دانلود با لینک مستقیم و پر سرعت .
چکیده
این تحقیق به منظور بررسی اثر ارتفاع سازه گلخانه روی عملکرد خیار در منطقه جیرفت، در زمینهای زراعی مرکز تحقیقات کشاورزی جیرفت و کهنوج انجام شد. بدین منظور در تابستان 1384 سه گلخانه با طول و عرض یکسان و ارتفاع نهایی متفاوت شامل ارتفاع کمتر از 5/3 متر (عرف رایج منطقه)، ارتفاع بیشتر از 5/4 متر، و ارتفاع 4 متر (ارتفاعی مابین این دو ارتفاع) ساخته شد. آماده سازی اولیة زمین در هر سه گلخانه، با استفاده از یک دستگاه تراکتور گلدونی 238 و یک دیسک 14 بشقابی سوار با عرض کار 130 سانتی متر و قطر بشقاب 50 سانتی متر، انجام شد. کوددهی مناسب براساس آزمون خاک صورت گرفت و در مهرماه مجدداً زمین برای انتقال نشاء ها آماده گردیدند. کشت در هر سه واحد گلخانه مطابق عُرف منطقه و به صورت مثلثی در ردیف هایی به فاصلة 40 سانتی متر از همدیگر و عرض راهروها 1 متر انجام شد. آبیاری گلخانه ها به صورت قطره ای تیپ برای هر سه واحد به طور یکسان انجام گردید. پارامترهای مورد اندازه گیری در این تحقیق عبارت بودند از: رطوبت و دما در داخل و خارج گلخانه، متوسط تعداد میوه در هر بوته، عملکرد محصول و تعداد دفعات سم پاشی در گلخانه ها. در پایان علاوه بر مقایسة میانگین ها، وضعیت اقتصادی طرح نیز بررسی شد. نتایج تحقیق نشان داد که هر سه واحد گلخانه نسبت به هوای محیط بیرون گلخانه، هوای گرمتری دارند. در نتیجه درصد رطوبت نسبی آنها نسبت به محیط بیرون نیز کمتر بود. علی رغم وجود تفاوت در دمای داخل گلخانه ها، بین عملکرد محصول، تعداد میوه و تعداد دفعات سم پاشی تفاوت معنی داری مشاهده نگردید.
کلیدواژه: گلخانه، خیار، ارتفاع سازه، عملکرد، دما
مقدمه
محدودیت آب و خاک و ازدیاد جمعیت جهان همواره توجه دانشمندان را به خود معطوف داشته تا راه حلی برای تأمین هر چه بیشتر مواد غذایی از واحد سطح را پژوهش و عرضه نمایند تا کمبود غذا که بصورت معضل جهانی درآمده تا حدودی کاهش یابد. روشهای نوین بهره برداری از واحد سطح از جملة مباحث مورد مطالعه در این زمینه می باشد. یکی از تکنیک های جدید که از عمر آن در کشورهای جهان سوم بیش از دو دهه نگذشته، بهره برداری از گلخانه های بلند است که علاوه بر سطح از فضای ایجاد شده نیز استفاده می نمایند تا با افزایش عملکرد و کیفیت محصول بهره بیشتر عاید کشاورز گردد.
براساس آمارنامه کشاورزی منطقه جیرفت و کهنوج مقام اول را هم از نظر تولید و هم از نظر سطح زیرکشت خیار گلخانه ای در کشور دارد[3]. بدین ترتیب به موقعیت و جایگاه این محصول استراتژیک در منطقه می توان پی برد. این مطلب نشان از ویژگی ها، توان و استعداد بالقوه اراضی حاصلخیز و بستر مساعد منطقه برای رشد این محصول در کشور می باشد. از طرفی شرایط بهینه آب و هوایی در پائیز و زمستان گویای اقلیم منحصر به فرد این منطقه در کشور می باشد. در حال حاضر سطح زیرکشت گلخانه ها و تونل های بلند در منطقه به بیش از1150هکتار می رسد. این موضوع خود توجه بیشتر به مسائل و مشکلات پیرامون گلخانه های منطقه را می طلبد. از آنجا که هزینة احداث گلخانه ها زیاد می باشد، بدیهی است که مدیریت گلخانه ها بایستی به نحوی اتخاذ گردد که بتوان بهره برداری بهینه ای از سرمایه گذاری و نهاده را برد. با توجه به روند رو به افزایش کشتهای گلخانه ای و اعمال سلیقه های شخصی و غیرعلمی در بین کشاورزان منطقه، لزوم مطالعات دقیق و نشر آن در بین کشاورزان لازم و ضروری به نظر می رسد. در منطقة جیرفت، کشاورزان با توجه به هزینة اولیة کمتر، تمایل به ساخت گلخانه های با ارتفاع کمتر دارند که این امر باعث غیریکنواختی در ساخت گلخانه ها، افزایش امراض قارچی مانند سفیدک خیار و در نتیجه افزایش مصرف سموم در گلخانه های منطقه شده است.
بررسی هایی در رابطه با سازة مناسب جهت ساخت گلخانه ها صورت گرفته است که پاره ای از آنها بشرح زیر می باشد. محققین شرکت سبزآشیان در تحقیقات خود بدین نتیجه رسیدند که ارتفاع زیادتر در گلخانه باعث کاهش تحت تأثیر قرار گرفتن هوای داخل گلخانه نسبت به تغییرات هوای بیرون می گردد که این امر باعث نوسانات کمتر در هوای درون گلخانه می گردد[8]. اسپویتو در تحقیقات خود در مورد گلخانه ها بدین نتیجه رسیده است که میزان رطوبت در گلخانه ها مسالة مهمی است و هنگامی که هوا داخل گلخانه گرمتر باشد، ظرفیت نگهداری رطوبت آن نیز بالاتر خواهد بود و این امر روی دور آبیاری نیز اثر می گذارد، پس طراحی سازة گلخانه باید بگونه ای باشد که در زمستان گرمای بیشتری داخل گلخانه ذخیره گردد[9]. نیسمو و همکاران در تحقیقات خود در مورد روش های کنترل دمای داخل گلخانه ها به این نکته اشاره کرده اند که مقدار دمای شبانه در گلخانه ها بایستی کنترل گردد و این کنترل وابسته به مقدار انرژی حرارتی است که در طول روز دریافت می شود، بنابراین گلخانه ها بایستی بصورتی ساخته شوند که بتوانند در طول روز انرژی بیشتری را از خورشید دریافت کنند تا شوک حرارتی وارد شده به گیاه در شب کاهش یابد[11]. پروکتور در تحقیقات خود اشاره کرده است که در گلخانه ها بایستی در روزهای سرد آفتابی جذب انرژی نسبت به تلفات حرارت از دیواره ها مقدار بیشتری داشته باشد، به همین دلیل دیواره ها باید بگونه ای ساخته شوند تا بتوانند گرمای بیشتری را جذب کند[12]. واتاناب در تحقیقات خود اشاره کرده است که استفاده از پلاستیک در گلخانه ها نسبت به استفاده از شیشه هزینه کمتری دارد و یک راه معمولی برای ایجاد تهویه آن، بخصوص در نزدیکی زمین فقط بالا بردن و جابجا کردن دیواره های پلاستیکی است. این گونه تهویه تا زمانی که گیاه کوچک است مناسب است، اما وقتی گیاهان بزرگتر شدند و نیاز به تهویه بیشتری باشد این روش ممکن است جوابگو نباشد و سلامتی گیاه را به خطر بیندازد، به خصوص در گلخانه های خیلی کوتاه ممکن است باعث آلودگی قارچی در قسمتهای بالایی گردد. راه حلهایی که برای این مساله پیشنهاد شده است استفاده از گلخانه هایی است که دارای سقف با قابلیت باز و بسته شدن باشند یا دارای ارتفاع بلندتری باشد که در گلخانه نوع اول باید به این نکته دقت داشت که در هوای ابری شدید یا بارانی برای حفظ محیط داخل گلخانه حتماً بایستی دریچه های فوقانی بسته شوند[13]. لوید در مطالعات خود اشاره کرده است که گلخانه ها بایستی این قابلیت را داشته باشند تا علاوه بر تهویه مناسب محیط رشد گیاه، بتواند نور خورشید و گرما را نیز برای گیاه مهیا کنند[10].
مواد و روشها
با توجه به اقلیم های آب و هوایی موجود در منطقة جیرفت و وفور کشت های گلخانه ای و عدم انجام مطالعات علمی در زمینة مسائل مربوط به سازة گلخانه در این منطقه، تحقیقات گسترده تر ضروری بنظر می رسد. لذا به منظور بررسی اثر ارتفاع سازه گلخانه روی عملکرد خیار در منطقه جیرفت این تحقیق در زمینهای زراعی مرکز تحقیقات کشاورزی جیرفت و کهنوج انجام شد. بدین منظور در تابستان 1384 سه گلخانه با طول و عرض یکسان و ارتفاع نهایی متفاوت ساخته شد. سه ارتفاع مورد آزمایش شامل ارتفاع کمتر از 5/3 متر (عرف رایج منطقه)، دومی ارتفاع بیشتر از 5/4 متر، و ارتفاع چهار متر(ارتفاعی مابین این دو ارتفاع) بود. گلخانه ها با توجه به اطلاعات ثبت شده در مورد جهت و سرعت وزش باد غالب منطقه، ساخته شد. آماده سازی اولیة زمین در هر سه گلخانه، با استفاده از یک دستگاه تراکتور گلدونی 238 و یک دیسک 14 بشقابة سوار با عرض کار 130 سانتی متر و قطر بشقاب 50 سانتی متر، صورت گرفت.کوددهی مناسب براساس آزمون خاک، صورت گرفت و در مهرماه مجدداً زمین برای انتقال نشاء ها آماده گردیدند. کشت در هر سه واحد گلخانه مطابق عُرف منطقه و بصورت مثلثی در ردیف هایی به فاصلة 40 سانتی متر از همدیگر و عرض راهروها 1 متر، انجام شد. آبیاری گلخانه ها هم بصورت قطره ای تیپ برای هر سه واحدگلخانه بطور یکسان انجام گردید.
علاوه بر ثبت رطوبت و دما در داخل و خارج گلخانه، یادداشت‌برداری‌هایی نیز شامل اندازه‌گیری عملکرد محصول، تعداد میوه برداشت شده و تعداد دفعات سم پاشی صورت گرفت. برای اندازه‌گیری این پارامترها به طرق زیر عمل شد:
الف)ثبت دما و رطوبت داخل و خارج گلخانه: بدین منظور داخل و خارج هر گلخانه به ترتیب شش و دو دماسنج حداقل و حداکثر و یک رطوبت سنج عقربه ای نصب گردید و داده های آنها در طول فصل بصورت روزانه(ساعت 8 صبح) قرائت و ثبت شد. در انتهای فصل نمودارهای مربوط به آنها رسم گردید.
ب)عملکرد و تعداد میوه: برای اندازه‌گیری عملکرد در هر چین، از ردیفهای میانی محصول برداشت و علاوه بر ثبت وزن، تعداد میوه برداشت شده نیز یادداشت گردید.
(ج)تعداد دفعات سم پاشی: برای اندازه گیری این پارامتر بازدیدهای هفتگی توسط همکار بیماری شناس از طرح بعمل می آمد و توصیه های لازم برای کنترل آفات و بیماریها ارائه شد.
در پایان اطلاعات جمع‌آوری شده بصورت مقایسة میانگین‌ها برای تشخیص مناسب‌ترین سازه از لحاظ عملکرد مورد ارزیابی قرار گرفت. بعد از برداشت محصول، 3 واحد گلخانه از نظر هزینه‌های انجام شده و درآمدهای بدست آمده با هم مقایسه شده و از طریق روش بودجه‌بندی جزئی مورد ارزیابی اقتصادی قرار گرفت. بدین منظور مجموع درآمدهای افزایش یافته و هزینه‌های کاهش یافته با مجموع هزینه‌های افزایش یافته و درآمدهای کاهش یافته مورد مقایسه قرار گرفت .
جدول 1- لیست ادوات و تجهیزات مورد استفاده در طرح
تراکتور گلدونی238، قدرت:38 اسب بخار، چهار چرخ محرک، کمرشکن، دو سیلندر
دماسنج دماسنج حداقل و حداکثر مدل TFA/Germany
رطوبت سنج مدلTash/Germany
ترازوی دیجیتال مدل:7000 ساخت شرکت صنایع پند، ظرفیت: 50 کیلوگرم، دقت 10 گرم
ترازوی آزمایشگاهی مارک:precisa
دیسک 14 بشقابه سوار، عرض کار:130 سانتی متر قطر بشقاب: 50 سانتی متر
* ذکر نام ادوات و دستگاه های بالا به معنی تأئید استفاده از آنها نیست.
نتایج و بحث
جهت مشخص شدن خصوصیات خاک وآب محل طرح ضمن تهیه یک نمونه خاک از عمق 30-0 سانتی متر زمین، 5/1 لیتر از آب چاه مورد استفاده در طرح نیز به آزمایشگاه بخش تحقیقات خاک و آب مرکز ارسال شد که نتایج این تجزیه در جدول 2 و3 آمده اند.
جدول 2- تجزیۀ شیمیایی خاک محل آزمایش.
بر حسب میلی¬گرم بر کیلوگرم خاک
عمق Cm Ec (ds/m) pH OC% P K Fe Mn Zn Cu
30-0 45/1 8/7 18/0 9/14 356 5/4 1/5 2/2 3/1
جدول3- خصوصیات شیمیایی آب آبیاری.
آنیون ها و کاتیون ها بر حسب میلی اکی والان بر لیتر
) Ec (
pH Hco3- Cl- Co32- Ca2++ mg2+ Na+ SAR کلاس آب
76/0 1/7 14/2 4/1 48/0 4/14 05/2 76/0 C3S1
سپس سایر پارامترها همان گونه که در مواد و روش ها اشاره شده، اندازه گیری گردید و در انتهای فصل زراعی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت که در ادامه به آنها اشاره شده است.
مقایسه میانگین عملکرد و تعداد میوه برداشت شده از گلخانه های طرح در طول فصل، اختلاف معنی داری بین آنها نشان نداد(جداول5و6).
جدول 4- مقایسه عملکردگلخانه های خیار با ارتفاع نهایی متفاوت.
پارامتر نوع گلخانه از لحاظ ارتفاع نهایی بر حسب متر
(5/4)A (4)B (5/4)A (5/3)C (4)B (5/3)C
عملکرد تک بوته در هر چین(گرم) 146 9/152 146 4/146 9/152 4/146
مقدارF 4817/1 1673/1 2694/1
واریانس 95/19 89/59 4/26
انحراف استاندارد بین میانگین ها 47/4 74/7 14/5
مقدار t 5532/1 05/1 267/1
احتمال در سطح 5% n.s n.s n.s
جدول 5 - مقایسه تعداد میوه برداشت شده درگلخانه های خیار با ارتفاع نهایی متفاوت.
پارامتر نوع گلخانه از لحاظ ارتفاع نهایی بر حسب متر
(5/4)A (4)B (5/4)A (5/3)C (4)B (5/3)C
تعداد میوه برداشت شده از هر بوته در هر چین 64/1 78/1 64/1 68/1 78/1 68/1
مقدارF 06/1 28/1 21/1
واریانس 003/0 007/0 004/0
انحراف استاندارد بین میانگین ها 05/0 08/0 06/0
مقدار t 9416/1 7114/1 6538/0
احتمال در سطح 5% n.s n.s n.s
از بررسی نمودار 1 نتایج زیر بدست آمد:
- تغییرات دمای داخل هر سه نوع گلخانه و محیط بیرون هم فاز هستند. با توجه به این که در گلخانه های منطقه از سیستم گرمایشی استفاده نمی شود این مورد درست بنظر می رسد.
- میانگین دمای داخل هر سه واحد گلخانه نسبت به محیط بیرون چند درجه سانتیگراد گرمتر است و این یعنی این که سازه های گلخانه با پوشش پلاستیک در منطقه تنها چند درجه سانتیگراد، دمای داخل را نسبت به بیرون گرمتر کرده اند و این نکته با توجه به پایین بودن دمای محیط در فصل زمستان برای رشد خیار، لزوم استفاده از سیستم های گرمایشی، حتی برای مدت کوتاه، را نشان می دهد.
بررسی نمودار 2 نشان می دهد که در طول فصل زمستان، علیرغم معتدل بودن زمستان در منطقه، هوای گلخانه برای رشد خیار مناسب نیست.
نمودار 3 نشان می دهد که در برخی روزها بر اثر شدت تابش خورشید دمای گلخانه بسیار بالاست و تهویه مناسب ضروری بنظر می رسد.
به منظور بررسی گستره تغییرات دمایی در داخل گلخانه های با ارتفاع نهایی متفاوت، حداقل و حداکثر دمای داخل سه نوع گلخانه و محیط بیرون گلخانه در نمودارهای متفاوتی ترسیم گردید( نمودارهای 6،5،4 و7). نمودار 4 نیز نشان می دهد که در زمستان، علیرغم معتدل بودن هوا در منطقه، حداقل دما در محیط آزاد برای رشد خیار پایین است. لذا استفاده از پوششهای پلاستیکی و منبع گرمایی جهت تعدیل دما و جلوگیری از سرمازدگی ضروری بنظر می رسد.
فرمت این مقاله به صورت Word و با قابلیت ویرایش میباشد
تعداد صفحات این مقاله11 صفحه
پس از پرداخت ، میتوانید مقاله را به صورت انلاین دانلود کنید
نویسند‌گان: سمیه شاهی ، مهدی خجسته پور ، حامد افشاری ، محمدحسین عباسپور فرد 
