانیم:نمایندگان مردم فرانسه که در مجلس ملی گردهم آمده اند، با این باور که عدم شناسایی،فراموشی یاتحقیر حقوق انسانها، تنها علل نگون بختی مردم وفساد حکومت می باشد تصمیم گرفتند که حقوق مستدام ومقدس انسان را در یک منشور رسمی بیان کنند تا این منشور همواره پیش روی مسئولان قرار داشته و حقوق وتکالیفشان را به یاد آورند، تا بتوان اعمال قوه مقننه ومجریه را در هر زمان با نهادهای سیاسی انطباق داد ومحترم شمرد وخواست های شهروندان را پیوسته براساس اصول ساده وتعرض ناپذیر، در جهت حفظ قانون اساسی وسعادت همگانی رهبری کرد .
اعلامیه حقوق بشر وشهروند 1789 با اندک تغییرات و اضافاتی در اغلب قوانین اساسی این کشور به عنوان سرلوحه قرارداده شد وهمچون الگویی مورد استفاده قوانین اساسی کشورهای اروپایی قرار گرفت.
همچنین در جنبشی که جنبش قانون گرایی نام گرفت( اواخر قرن 18) اعلامیه های حقوق به منزله جزئی از متن قانون اساسی تلقی شد، از آن جمله همان کشور فرانسه است که اعلامیه حقوق بشر وشهروند را به عنوان مقدمه وطلیعه قوانین اساسی بعد از انقلاب در نظر گرفته است.
در کنار آن در برخی از کشورها اصول حقوق فردی و آزادیها در درون متن قانون اساسی گنجانده شده است. مثل قانون اساسی جمهوری اسامی درسال 1358.
همچنین در بند 3 عنوان اول قانون اساسی سوم سپتامبر 1791 فرانسه وهمچنین اصول 122، 123،124 قانون اساسی 1793 برخی از موارد حقوق فردی وآزادی ها تحت عنوان «ضمانت حقوق» نامگذاری شده وبا تاکید بر‌آنان به اعلامیه جنبه الزامی وکاربردی داده است.
اصل 122 صراحتاً اعلام می کند:«قانون اساسی، برابری، آزادی،امنیت،مالکیت،مالیاتهای عمومی،آزادی اجرای مراسم دینی، آموزش وپرورش، کمکهای دولتی، آزادی کامل مطبوعات ،حق شکایت ،حق تجمع وبهره وری از کلیه حقوق بشر را برای همه فرانسویان تضمین می کند».
همچنین باید گفت:اعلامیه حقوق بشر وشهروند فرانسه مصوب 1789 طی 17 اصل بیان شده است که مهمترین آنها در باب حقوق و آزادی عبارت است از:
در مقوله این اعلامیه آمده است:
«افراد جامعه دارای یک سلسله حقوق طبیعی مقدس مسلم وغیرقابل انکار می باشد. بی اطلاعی مصادر امور از وجود این حقوق و یا عدم رعایت آنها یگانه علت فلاکت وبدبختی اجتماعات بشری است ».
ماده اول اعلامیه متقدر میداشت:« افراد بیشر آزاد زاده می شوند وآزاد می زیند وحقوق برابر دارند، امتیازات اجتماعی تنها براساس منافع عمومی است».
فرمت این مقاله به صورت Word و با قابلیت ویرایش میباشد
تعداد صفحات این مقاله 31 صفحه
پس از پرداخت ، میتوانید مقاله را به صورت انلاین دانلود کنید
دانلود مقاله بررسی تطبیقی حقوق و آزادیهای فردی در نظام حقوق اساسی
