مقاله هیدروژئومورفولوژی حوضه آبریز رودخانه شاندیز با تأکید بر تغذیه دشت مشهد

اختصاصی از اینو دیدی مقاله هیدروژئومورفولوژی حوضه آبریز رودخانه شاندیز با تأکید بر تغذیه دشت مشهد دانلود با لینک مستقیم و پر سرعت .

فرمت فایل: word

تعداد صفحه:130

فصل اول  کلیات

مقدمه                                               ۳

۱-۱ بیان مسئله تحقیق (طرح مسئله)                 ۴

۲-۱ ادبیات وسابقه تحقیق                             ۴

۳-۱ اهداف تحقیق                                     ۵

۴-۱ فرضیه های تحقیق                                 ۵

۵-۱ روش وفرآیند تحقیق                               ۶

۶-۱ منابع گردآوری اطلاعات                            ۶

۷-۱ بیان محدودیتهای عمده تحقیق                      ۷

۸-۱ موقعیت منطقه تحت مطالعه                         ۷

۱-۸-۱ موقع ریاضی                                    ۷

۲-۸-۱ موقع نسبی                                     ۷

۳-۸-۱ موقع سیاسی                                    ۷

۴-۸-۱ موقع زمین شناسی                               ۷

۵-۸-۱ موقع اقلیمی                                   ۷

۶-۸-۱ موقع آب شناسی                                 ۷

فصل دوم  ویژگى هاى اقلیمى

مقدمه                                               ۱۳

۱-۲ جبهه های مختلف آب وهوایی تاثیر گذار بر منطقه    ۱۳

۲-۲ داده ها وایستگاهها                              ۱۴

۳-۲ دما وتغییرات آن                                 ۱۶

۱-۳-۲ گرادیان حرارتی                                ۱۷

۲-۳-۲ درجه حرارت ماهانه                             ۱۷

۴-۲ بارندگی                                         ۱۹

۱-۴-۲ برآورد بارندگی سالانه حوضه مورد مطالعه         ۱۹

۲-۴-۲ رابطه بین ارتفاع و بارندگی                    ۱۹

۳-۴-۲ تغییرات ماهانه وفصلی بارندگی حوضه             ۲۰

۵-۲ برآورد تبخیر                                    ۲۴

۶-۲ طبقه بندی اقلیمی منطقه مورد بررسی               ۲۵

۱-۶-۲ ضریب خشکی د ومارتن                            ۲۶

۲-۶-۲ اقلیم نمای آمبرژه                             ۲۷

فصل سوم  زمین شناسى-  ژئومورفولوژى

۱-۳ کلیات زمین شناسی                                ۳۰

۱-۱-۳ زمین شناسی زون بینالود                        ۳۱

۲-۱-۳ سازنده های منطقه تحت مطالعه                   ۳۵

۲-۳ کلیات ژئومورفولوژی                              ۳۸

۱-۲-۳ مورفوتکتونیک ودینامیک درونی                   ۳۸

۱-۱-۲-۳ تکامل تکتونیکی؛زمین ساخت ورقی وچین خوردگی   ۳۹

۲-۱-۲-۳ شکستیگیها وگسیختگیها                        ۳۹

۱-۲-۱-۲-۳ تراس ها(راندگی ها)                        ۴۰

۲-۲-۱-۲-۳ چین ها وگسله ها                           ۴۲

۲-۲-۳ مورفوکلیماتیک ودینامیک بیرونی                 ۴۲

۱-۲-۲-۳ دینامیک ها ومواریث اقلیمی پلیئستوسن         ۴۳

۲-۲-۲-۳ مورفودینامیسم هولوسن                        ۴۶

۳-۲-۳ لیتومورفولوژی بینالود                         ۴۷

فصل چهارم  خاک و پوشش گیاهى

مقدمه                                               ۵۱

۱-۴ تیپ بندی خاک حوضه                               ۵۱

۲-۴ پوشش گیاهی                                      ۵۵

۳-۴ کاربری اراضی                                    ۵۷

۱-۳-۴ اراضی زراعی                                   ۵۷

فصل پنجم  ویژگیهاى هیدروژئومورفولوژى

مقدمه                                               ۶۱

۱-۵ منابع آب سطحی                                   ۶۱

۱-۱-۵ کلیات حوضه آبریز رودخانه شاندیز               ۶۱

۲-۱-۵ ویژگی های هندسی و ژئومتریک حوضه               ۶۲

۱-۲-۱-۵ محیط حوضه                                   ۶۲

۲-۲-۱-۵ مساحت حوضه                                  ۶۲

۳-۲-۱-۵ طول حوضه                                    ۶۳

۴-۲-۱-۵ عرض حوضه                                    ۶۳

۵-۲-۱-۵ ارتفاع حوضه (پستی و بلندی)                  ۶۷

۶-۲-۱-۵ شکل حوضه                                    ۷۱

۷-۲-۱-۵ شیب حوضه                                    ۷۴

۸-۲-۱-۵ تراکم زهکشی                                 ۷۴

۹-۲-۱-۵ زمان تمرکز                                  ۷۴

۱۰-۲-۱-۵ آبراهه ها                                  ۷۵

۳-۱-۵ رژیم رودخانه                                  ۷۷

۴-۱-۵ برآورد وحجم رواناب(آورد سالانه)                ۷۸

۲-۵ منابع آب زیر زمینی                              ۸۰

فصل ششم  پدیده هاى هیدروژئومورفولوژیکى حوضه آبریز رودخانه شاندیز

 مقدمه                                              ۸۲

۱-۶ مخروطه افکنه                                    ۸۲

۱-۱-۶ موقعیت مخروطه افکنه                           ۸۲

۲-۱-۶ مساحت ومحیط                                   ۸۲

۳-۱-۶ توزیع ارتفاعی                                 ۸۲

۴-۱-۶ شیب                                           ۸۳

۵-۱-۶ گرانولومتری ومورفوسکوپی رسوبات مخروطه افکنه ها ۸۳

۶-۱-۶ منحنی های گرانولومتری مخروطه افکنه            ۸۴

۷-۱-۶ جنس رسوبات مخروطه افکنه                       ۸۴

۲-۶ تراسها                                          ۸۷

۳-۶ مآندر                                           ۸۸

فصل هفتم  نقش مخروطه افکنه در ایجاد پتانسیل آبى(کمى وکیفى) و تاثیر پذیرى آن از رودخانه شاندیز

۱-۷ آب سطحی در محدوده مخروطه افکنه                  ۹۱

۲-۷ آب زیرزمینی در مخروطه افکنه(کمی وکیفی)          ۹۱

۱-۲-۷ قنات                                          ۹۱

۲-۲-۷ چاه                                           ۹۱

۱-۲-۲-۷ دبی ویژه مخروطه افکنه                       ۹۴

۲-۲-۲-۷ هیدروشیمی وکیفیت آب                         ۹۴

۱-۲-۲-۲-۷ طبقه بندی آب از نظر شرب                   ۹۴

۲-۲-۲-۲-۷ طبقه بندی آب از نظر کشاورزی               ۹۶

۳-۲-۲-۲-۷ کنداکتیویته                               ۹۷

۴-۲-۲-۲-۷ کلر                                       ۹۷

۵-۲-۲-۲-۷ نقشه ایزوپیز                              ۹۹

۶-۲-۲-۲-۷ هیدروگراف چاه وارزیابی آن                 ۱۰۱

فصل هشتم  وضعیت اقتصادى- اجتماعى حوضه

مقدمه                                               ۱۰۵

۱-۸ وضعیت اجتماعی                                   ۱۰۵

۱-۱-۸ تعداد وتوزیع جمعیت                            ۱۰۵

۲-۱-۸ خانوار وخانواده                               ۱۰۶

۳-۱-۸ تراکم جمعیت                                   ۱۰۷

۱-۳-۱-۸ تراکم نسبی                                  ۱۰۸

۲-۳-۱-۸ تراکم بیولوژیکی                             ۱۰۸

۴-۱-۸ ترکیب جمعیت                                   ۱۰۸

۵-۱-۸ سواد و آموزش                                  ۱۰۸

۶-۱-۸ مهاجرت وعلل آن                                ۱۰۹

۲-۸ وضعیت کشاورزی حوضه                              ۱۰۹

۱-۲-۸ دامداری                                       ۱۱۰

۳-۸ صنعت                                            ۱۱۰

۴-۸ خدمات                                           ۱۱۱

فصل نهم  نتیجه گیری و پیشنهادات

-نتیجه گیری و اثبات فرضیه                           ۱۱۴

-اثبات فرضیه ها                                     ۱۱۵

پیشنهادات                                           ۱۱۶

منابع                                               ۱۱۷

خلاصه

حوضه آبریز رودخانه شاندیز (زیر حوضه کشف رود در حوضه آبی قره قوم) بین عرض جغرافیایی ²۲۸ ¢۵۲ °۳۶- ¢۱۴ °۳۶ و طول جغرافیایی ²۵۰ ¢۲۷ °۵۹- ¢۴ °۵۹ در دامنه شمالی ارتفاعات بینالود واقع شده است این منطقه از لحاظ سیاسی جزء بخش طرقبه شهرستان مشهد در استان خراسان رضوی است.

آب وهوای محدوده مورد مطالعه نیمه خشک سرد با متوسط درجه حرارت بالاتر از۸/۸ درجه سانتیگراد با میانگین بارش بیشتر از ۳۵۶ میلیمتر بوده و پراکنش بارندگی در منطقه  زمستانه- بهاره می باشد.

حوضه مورد مطالعه جز زون بینالود می باشد که بیشترین وسعت آن از سازنده های فیلیت،شیل،ماسه سنگ سبز تا سیاه رنگ سری مایان که متعلق به تریاس فوقانی و ژوراسیک زیرین است تشکیل شده و از لحاظ تنوع لیتولوژیک انواع مختلف آذرین، دگرگونی و رسوبی در آن حضور دارد.

حوضه مورد مطالعه جز حوضه های کشیده می باشد با متوسط ارتفاع ۲۱۱۴ متراست رژیم آبدهی آن تا حدود زیادی از جریان بارندگی تبعیت می کند که حجم رواناب سالانه آن۱۶/۴۰ میلیون متر مکعب است.

این حجم قابل ملاحظه رواناب با حمل مواد رسوبی موجود در حوضه باعث به وجود آمدن پدیده های هیدروژئومورفیک از جمله مخروطه افکنه شده است که به عنوان مهمترین پدیده های فرسایشی به شمار می آید که از لحاظ آب زیرزمینی حائز اهمیت است رسوبات آن از راس مخروطه افکنه که درشت دانه است به سمت قاعده ریزتر می شود. رودخانه شاندیز مهمترین منبع تغذیه کننده مخروطه افکنه می باشد. از پدیده های دیگر هیدروژئومورفولوژی می توان ازتراس آبرفتی و مآندر یاد کرد.

در این منطقه بعد خانوار حدود ۴ نفر و تراکم نسبی۷۸ نفر در هر کیلومتر مربع است. محصولات آن بیشتر گندم، جو، حبوبات، سیب زمینی، گوجه فرنگی، خیار و محصولات باغی آن سیب (زرد، قرمز) گلابی، گیلاس، آلبالو، زردالو، گردو و هلو می باشد. دامداری آن بیشتر سنتی که دامهای از قبیل گاوشیرده، گوسفند و بز را نگهداری می‌کند.

به دلیل داشتن تعداد زیاد رستورانها که به خصوص در فصل تابستان مورد توجه انبوهی از توریست واقع می شود دارای آلودگی های مختلفی می باشد.

مقدمه:

 آب منشأ حیات وتداوم بخش آن بوده وبدون آن هر حرکت و تلاش درهرزمینه ای برای موجودات زنده عقیم خواهد ماند.در حال حاضر کمبود آب ومنابع آبی از اساسی ترین مسائلی است که مسئولین و برنامه ریزان را به یافتن راه حلهایی برای رفع کمبود آن واداشته است.

ازآنجا که کشورما ایران با وسعتی معادل۰۰۰ /۶۴۸/۱ درنیمه جنوبی منطقه معتدله شمالی درمحدوده کمربند بیابانی جهان واقع شده واز لحاظ ریزشهای جوی وضعیت چندان مطلوبی ندارد لذا آب ازاهمیت ویژه ایی بهره منداست.

از سوی دیگربا توجه به این که تولیدات کشاورزی نیاز به آب کافی داشته و بجزدرمناطق سلسله جبال البرز(کرانه های دریای مازندران)ودامنه غربی سلسله جبال زاگرس(مناطقی در غرب وشمال غربی)کشور که دارای بارندگی نسبتاً زیادی است،دربقیه قسمتهای کشوربارندگی اندک است،لذابخش اعظم کشورهمواره با کمبود آب مواجه بوده واین کمبود به صورت مانع بزرگی بر سرراه برنامه ریزهای عمرانی قرار دارد.مضافاً این که همین بارش کم درفصولی نازل می شود(زمستان وبهار)که به آب نیازی چندان نمی باشد. درچنین شرایطی برای جبران این کاستی ها به بهره برداری هرچه بیشترازمنابع آب زیرزمینی پرداخته می شود.دراین زمینه نیزدراثراضافه برداشتهای مکرر، منابع آب زیرزمینی با عدم تعادل وبحران مواجه شده است.این شرایط بحرانی زنگ خطری است برای ما تا نحوه مدیریت آب را ازوضع کنونی آن تغییر دارد وبا برقراری انقلابی نوین درمدیریت منابع وذخایر آب،بدون آسیب رسانی به محیط زیست ویا کاهش میزان تولیدات کشاورزی، با تلاش توام با فکرواندیشه وهمکاری وهمفکری صادقانه،برنامه ریزی جدیدی را پایه گذاری نمائیم تامشکل حیاتی آب کشاورزی، صنعت وشرب جمعیتهای شهری و روستائی به صورت اصولی و مدبرانه حل گردد.

در مناطق خشک ونیمه خشک جهان،مانند منطقه تحت مطالعه به دلیل قلّت پوشش گیاهی،وبارانهای پر شدت ونیز وجود مواد هوازده زیاد،طغیان رودها همواره مقادیرزیادی ازرسوبات هوازده را با خود تا پای دامنه حمل نموده وبه صورت مخروطه افکنه رسوب می دهند.در فضاهای خالی بین دانه ایی این رسوبات منفصل مقدار قابل توجهی آب به صورت آب زیرزمینی باقی می ماند.به این ترتیب مخروطه افکنه ها جزو آن دسته ازپدیده های ژئومورفیک به شمار می آیند که حاوی آب زیرزمینی بوده و درمناطق خشک ونیمه خشک جهان حایز اهمیت اند.

دراین پژوهش برای ملموس ترنمودن نقش مخروطه افکنه شاندیز و حوضه مولد آن تاکید می شود تا بتوان به قابلیتهای آن که ازجمله تامین آب نیز می باشد،دست یافت وراهی دربرابرمدیران و برنامه ریزی کشور گشود.

تحقیق در مورد سوء تغذیه در نوجوانان

اختصاصی از اینو دیدی تحقیق در مورد سوء تغذیه در نوجوانان دانلود با لینک مستقیم و پر سرعت .

لینک پرداخت و دانلود *پایین مطلب*

فرمت فایل:Word (قابل ویرایش و آماده پرینت)

تعداد صفحه189

فهرست مطالب

فهرست مطالب

کلیات

 مقدمه

 فصل اول : تغذیه

 تغذیه

 تاریخچه غذا

 عهد قدیم تا دوران آگاهی

هرم غذایی

 فصل دوم: گروههای غذایی

 ویتامین ها

 کربوهیدارتها

 چربی ها

 امگا- 3 و امگا- 4

پروتئین ها

  املاح معدنی

آهن

 سدیم و پتاسیم

 کلسیم

ید

 روی

آب

 فصل سوم: اهمیت تغذیه

 تغذیه در دوران بلوغ

 ویژگی های رفتاری تغذیه در نوجوانان

 اهمیت تغذیه در دختران

 تأثیر تغذیه در خوجوانان در موفقیت جامعه

 توصیه های تغذیه ای

 اهمیت صبحانه و میان وعده ها

 فصل چهارم: عوارض ناشی از تغذیه نادرست

 جسمی:

 مشکلات ناشی از تغذیه ناسالم

 چاقی

 منشاءچاقی

عوارض رژیم های نادرست

 کم خونی ناشی از فقر آهن

 کم خونی مگالوپلاستیک

 کم خونی پرنی سیوز

   کم خونی همولتیک

کم خونی ناشی از کمبود مس

 کربوهیدارت ها و پوسیدگی دندان

 گواتر

 کمبود ویتامین A

کمبود ویتامین B

کبمود پروتئین

 روانی:

 افسردگی

 افسردگی جوانان

 افسردگی و تغذیه

 فصل پنجم: مصاحبه

 مصاحبه با دکتر حسینی متخصص تغذیه

فصل ششم: جمعبندی

 فصل هفتم: پیوست

 منابع

تقدیم به:

  همه نوجوانان و جوانانی که یاد خدا در قلبشان و نام خدا بر لبانشان است به امید این که در راه خدا گام برداریم.

 « تقدیر وتشکر:

 اینک با عنایت پروردگار پس از گذراندن روزهای متمادی این تحقیق به پایان رسیده و ما واجب می دانیم از کلیه عزیزانی که ما را در انجام این تحقیق یاری نمودند مراتب تقدیر و تشکر را بجا آوریم.

از دبیر محترم سرکار خانم فروزش که در تمام مراحل این تحقیق ما را یاری نمودند و تمامی عوامل مدرسه شاهد عصمت تشکر و قدردانی می نمائیم.

 و از تمامی کسانی که ما را در این پژوهش مشاوره و راهنمایی نمودند از جمله جناب آقای دکتر حسینی کمال تشکر را داریم. 

« خلاصه»

غذا نیاز انسان را به ماده و انرژی تأمین می کند ماده برای ساختن بافتهای جدید و رشد بدن لازم است و به این علت تغذیه مقوله بسیار مهمی

دانلود پاورپوینت جالب و کامل اصول تغذیه دام

اختصاصی از اینو دیدی دانلود پاورپوینت جالب و کامل اصول تغذیه دام دانلود با لینک مستقیم و پر سرعت .

فهرست مطالب موجود در این پاورپوینت:

• مقدمه
• —اصطلاحات علم تغذیه
• —انواع دستگاه گوارش
• —فیزیولوژی گوارش
• —ترکیب بدن دام
• —ترکیبات فرآورده های نباتی
• —آب
• —مواد معدنی
• —کربوهیدرات ها
• —لیپید ها
• —پروتیین ها
• —ویتامین ها
• این پاورپوینت مناسب برای ارائه سمینار می باشد که در قالب 99 اسلاید (صفحه) تنظیم شده است.
  

دانلود کتاب جالب و مفید مدیریت و تغذیه گاو های خشک

اختصاصی از اینو دیدی دانلود کتاب جالب و مفید مدیریت و تغذیه گاو های خشک دانلود با لینک مستقیم و پر سرعت .

فهرست مطالب کتاب

• مقدمه
• اهداف دوره خشکی
• گروه بندی کردن
• خشک کردن
• کنترل ورم پستان
• طول دوره ی خشکی
• نمره ی وضعیت بدنی
• تغذیه ی گاوهای خشک
• خوراک ها و مواد مغذی
• تغذیه گاوهای خشک اوایل دوره ی خشکی
• مدیریت و تغذیه گاوهای اواخر دوره خشکی
• منابع مورد استفاده

دانلود مقاله تغذیه

اختصاصی از اینو دیدی دانلود مقاله تغذیه دانلود با لینک مستقیم و پر سرعت .

امنیت غذایی:
بانک جهانی در سال 1986 امنیت غذایی را به صورت «دسترسی همه مردم در تمام اوقات به غذای کافی برای داشتن یک زندگی سالم» تعریف کرد که این تعریف در کنفرانس رم مورد تاکید قرار گرفت.
این تعریف به سه عنصر «موجود بودن غذا»، «دسترسی به غذا» و «پایداری در دریافت غذا» استوار است. عنصر موجود بودن غذا تنها به میزان مواد غذایی در مرزهای ملی که درگذشته عنصر اصلی امنیت غذایی بود، تکیه ندارد و امروزه شامل تولید (عرضه داخلی) و واردات مواد غذایی می‌باشد.
مفهوم «دسترسی به غذا» نیز دسترسی فیزیکی و اقتصادی به منابع جهت تامین اقلام غذایی مورد نیاز جامعه است و به معنای «پایداری در دریافت غذا»، ثبات و پایداری دریافت ارزش های غذایی مورد نیاز جامعه می‌باشد.

وضعیت امنیت غذا و تغذیه در ایران:
در کشور ما سوء تغذیه ناشی از فقر از چهل سال قبل گزارش شده است و علیرغم تلاشها همچنان شیوع نسبتاً وسیع دارد و قبل از اینکه به پیشگیری و کنترل آن بپردازیم بیماریهای متابولیک ناشی از رفاه نیز شتاب زده از راه رسیده اند. البته در بسیاری مواد سوء تغذیه نه به دلیل کمی درآمد بلکه به سبب نداشتن آگاهی از اصول تغذیه است.
به طور کلی داده های موجود سه روند مهم و تعیین کننده در زمینه غذا و بیماریهای متایولیکی را نشان می دهد:
1- افزایش چشم گیر مصرف چربی در جامعه
2- افزایش سریع و چشم گیر مرگ و میر ناشی از بیماریهای قلب و عروق
3- اضافه وزن و چاقی بخصوص در زنان میانسال
استراتژیهای کلی حاکم بر برنامه امنیت غذا و تغذیه:
1- هماهنگی بین بخشی: تجربه ها نشان داده است که توان مدیریت در سطح استان عامل تضمین کننده در اجرای موفق سیاستهای ملی می‌باشد و از آنجا که مسئله تامین غذا از مقوله های فرابخشی بوده اغلب ارگانها و وزارتخانه ها به نوعی با آن یا معلولهای پس از آن سر و کار دارند، لذا بدون ایجاد هماهنگی و همگرایی در سیاستها اجرای برنامه های مرتبط با امنیت غذا میسر نخواهد بود.
2- جلب مشارکت مردم: بدیهی است در هر برنامه ریزی دولتی یک سمت آن به طرف مردم و حفظ منافع آنها خواهد بود و الزاماً برنامه هایی موفق تر هستند که نقش مردم را در تمام سیکل برنامه ریزی تا اجرا منظور نموده باشند خصوصاً اگر اجرا برنامه مترادف با تغییر رفتار جامعه باشد.
3- ایجاد دسترسی به غذا با توجه به اینکه دسترسی به غذا از دو بعد اقتصادی و فیزیکی مطرح است، لذا اشتغال‌زایی، افزایش درآمد خانوار، در دسترس قرار دادن مواد غذایی مورد نیاز از طریق کشت و زرع و یا فرآیندهای دیگر، ایجاد دسترسی فرهنگی به غذا به معنای در دسترس قرار دادن غذاهای با ارزش سنتی و متناسب با فرهنگ مردم از راهکارهای موثر ایجاد دسترسی به غذا بوده و طبیعتاً فرابخشی خواهد بود.
4- آموزش: از آنجا که یکی از عوامل اصلی در نامناسب بودن سبد غذایی هر خانوار، توزیع نامناسب آن بین اعضاء خانوار، عدم شناخت گروههای غذایی و نیاز بدن به هر کدام از گروهها و در اولویت قرار دادن بعضی از آنها می‌باشد، بنابراین نقش آموزش در ارتقاء فرهنگ و سواد تغذیه‌ای جامعه بسیار ارزشمند خواهد بود.
5- ارتقاء بهداشت جامعه و پیشگیری و مراقبت از بیماریها: به دلیل بیماریهای زمینه ای مانند بیماریهای عفونی، انگلی یا بیماریهای غذد و متابولیک در بروز سوء تغذیه، به نظر می رسد یکی از استراتژیهای مهم ایجاد امنیت غذا و تغذیه پیشگیری و مراقبت اینگونه بیماریها باشد. از طرفی توجه به بیماریهایی که معلول و یا در ارتباط با نوع تغذیه می‌باشند، نظیر بعضی سرطانها، بیماریهای قلبی و عروقی و غیره نیز در زمره اینگونه بیماریها که بایستی تحت مراقبت و توصیه‌های تغذیه‌ای باشند قرار می‌گیرد.
6- تحقیقات کاربردی: بدیهی است تحقیقات بعنوان ابزار تعیین وضعیت موجود، شناخت مشکل و تعیین اولویتها، ارزشیایی حین و در خاتمه برنامه جایگاه ویژه ای دارد، لذا بایستی با طراحی یک سیستم منظم و هدفمند ساختار آن تعیین و طراحی شود.
7- نظارت و ارزشیابی: برای یک برنامه هدفمند میان برنامه ای و نهایی، داشتن سیستم نظارت و ارزشیابی توسط تمام بخشهای درگیر اجرای برنامه و نیز داشتن ابزار لازم برای این منظور، کاملاً ضروری و مهم است.
شیوه مصرف صحیح غذا و هرم غذایی:
شرط اصلی سلامت زیستن داشتن تغذیه صحیح است. تغذیه صحیح یعنی رعایت دو اصل تعادل و تنوع در برنامه ریزی غذایی روزانه تعادل به معنی مصرف مقادیر کافی از مواد غذایی و تنوع به معنی انواع مختلف مواد غذایی در 5 گروه اصلی مواد در هرم غذایی می‌باشد. هرم غذایی از 5 گروه اصلی مواد غذایی تشکیل شده است. هر چه از بالای هرم به سمت پایین نزدیک می شویم حجمی که گروههای غذایی به خود اختصاص می دهند بیشتر شده و باید مقدار مصرف روزانه آنها بیشتر شود. در هر گروه مواد غذایی دارای ارزش غذایی تقریباً یکسان هستند و می‌توان از یکی بجای دیگری استفاده کرد. (هرم راهنمای غذایی در پایان این فصل ضمیمه می باشد)
1- گروه نان و غلات: این گروه شامل موادی مانند انواع نان، برنج، ماکارونی، گندم و جو است منبع مهم انرژی، آهن، انواع ویتامین های گروه B می‌باشند. هر واحد سهم از این گروه برابر است با یک برش 30 گرمی از انواع نان به (اندازه یک کف دست از نان سنگک، بربری یا تافتون و در مورد نان لواش چهار کف دست)، نصف لیوان ماکارونی یا برنج خام معادل یک لیوان از شکل پخته آنها، نصف لیوان غلات خام معادل یک لیوان پخته غلات. میزان توصیه شده 11-6 واحد می‌باشد. هر واحد از این گروه تامین کننده 15 گرم کربوهیدرات، 3 گرم پروتئن و صفر گرم چربی است. بهتر است از نان های حاوی سبوس (نان جو و سنگک) استفاده کرد و برای کامل کردن پروتئین گروه نان و غلات بهتر است آنها را بصورت مخلوط با حبوبات مصرف کرد (عدس پلو، باقلاپلو ...)
2- گروه میوه ها و سبزی ها:
سبزی و میوه های غنی از ویتامین C (مثل سبزی های برگی، گوجه فرنگی، فلفل دلمه‌ای و مرکبات)، سبزی ها و میوه های غنی از ویتامین A شامل سبزی ها و میوه های زرد، نارنجی، قرمز، سبز تیره و سبزی های برگی (مثل اسفناج، هویج، گوجه فرنگی، طالبی، زردآلو، قارچ، پیاز، سیب زمینی، کاهو و ...)در این گروه قرار دارند.
این گروه منبع ویتامین A، ویتامین C و فیبر غذایی هستند. هر واحد از این گروه برابر است با یک عدد میوه متوسط، یک چهارم متوسط، نصف لیوا ن حبه انگور، سه عدد زرد آلود، نصف لیوان آب میوه، یک لیوان کاهو یا سبزی خوردن یا نصف لیوان سبزی پخته یا یک لیوان سبزی خام خرد شده یا یک عدد سیب زمینی متوسط. میزان توصیه شده روزانه 5-3 واحد می‌باشد. مصرف هر واحد تامین کننده 5 گرم کربوهیدرات و 2 گرم پروتئین است. بهتر است پس از جدا کردن پوست میوه از قرار دادن آن در مجاورت هوا خوداری شود زیرا ویتامین های آن مخصوصاً ویتامین C از بین می رود.

3- گروه شیر و لبنیات:
این گروه شامل موادی مانند شیر، ماست، کشک، بستنی و پنیر می‌باشد ( در بعضی از منابع پنیررا در گروه گوشت قرار می دهند)، این گروه بهترین منبع کلسیم، ویتامین B، پروتئین و ویتامین B می‌باشند هر واحد از این گروه برابر است بایک یک لیوان شیر، یک لیوان ماست، 60-45 گرم پنیر (دو قوطی کبریت پنیر) یا یک لیوان کشک پاستوریزه یا نصف لیوان بستنی. میزان توصیه شده روزانه 3-2 واحد می‌باشد. هر واحد تامین کننده 12 گرم کربوهیدرات، 8 گرم پروتئین، 8-5 گرم چربی می‌باشد.

4- گروه گوشت، حبوبات، مغزها و تخم مرغ.
این گروه شامل موادی مانند: گوشت های قرمز (گوسفند و گوساله)، گوشت های سفید (مرغ، ماهی و پرندگان)، جگر، دل، قلوه، زبان و مغز، تخم مرغ، حبوبات (نخود، لوبیا، عدس، باقلا، لپه و ماش) و مغزها (گردو، بادام، فندق، پسته و انواع تخمه) است که سرشار از پروتئین، فسفر، ویتامین های B و B، روی، منیزیوم و آهن می‌باشند. هر واحد از این گروه شامل 60 گرم گوشت و لخم پخته (دو قطعه خورشتی)، دو عدد تخم مرغ، با یک لیوان حبوبات پخته (معادل نصف لیوان حبوبات خام) یا یک لیوان انواع مغزها (گردو، فندق، بادام، پسته و تخمه) بوده میزان توصیه شده آنها روزانه 3-2 واحد می‌باشد. هر واحد تامین کننده 7 گرم پروتئین، 5 گرم چربی و صفر گرم کربوهیدرات است.
5- گروه چربی ها، روغن ها و شیرینی ها: چربی ها منبع مهم تامین کننده ویتامین های محلول در چربی هستند. بدلیل اینکه دارای انرژی بالا و مواد مغذی اندکی هستند میزان سهم روزانه برایشان در نظر گرفته نشده است (مصرف با احتیاط). این گروه شامل کره، خامه، مارگارین، انواع روغن ها، مایونز، انواع سس ها، سر شیر و پنیر خامه ای و چیپس می‌باشند. همینطور انواع آب نبات، شکلات، شیرینی ها، نوشابه های گازدار، مربا، عسل، ژله، شکر و... جزء این گروه هستند. هر واحد از این گروه چربی ها دارای 5 گرم چربی می‌باشد.
بطور کلی یک رژیم روزانه باید شامل (15-12) درصد پروتئین، (60-50) درصد کربوهیدرات و (30) درصد چربی باشد.

تغذیه در 6 ماه اول زندگی:
تغذیه انحصاری با شیر مادر در 6 ماه اول زندگی برای رشد و تکامل کودک از اهمیت ویژه ای برخوردار است. در مدت تغذیه انحصاری با شیر مادر، کودک نیاز به مصرف هیچ گونه ماده غذایی و حتی آب ندارد. البته مصرف قطره مولتی ویتامین و یا آ+د ضروری است (از 15 روزگی تا 24 ماهگی روزانه 25 قطره) و در شرایط بیماری مثل اسهال، مصرف دارو و یا ORS اشکالی ندارد.
در 6 ماه اول زندگی شیر مادر به تنهایی برای تغذیه کودک کافی است زیرا:
 با توجه به رشد فزاینده کودک تمام نیازهای غذایی را تامین می‌کند.
 بهترین و کامل ترین غذا، با آلرژی کمتر در مقایسه با شیر مصنوعی است.
 حاوی آنتی بادی های ضد باکتری و ویروسی و تیتر بالای IgA است.
 رشد ویروس اوریون، آنفلونزا، واکسینا (آبله) روتاویروس، ویروس آنسفالیت B ژاپنی توسط ماده ای در شیر مادر مهار می‌شوند.
 ماکروفاژ موجود در شیر انسان (کلستروم و شیر رسیده) باعث سنتز کمپلمان، لیزوزیم و لاکتوفرین می‌شود.
 شیر مادر منبع لاکتوفرین است و اثر مهاری بر رشد E-coli در روده دارد.
 مدفوع شیر خوارانی که با شیر مادر تغذیه می‌شوندPH کمتری نسبت به مدفوع کودکانی دارد که با شیر گاو تغذیه می‌شوند.
 لیپاز شیر مادر ژیاردیا لامبلیا و آنتاموباهیستولیتیکا را می کشند.
 تغذیه با شیر مادر سالانه از مرگ بیش از یک میلیون کودک زیر یک سال چلوگیری می‌کند ، از بروز کاهش وزن بدن نوزادان می کاهد.
 آغوز به عنوان اولین واکسن ، کودک را از ابتلا به بیماری ها محافظت می‌کند.
 تغذیه با شیر مادر بشدت از احتمال بروز آلرژی ، آسم ، اگزما و غیره می‌کاهد، منجر به ایجاد رابطه عاطفی مستحکم و دو طرفه بین مادر و فرزند می‌شود.
 تکامل بینایی، تکلم و راه افتادن کودکانی که از شیر مادر خیلی سریع تر بوده و درجه هوش آنان بالاتر از شیر مصنوعی‌خواران است.
 با وجود کم بودن مقدار آهن شیر مادر، جذب آن زیاد و اجتمال کم خونی کمتر است.
 احتمال ابتلا به بیماری قند و بیماری های قلبی عروقی کمتر است.
پایش کفایت شیر مادر: موارد زیر باید مد نظر قرار گیرد.
 خواب راحت برای 2 تا 4 ساعت بعد از شیر خوردن
 افزایش وزن مطلوب شیر خوار بر اساس منحنی رشد
 دفع ادرار 6 تا 8 بار به صورت کهنه کاملاً خیس در 24 ساعت (در صورتی که شیر خوار به جز شیر مادر مایعات دیگری مصرف نکند.)
 دفع مدفوع 2 تا 5 بار در روز که البته با افزایش سن شیر خوار تعداد دفعات دفع مدفوع کاهش می‌یابد.
 شادابی پوست، هوشیاری و سلامت ظاهری شیرخوار
اگر شیر خواری هر دو پستان را تخلیه کند ولی به خواب نرود یا خوابش بسیار سبک باشد و بعد از چند دقیقه بیدار شود و کمتر ازحد طبیعی وزن بگیرد نشانه کمبود شیر است.
اندازه گیری رشد یکی از بهترین نشانه های پی بردن به کفایت شیر مادر است اگر منحنی رشد شیر خوار بالا رونده باشد و اضافه وزن کافی باشد، نشانگر کافی بودن شیر مادر است.

تغذیه کودک 24-6 ماهه:
بعد از پایان سن 6 ماهگی نیاز غذایی کودک تنها با خوردن شیر مادر تامین نمی‌شودو باید علاوه بر شیر مادر به کودک غذای کمکی داده شود. ولی این بدان معنی نیست که مادر دفعات شیر دهی را کم کند بلکه باید هر زمان کودک تمایل داشت، شیر خود را به او بدهد (حداقل 8 بار در شبانه روز). نیمی از انرژی مورد نیاز کودک در این سنین باید از طریق شیر مادر و باقیمانده آن با دادن غذا به کودک تامین شود. اصولاً شروع غذاهای کمکی قبل از پایان 4 ماهگی به دلیل آماده نبودن دستگاه گوارش شیر خوار برای پذیرش غذاهایی غیر از شیر، اقدام نادرستی است. تهیه غذا در شرایط غیر بهداشتی، امکان ابتلا به عفونت ها از جمله اسهال را افزایش می‌دهدو باعث توقف رشد شیر خوار می‌شود. از طرف دیگر، شروع زودرس تغذیه ی تکمیلی سبب کمتر مکیدن پستان مادر شده و باعث کاهش تولید شیر مادر می‌شود.
شروع تغذیه ی تکمیلی دوران بسیار حساسی، برای ایجاد عادات صحیح غذایی و استفاده غذای سفره خانواده است. (نمونه ای از برنامه غذایی شیرخوار از شروع تغذیه تکمیلی تا انتهای سال اول در پایان فصل ضمیمه می باشد.)

شرایط مواد غذایی مناسب:
 نرم و سهل الهضم باشد.
 مواد اولیه آن در دسترس خانواده باشد.
 قیمت آن ارزان و مناسب عادات غذایی خانواده باشد.
 مقوی و مغذی باشد یعنی انرژی، پروتئین ، املاح و ویتامین های ضروری کودک را تامین کند.
برخی از اصول تغذیه تکمیلی:
 مواد غذایی از نظر مقدار و نوع باید به تدریج به غذای شیرخوار اضافه شود.
 از یک نوع غذای ساده شروع و به تدریج به مخلوطی از چند نوع غذا تغییر یابد.
 از مقدار کم شروع و به تدریج بر مقدار آن افزوده شود.
 بین اضافه کردن مواد غذایی مختلف حدود 5 تا 7 روز فاصله لازم است تا شیرخوار به غذای اول عادت کند و بعد غذای جدیدی به او داده شود.
 اضافه کردن یک به یک و فاصله دار مواد غذایی باعث می‌شود که اگر ناسازگاری به یک ماده غذایی وجود داشته باشد، شناخته شود. همچنین تحمل شیرخوار به تدریج بیشتر می‌شودو به دستگاه گوارش او فرصت می‌دهدتا به غذا عادت کند.
 غذاها در شروع باید نسبتاً رقیق باشند و غلظت آنها کمی بیشتر از شیر باشد و سپس تدریجاً بر غلظت آنها افزوده شود. سفت کردن تدریجی غذاها به یاد گرفتن عمل جویدن کمک می‌کند.
 غذای کمکی را باید با قاشق به شیر خوار داد و از یک قاشق مرباخوری شروع کرد.
 غذای کودک باید تمیز تهیه شود، کاملاً پخته شده باشد و تا حد امکان به اندازه یک وعده تهیه شود.

شروع و نحوه تغذیه تکمیلی:
غلات مانند برنج بهترین ماده غذایی برای شروع تغذیه ی تکمیلی است. چون هضم آنها آسان است. فرنی یکی از بهترین غذاهایی است که می‌توان از یک بار در روز به اندازه 1 تا 3 قاشق مرباخوری شروع کرد و به تدریج بر مقدار ان، متناسب با اشتهای کودک افزود. از هفته دوم شروع غذای کمکی می‌توان علاوه بر فرنی، شیر برنج و حریره بادام نیز به کودک داد.
در هفته سوم مصرف انواع سبزی ها مثل سیب زمینی، هویج، جعفری، گشنیز، کدو سبز، لوبیا سبز و ... برای تغذیه کودک شروع می‌شود. در این هفته علاوه بر فرنی می‌توان با مخلوط سبزی ها و برنج سوپ تهیه کرد. از هفته چهارم می‌توان مقدار کمی گوشت به سوپ اضافه کرد. گوشت را باید به قطعات کوچک تقسیم کرد و یا از گوشت چرخ کرده استفاده نمود که باید کاملاً پخته و له شوند. پوره سبزی ها نیز غذای مناسبی برای شیرخوار است. پوره سبزی را می‌توان با سیب زمینی، هویج و نخود سبز بصورت پخته شده و نرم همراه با کمی روغن یا کره تهیه کرد. بهتر است در سال اول زندگی، اسفناج و گوجه فرنگی به کودک داده نشود. از ماه هشتم علاوه بر سوپ می‌توان زرده تخم مرغ را شروع کرد. زرده باید کاملاً آب پز و سفت باشد. ابتدا باید به اندازه یک قاشق چایخوری از زرده پخته شده را در آب یا شیر له کرد و به شیر خوار داد و مقدار آن را به تدریج افزایش داد تا در ظرف 1 هفته به یک زرده کامل تخم مرغ برسد. آن گاه می‌توان یک روز در میان یک زرده کامل یا هر روز نصف زرده تخم مرغ را به شیر خوار داد. استفاده از سفیده تخم مر غ تا یک سالگی توصیه نمی‌شود. با افزایش سن و پذیرش بیشتر شیر خوار، سوپ و غذاهای نرم باید تبدیل به غذاهای سفت تر شوند. یعنی باید با اضافه کردن غذاهای سفت تر و کمی قابل جویدن، عمل تکامل جویدن در شیر خوار تقویت شود. از 8 ماهگی می‌توان به غذای شیر خوار ماست نیز اضافه نمود. شروع استفاده از حبوبات از 9 ماهگی است به سوپ شیر خوار اضافه می‌شود. می‌توان از انواع حبوبات خیس شده و پوست کنده که کاملاً پخته و نرم شده باشد، مانند عدس، ماش و لوبیا و یا حبوبات جوانه زده استفاده کرد. آب میوه آخرین ماده غذایی است که به غذای کودک در سال اول اضافه می‌شودو حاوی ویتامین و املاح معدنی است. آب میوه را باید در ابتدا به صورت رقیق شده و از 3 قاشق مربا خوری در روز شروع و تدریجاً به مقدار آن افزود.
از پایان 6 ماهگی و همزمان با شروع غذای کمکی تا پایان 12 ماهگی غذای اصلی شیرخوار هنوز شیر مادر است.لذا تغذیه با شیر مادر به طور مکرر و بر حسب تقاضا و تمایل شیرخوار درتمام شبانه روز و قبل از هر وعده غذای کمکی باید مورد توجه قرار گیرد.
از دادن مواد غذایی زیر تا یک سالگی باید اجتناب کرد چون گروهی ایجاد حساسیت نموده برخی باعث خفگی شیرخوار شده و تعدادی نیز مشکلات دیگری به وجود می آورند:
1- مواد غذایی که ممکن است در شیرخوار زیر یک سال ایجاد حساسیت کنند:
* شیر گاو(در تهیه فرنی،جوشاندن شیر مقدار مواد آلرژن موجود در شیر را کمتر می کند).
* سفیده تخم مرغ
*انواع توت،کیوی ،آلبالو و گیلاس وخربزه
*بادام زمینی.
2- مواد غذایی که در دوره شیرخواری مجاز نیست و ممکن است باعث خفگی شیرخوار شود:

• دانه کشمش
• دانه انگور
• ذرت
• تکه های سوسیس
• آجیل
• تکه های سفت و خام سبزی مثل هویج و...
• تکه های گوشت
3- مواد غذایی که ممکن است مشکلات دیگری ایجاد نمایند:
* قهوه/بی قراری میدهد.
*چای پررنگ/بی قراری میدهد
*عسل/باعث مسمومیت می شود(بوتولیسم)
به طورکلی تا یک سالگی : عسل،شیر پاستوریزه،پنیر، سفیده تخم مرغ ،شکلات،میگو،فلفل و ادویه جات،ترشی ها،نمک،نوشابه های رنگی و گازدار،از حبوبات لپه ونخود،از گروه سبزی ها اسفناج و کلم توصیه نمی شود.
مکمل های غذایی کودک
با توجه به آن که نیاز کودک به برخی از ریز مغذیها با شیر مادر یا تغذیه تکمیلی به طور کلی برآورده نمی شود،اضافه نمودن مکمل های غذایی همراه تغذیه با شیر مادر و تغذیه تکمیلی ضروری می باشد.
مکمل آهن:
نیاز کودک به آهن از بدو تولد تا دو سالگی به تدریج کمتر میشودو نیاز به آهن بستگی به مقدار خونی که نوزاد در بدنش می سازد دارد.درسال اول که سرعت رشد بیشتر است بیشترین نیا زآهن نیز وجود دارد.از بدو تولد تا 6 ماهگی نیاز کودک به آهن با استفاده از ذخیره آهن و شیر مادر تامین می شود اما پس از آن شیر مادر تکافوی این نیاز را نمی کند.به همین دلیل کلیه شیرخوارانی که با وزن طبیعی متولد می شوند اعم از اینکه با شیر مادر یا شیر مصنوعی تغذیه شوند نیاز به مصرف آهن به صورت مکمل دارند و
درغیر این صورت دچار کم خونی فقر آهن خواهند شد جدول شماره 5 مقادیر هموگلوبین را جهت تشخیص کم خونی درسنین مختلف نشان می دهد حداکثر نیاز بین 12-6 ماهگی مشاهده می شود .به همین دلیل باید از پایان 6 ماهگی و هم زمان باشروع تغذیه کمکی تا پایان 2 سالگی روزانه به مقدار 15-10 قطره آهن به کودک داده شود.برای کلیه شیرخوارانی که با وزن (کمتر از 5/2 کیلوگرم) متولد می شوند،اعم از این که باشیر مادر یا شیر مصنوعی تغذیه شوند،از هر زمان که وزن آن ها به دو برابر وزن هنگام تولدشان رسید تا پایان 2 سالگی روزانه، 15 قطره آهن به صورت روزانه داده می شود.گفتنی است که این دسته از کودکان به دلیل کمبود ذخایر بدن درمعرض خظر بیشتری برای ابتلا به کم خونی فقر آهن هستند.

جدول شماره 5- تشخیص کم خونی درسنین مختلف
سن/ جنس هموگلوبین کمتر از(g/dl ) هماتوکریت کمتر از(%)
6 ماهگی تا 5سالگی 11 33
5 تا 11 سالگی 5/11 34
12 تا 13 سال 12 36
زنان غیر حامله بالای 13 سال حامله 12 36
زنان حامله بالای 13 سال 11 33
مردان بالای 13 سال 13 39
چنانچه کودک مبتلا به تالاسمی ماژور باشد نباید از قطره آهن استفاده نمود اما در تالاسمی مینور دادن قطره آهن بلامانع است.
بر اساس نظر کمیته ترویج تغذیه با شیر مادر،استفاده از داروهای ترکیبی مانند قطره مولتی ویتامین آهن دار قبل از 6 ماهگی توصیه نمی شود اما می توان پس از 6 ماهگی و هم زمان با شروع تغذیه تکمیلی از آن استفاده نمود.شایان گفتن است که مقدار مورد نیاز آهن کودک از 6 ماهگی تا 24 ماهگی باید حدود یک تا دو میلی گرم برای هر کیلوگرم وزن بدن باشد که کمیته کشوری تغذیه کودکان یک میلی گرم برای هر کیلوگرم را در این کودکان توصیه نموده است.چرا که معمولا در کشور ما کودکان تا 2 سالگی با شیر مادر تغذیه می شوند و مقداری از آهن توسط شیر مادر و مقداری توسط غذای کمکی تامین می شود.باتوجه به آن که توزین مکرر و تعیین مقدار دقیق وزن و مقدار دقیق آهن مورد نیاز در بسیاری از مراکز و مناطق کشور با مشکلاتی روبرو است و نیز با توجه به ان که متوسط وزن کودکان 6 تا 24 ماهه بین 7 تا 12 کیلوگرم می باشد و مقدار آهن موجود درهرقطره آهن حدود 25/1 میلی گرم باشد،لذا طبق توصیه کمیته کشوری و برای سهولت و قابلیت اجرا و نیز دردسترس بودن یک دستورالعمل سراسری و همگانی،مقدار 10 قطره توصیه شده است.
وضعیت صحیح شیر دادن
برای توفیق در امر شیردهی مادر باید سه نکته را رعایت نماید.اولین مورد مربوط به وضعیت خود مادر است که باید کاملا راحت باشد تا خسته نشود.دوم وضعیت نوزاد است که باید به حد کافی به او نزدیک باشد و بتواند به راحتی پستان را بگیرد و سوم این که نوزاد پستان را به شیوه درست به دهان بگیرد.به نحوی که قسمت قابل توجهی از هاله پستان دردهان او قرار گیرد و در نتیجه نوک پستان کشیده نشود.
1- وضعیت مادر:
مادر در هروضعیتی که احساس می کند راحت است می تواند شیر بدهد.اگر مادر مایل است که ینشیند،نباید به جلو و یا عقب خم شود.بلکه عمود بنشیند که وضعیت پستان ها،برای گرفتن نوزاد در وضع مطلوبی باشد.اگر بر روی صندلی می نشیند.استفاده از صندلی با پشت صاف و عمودی بهتر است تا مادر بتواند به راحتی تکیه کند.گاهی استفاده از یک یا چند بالش برای تکیه دادن ضروری است .در این وضعیت زانوهای مادر باید هم سطح یا کمی بالاتر از ران های او قرار گیرد.
گاهی استفاده از چیزی شبیه چهار پایه ضرورت پیدامی کند.
مادر می تواند روی زمین چهار زانو بنشیند و به دیوار تکیه کند و یا روی تخت و یا روی زمین(رختخواب) دراز بکشد و شیر بدهد به هر حال اگر وضعیت خود مادر و بازوهایش و کودک درست باشد.امر شیردهی درد و خستگی ندارد.لازم به تذکر است که اگر مادر به طرف عقب مایل شود نوک پستان های او هم به عقب و بالاکشیده می شوند..
2- وضعیت نوزاد:
مادر باید نوزاد را به طور کامل به طرف خود چرخانده و نزدیک به خود محکم نگه دارد.به نحوی که دسترسی نوزاد به پستان آسان باشد.کل بدن نوزاد از بالا تا پایین باید حمایت شود و بازوی زیرین نوزاد دورکمر مادر قرار گیرد.دهان نیز باید هم سطح نوک پستان باشد.به نحوی که سوراخ های بینی روبروی نوک پستان و لب پایین موازی لبه پایین هاله پستان قرارگیرد و سر وگردن و پشت نوزاد در یک خط مستقیم قرار گیرد.
3- طریقه پستان گرفتن نوزاد:
مادر چهار انگشت دست خود را زیر پستان و شست را بالای آن نگه می دارد و نوک پستان را به لب های نوزاد می مالد و صبر می کند تا نوزاد دهان خود را در حد یک خمیازه کشیدن بازکند.آن گاه قبل از این که دهان نوزاد بسته شود او را سریع ولی با ملایمت به طرف پستان می آورد(نه پستان را به طرف نوزاد) به نحوی که نوک پستان و هاله آن از قسمت بالای مرکز دهان وارد محوطه دهان نوزاد گردد و وقتی که نوزاد دهان خود را می بندد.قسمت عمده هاله پستان(بیش ار دو و نیم تا سه سانتی متر) را در دهان گرفته باشد به طوری که چیزی از قسمت پایین هاله مشاهده نشود و قسمت اعظم بالای هاله در دهان شیرخوار باشد(باید توجه داشت که اندازه هاله در مادران مختلف متفاوت است).
اگر راه تنفس نوزاد از طریق بینی به واسطه پستان مادر مسدود به نظر رسد،مادر می تواند یا بدن نوزاد را به طرف خود بکشد و یا پستان را بلند کند.ولی به هر حال روی پستان فشار نیاورد.نگه داشتن پستان با دست،بیشتر در روزهای اول لازم است و روزهای بعد الزامی نیست.مادرانی که پستان های بزرگ وسنگین دارند،لازم است در تمام طول شیردهی با نگه داشتن پستان مانع آن شوند که وزن پستان بر روی چانه نوزاد فشار وارد کند.اگر پستان ها کوچک باشد به هیچ وجه نیازی به نگهداشتن آن نیست.بدیهی است که در هنگام نگهداشتن پستان نباید به آن فشاری را منتقل نمود و یاموجب تغییر شکل آن گردید و یا با انگشت شست پستان را به طرف داخل فشار داد. ضمن شیردهی بایداز سرو گردن و شانه های نوزاد برروی ساعد و نزدیک آرنج حمایت نمود.به خصوص در روزهای اول باید اطمینان حاصل کند که نوزاد پستان را درست می گیرد.حتی اگر لازم باشد که چند بار هم شیردهی را قطع کند.
اگر تمرین و تلاش مادر دردفعات اول تغذیه طولانی شد جای نگرانی نیست.به علاوه باید توجه داشت که مکیدن پستان جز در چند مکیدن اول و آن هم اغلب در روزهای اول نباید دردناک باشد و اگر دردناک بود نشانه آن است که نوزاد پستان را درست به دهان نگرفته استومادر باید مواظب باشد که هیچگاه پستان را از دهان شیرخوار بیرون نکشد.چون خلا حاصل از فشار منفی دردهان کودک ممکن است به پستان مادر آسیب واردکند.بلکه بهتر است مادر انگشت خود را(که نباید ناخن هم داشته باشد) از گوشه دهان نوزاد وارد نموده و با فشار آوردن به روی آرواره تحتانی موجب شکستن فشار منفی و بازشدن دهان و خارج شدن پستان گردد.
درگذشته بعضی از مادران پستان خود را بین دو انگشت اشاره و میانی نگه می داشته اند.امروزه این شیوه دیگر توصیه نمی شود زیرا با این روش ممکن است سینوس های شیری به عقب رانده شوند و نوزاد مقدار کافی از هاله را نتواند به دهان بگیرد.فشار انگشتان با مسدود کردن مجاری شیری مانع جریان کامل شیر شوند.
وضعیت در ست شیر خوردن
در جریان یک شیردهی صحیح و موفق دهان شیرخوار به طورکامل باز و چانه او به پستان چسبیده است.بینی باید با پستان تماس داتشه باشد ولی به آن فشار نیاورد.لب بالا بر روی خود پستان قرار دارد نه بر روی ریشه نوک پستان.لب پایین کاملا به خارج چرخیده و قسمت اعظم هاله پستان در دهان شیرخوار قرار دارد
در شروع تغذیه شیرخوار ابتدا چند بار با سرعت بیشتری پستان را می مکد و سپس مکیدن های او قوی تر،عمیق تر و دارای نظم می شود.گاهی پس از هر چند بار مکیدن وقفه کوتاهی ملاحظه می شود.گاهی ممکن است قدرت مکیدن تغییر کند ولی اغلب منظم و قوی و عمیق است.با ادامه تغذیه به تدریج وقفه ها طولانی تر و دوره های مکیدن کوتاه تر شده.قدرت مکیدن و دفعات قورت دادن شیر کمتر می شود د راین زمان نباید به تصور سیربودن شیرخوار، پستان را ازدهان او بیرون کشید بلکه او خود به موقع پستان را رها خواهد کرد بطور معمول بعد از حدود 10 دقیقه مکیدن ها کاهش
می یابد که می تواند نشانه کاهش جریان شیر باشد.همچنین علاقه کودک هم کمتر شده و شروع به چرت زدن می کند.
گاهی نوزاد علاقه زیادی به مکیدن شیر نشان نمی دهد.ممکن است فقط بینی خود را به پستان مادر بمالد یا آنرا چند بار لیس بزند یا فقط چند بار بمکد و رها کند.به هر حال مادر باید اورا نزدیک خود نگه دارد، او را نوازش کند با او صحبت کند و چند قطره شیر در دهانش بچکاند تا نوزاد نسبت به گرفتن پستان علاقمند شود.
نکات قابل توجه در شیردادن:
• مادر قبل از هر نوبت شیردهی و نیز قبل از دوشیدن پستان ها،دست های خود را با آب و صابون بشوید.
• شستن پستان ها با آب حداقل یک بار در وز کار مفیدی است.
• اطراف نوک پستان، غدد مترشحه برای ضد عفونی نوک پستان وجود دارد.لذا نیازی به استفاده از صابون،الکل و غیره وجود ندارد.زیرا موجب خشک شدن و در نتیجه دردناک شدن نوک پستان در زمان مکیدن شیرخوار می گردد.
• هنگام شیر دادن،مادر باید آرام باشد و در صورتی که شیرخوار گریه می کند.ظرف چند دققیه،ابتدا سعی در حفظ آرامش خود کند،آنگاه شیرخوار رانیز آرام نماید.نباید در حال گریه کردن ،پستان را دهان نوزاد بگذارد.چه زبان کودک در این شرایط رو با بالا است و مانع شیرخوردن خواهد شد.
• بعد از شیر دادن نیازی به شستشوی پستان نیست. توصیه می شود یک قطره شیر روی نوک پستان گذاشته شود تا در معرض هوا خشک شود.
• پس از تغذیه از هر پستان باید جهت خروج هوای معده،شیرخوار را روی زانو نشاند و چانه او را نگه داشت و پشت او را مالید یا کودک را به طور عمودی روی شانه نگه داشت و با ملایمت با دست به پشت او زد.اگر شیرخوار مقدار خیلی زیادی هوا از معده خارج کند.ممکن است فضای بیشتری برای تغذیه پیدا کند.
• طول مدت شیرخوردن در شیرخواران کاملا متفاوت است.برای بعضی 4 تا 5 دقیقه و برای بعضی دیگر 40 تا 50 دقیقه است.و ممکن است مدت مکیدن به مرور زمان تغییر کند.به هر حال مادام که مشکلی درکارنباشد طول مدت تغذیه اهمیت چندانی ندارد.د رعین حال اگر مدت تغذیه از 30 دقیقه تجاوز کند بررسی علت،مفید خواهد بود.بعضی از نوزادان هر یک نیم تا دو ساعت یکبار و بعضی هر 4 تا 6 ساعت ممکن است تغذیه کند.درمجموع دفعات در هفته اول نباید از 6 بار در 24 ساعت کمتر باشد.
• در مورد نوزادانی که تغذیه آنها از لحظه تولد شروع شده وبطور مرتب تغذیه شده اند و مکیدن قوی هم دارند.بطور معمول تولید و ترشح شیر ظرف 24 ساعت تنظیم و پستان مادر پر از شیر می شود.ولی اگر مکیدن قوی نباشد به خصوص در اولین فرزند ممکن است این جریان 5 تا 6 روز طول بکشد.
• تا آمدن شیر،آغوز نیازهای طفل را تامین می کند.مقدار آغوز به خصوص د رروز اول بسیار ناچیز است ممکن است از یکی دو قاشق مرباخوری د رهرنوبت تجاوز نکند.ولی به سرعت بر حجم آن اضافه می شود و به هر حال جوابگوی نیازهای کودک است.حدود 2 هفته طول می کشد.تا ترکیب شیر از آغوز به صورت شیر بینابینی و بعد شیر معمولی برسدو رنگ شیر از زرد به سفید و. یا حتی آبی تغییر یابد.گاهی اوقات شیر مادر(به خصوص قسمت اول شیر) به نظر آبکی می رسد.ولی به طور قطع از نظر محتوا و مواد مغذی به مراتب از شیر مصنوعی(شیر خشک) بهتر و مقدار کالری آن بیشتر نباشد کمتر نیست.
اقداماتی که موفقیت مادر در امر شیردهی را بیشتر می کند عبارتند از:
• هر چه زودتر شروع کردن تغذیه نوزاد.
• نگه داشتن نوزاد درکنار مادر،اعم از بیمارستان و یا در منزل.
• مکیدن های مکرر و طبق خواست شیر خوار(نه طبق برنامه زمان بندی شده و هر 3 یا 4 ساعت یک بار).
• تغذیه در ساعات شب بنا به درخواست شیرخوار.
• عدم مصرف داروهای خواب آلود کننده و بیهوشی عمومی.
• آسایش و آرامش مادر.
• حمایت و محبت همسر.
و بالاخره استفاده از روش درست شیر دادن.
مقوی و مغذی کردن غذای کودک
منظور از مقوی و مغذی کردن غذای کودک، اضافه کردن برخی از مواد غذایی به غذای کودک است که بتواند به ویژه در مواقعی که کودک دچار تاخیر رشد شده است، انرژی و مواد مغذی بیشتر مانند پروتئین، انواع ویتامین (مانند C,Aو...) و انواع املاح (مانند کلسیم، آهن، روی و ...) را به کودک برساند.

اضافه کردن موادی که فقط انرزی غذای کودک را بیشتر می‌کند (مقوی کردن):
اضافه کردن موادی مانند شکر و روغن فقط انرژی دریافتی کودک را افزایش می‌دهد. اضافه کردن شکر به غذای کودک باعث می‌شود ذایقه کودک به طعم شیرین عادت کند و در نتیجه کودک تا سنین بزرگسالی به غذاهای شیرین علاقه پیدا کند و به همین دلیل اضافه کردن شکر به غذای کودک در سال اول زندگی توصیه نمی‌شود. البته باید توجه کرد در صورتی که در دستور تهیه غذا شکر وجود دارد مصرف آن اشکالی ندارد مثل فرنی که در دستور تهیه آن مقداری شکر وجود دارد ولی اضافه کردن شکر به غذاهای دیگر مثل پوره و یا سوپ کودک برای اضافه کردن انرژی غذای کودک توصیه نشده و افزودن مقدار کمی روغن توصیه می‌شود.

افزودن روغن به غذای کودک به دلایل زیر توصیه می‌شود:
1) میزان انرژی موجود در روغن در مقایسه با مواد غذایی دیگر بیشتر است (هر 1 گرم روغن حدود 9 کالری انرژی دارد).
2) اضافه کردن کره یا روغن حجم غذای کودک را افزایش نمی‌دهدو بدون اضافه شدن حجم غذای کودک انرژی غذای او بیشتر می‌شود.
3) اضافه کردن کره یا روغن باعث نرمی غذا شده و بلع آن را برای کودک آسانتر می‌کند.
 اضافه کردن موادی که علاوه بر انرژی، پروتئین کودک را بیشتر می‌کند (مغذی کردن):
 پروتئین برای رشد کودک ضروری است و مصرف مواد غذایی غنی از پروتئین در تغذیه کودک توصیه می‌شود.
 حتی امکان مقداری گوشت، (مانند گوشت مرغ، گوسفند و ...) باید به غذای کودک اضافه شود.
 اضافه کردن نخود، لوبیا و عدس که کاملاً پخته و له شده باشد بعد از سن 9 ماهگی برای تامین پروتئین مورد نیاز کودک توصیه شود.
 افزودن تخم مرغ به غذای کودک نیز پروتئین غذای کودک را بیشتر می‌کند. مثلاً برای کودکان بالای یک سال می‌توان تخم مرغ آب پز را داخل پوره سیب زمینی و یا سوپ کودک بعد از طبخ رنده کرد.

اضافه کردن مواد غذایی که ویتامین و املاح غذای کودک را بیشتر می‌کند (مغذی کردن):
اضافه کردن برخی از مواد غذایی فقط کمی انرژی غذای کودک را بیشتر می‌کند ولی باعث می‌شود که غذا از نظر ویتامین و املاح غنی شود. ویتامین ها و املاح هم برای رشد و تامین سلامتی کودک ضروری هستند. بدین منظور به مادر توصیه کنید:
از سبزی های برگ سبز برای تهیه غذای کودک استفاده کند مثل جعفری، شبت و گشنیز، اسفناج (در کودکان زیر 1 سال اسفناج توصیه نمی‌شود) و یا هر نوع سبزی موجود در منطقه می‌توان این مواد را به سوپ و یا پلوی کودک اضافه کرد. از سبزی نارنجی رنگ برای تهیه غذای کودک استفاده کند این مواد دارای ویتامین A هستند مثل کدو حلوایی و هویج:
نکات مهم در تغذیه سال دوم زندگی:
 ادامه تغذیه با شیر مادر همچنان مورد تاکید است.
 شیر مادر بعد از صرف غذای کودک داده شود.
 دفعات تغذیه به غیر از شیر مادر 4 تا 5 بار در روز است.
 هنوز باید در غذا تغییراتی داد تا هضم آن آسانتر باشد زیرا ممکن است هضم غذا برای او مشکل باشد.
 نیاز کودک به کلسیم و پرو تئین توسط شیر مادر و مقدار ماست پاستوریزه ای که در روز می خورد تامین می‌شود.
 سفیده تخم مرغ کم کم به همان صورت که در مورد زرده تخم مرغ شروع شده بود به صورت کاملاً پخته و سفت شده شروع و به تدریج به یک سفیده کامل می رسد و می‌توان یک روز در میان یک تخم مرغ کامل به کودک داد.
 باید توجه داشت که هنوز هم معده کودک کوچک است و نباید آن را با مقدار زیاد آب میوه یا خود میوه پر کرد.
 به کودک 1 تا 2 ساله تنقلاتی مثل پفک، شکلات، چیپس و ... نباید داده شود.

 تغذیه کودک 5-2 ساله:
بعد از دوسالگی با آهسته شدن رشد اشتهای کودک هم کاهش می‌یابد. کودک در یک سالگی به حدود 1000 کیلو کالری انرژی نیاز دارد. در سه سالگی نیاز انرژی 300 کیلوکالری بیشتر می‌شود. البته نیاز انرژی کودکان بر اساس میزان فعالیت فیزیکی آنها متفاوت است. برنامه غذایی کودکان باید ترکیبی از غذاهای مختلف در گروههای اصلی غذا باشد. تغذیه کودکان 3 تا 5 سال دادن حداقل 5 وعده غذا شامل صبحانه، ناهار و شام و دو میان وعده در 10 صبح و 5 بعد از ظهر و نهایتاً یک لیوان شیر قبل از خواب است. میان وعده ها غذای مختصری هستند که نباید جای و عده اصلی غذا را بگیرند، غذاهایی مثل شیر و بیسکویت، نان و خرما، نان و پنیر، کیک، آب میوه، شربت های خانگی، خشکبار بسیار مناسب هستند. خوردن شکلات در کودکان در حد متوسط مجاز است. انواع میوه، عدسی، لبو، ماست و اسفناج، ماست و لبو، شلغم از انواع میان وعده های مفید هستند.

ذایقه سازی:
ذایقه کودکان را می‌توان از آغاز دوران تغذیه تکمیلی ساخت. برای مثال اگر به کودکی غذای کاملاً بی نمک داده شود او کم کم به این غذا عادت می‌کند. همچنین کودک در این زمان باید با طعم انواع غذاها مثل ماهی آب پز، هویج پخته، کدو، پوره سبزیها، غلات و حبوبات پخته و له شده عادت کند. بهتر است مادر از چشیدن و تنظیم طعم غذا بر اساس ذایقه خود خوداری کند. اگر کودک غذایی را دوست نداشت به او ندهد ولی چند روز بعد دوباره آنها را تهیه و به کودک بدهد. اگر اعضای خانواده جلوی کودک از خوردن نوعی غذا امتناع کنند یا روی در هم کشند کودک این رفتار ها را تقلید می‌کند. هرگز جلوی کودک به دیگران نگویید که او غذایی را دوست ندارد این گفتار و کردار موجب می‌شودکه کودک این رفتار نخوردن نوعی غذا را به عنوان رفتار تثبیت شده خود بپذیرد و به عنوان ابزاری برای جلب توجه دیگران از آن استفاده کند.

 تغذیه با شیر مادر در شرایط خاص مادر:
 در مادران مبتلا به بیماریهایی نظیر اسهال، سرماخوردگی و گلودرد هیچ ممنوعیتی برای شیر دادن به کودک وجود ندارد و و کافی است مادر با رعایت اصول بهداشت فردی از انتقال عفونت به شیر خوار جلوگیری به عمل آورد.
 تغذیه شیر خوار از پستانی که دچار تورم شده هیچ منعی ندارد ولو آن که استفاده از آنتی بیوتیک برای مادر ضروری باشد.
 شیر خواران مادران مبتلا به سل می‌توانند از شیر دوشیده شده از پستان مادر تغذیه کنند با توجه به این که پس از دو هفته ازآغاز درمان، امکان انتقال از طریق ترشحات نیز از بین می رود بنابراین مادران می‌توانند پس از طی این مدت مجدداً مستقیماً از طریق پستان شیردهی را به کودک خود آغاز نمایند.
 در مادران مبتلا به هپاتیت ها و ایدر نیز غیر از موارد بسیار خاص هیچ ممنوعیتی برای شیردهی وجود ندارد. البته بعضی معتقدند هپاتیت C از موارد منع شیردهی می‌باشد.
 تنها در مواردی نظیر ابتلاء مادر به خونریزی های شدید، تشنج، نارسایی شدید قلب، کلیه و کبد و یا استفاده از داروهای ضد سرطانی، مواد رادیو اکتیو و یا مواد مخدر مصرف شیر مادر توسط شیر خوار باید به طور موقت یا دائم قطع گردد.
 تنها بیماری طفل که در آن نباید شیر مادر داده شود بیماری گالاکتوزومی است.

تغذیه با شیر مادر در شرایطی که مادر حامله است:
از نظر پزشکی ادامه تغذیه کودک با شیر مادر باردار، صدمه‌ای به جنین نمی‌زند و مادر می‌تواند ضمن بارداری به نوزاد خود نیز شیر بدهد و با تولد نوزاد جدید آنها را به طور همزمان با شیر خود تغذیه کند. نکته مهم تغذیه مطلوب و کافی (از نظر انرژی و مواد مغذی) این مادران است که از اهمیت ویژه ای برخوردار است.
در صورت نیاز به قطع شیر مادر، سعی شود این کار پس از 6 ماهگی و به طور تدریجی و ضمن جایگزین کردن مقدار کافی مواد غذایی در رژیم غذایی کودک انجام شود. به طور کلی هرگز نباید شیر مادر را به طور ناگهانی قطع کرد.

تغذیه با شیر مادر در شرایط خاص شیر خوار:
 تغذیه شیر خواران دو قلو: از آنجایی که تولید و ترشح شیر مادر شدیداً به مکیدن مکرر کودک وابسته است بنابراین اکثر مادران در صورت حمایت دیگر اعضاء خانواده و داشتن روحیه مناسب قادر به شیردهی به نوزادان دو قلو خود می‌باشند.
 تغذیه نوزادان نارس و LBW (با وزن تولد کمتر از 2500 گرم): شیر مادر خصوصاً برای این دسته از نوزادان بسیار حیاتی است. بسیاری از نوزادان با وزن تولد حدود 1600 گرم و با سن جنینی 34-32 هفته قادر به مکیدن پستان مادر خود هستند ولی ممکن است تا پیش از این که به وزن 1800 گرم برسند و یا معادل سن جنینی 37-36 هفته برسند نتوانند به مقدار کافی شیر دریافت کنند. شیر مادرانی که نوزاد نارس به دنیا آورده اند دارای پروتئین و مواد ایمنی بخش بیشتری است و این دقیقاً چیزی است که نوزادان به آن احتیاج دارند.
نکات مهم:
 بهتر است مادر در تمام مدت با نوزاد خود باشد و تا آن جا که از توانش بر می‌آید کارهای مربوط به نوزاد را شخصاً انجام دهد.
 گرم نگه داشتن نوزاد از نکات بسیار مهم در مراقبت این دسته از نوزادان است و بهترین روش این است که مادر نوزاد را مستقیماً چسبیده به بدن خود در این ناحیه بین پستان ها در آغوش گیرد.
 بلافاصله بعد از تولد به محض آمادگی نوزاد بگذارید تا پستان مادر را بمکد. این کار به تولید شیر و جریان آن کمک می‌کند.
 تا زمانی که نوزاد قادر به مکیدن کافی نباشد، مادر باید شیر خود را پس از هر نوبت مکیدن نوزاد دوشیده و به کمک لیوان و یا لوله مخصوص به او بدهد.
 تغذیه با شیر مادر در این نوزادان می بایستی در فاصله حداکثر 6 ساعت بعد از تولد شروع شود. مادرانی که برای بار اول به نوزاد خود شیر می دهند ممکن است در روز اول به سختی قادر به ترشح شیر (کلستروم یا آغوز) باشند و در نتیجه لازم باشد که شیرخوار برای روزهای اول در کنار شیر مادرش از پستان مادر دیگری نیز تغذیه شود.
 برای برقرار شدن جریان شیر لازم است که مادر در فاصله هر 2 تا 3 ساعت به طور شبانه روز (حداقل 8 بار در طول 24 ساعت) به نوزاد خود شیر بدهد. در غیر این صورت میزان شیر او به تدریج تقلیل خواهد یافت.
 در صورتی که لازم باشد نوزاد نارس در بیمارستان بماند، بهتر است مادر او نیز به طور همزمان در کنار او در بیمارستان بماند و به طور مرتب به او شیر دهد.

 تغذیه شیر خواران مبتلا به لب شکری و شکاف کام:
از آنجا که مکانیسم مکیدن در این کودکان دچار اشکال می‌باشد روش صحیح تغذیه بسیار اهمیت دارد، در صورتی که نوزاد در وضعیت نیمه نشسته روبروی سینه مادر قرار گیرد و چانه او با انگشتان دست مادر حمایت گردد مکیدن از پستان و استفاده از شیر مادر تسهیل یافته و رشد مطلوب شیرخوار فراهم خواهد شد. در صورت عدم موفقیت در این زمینه حتی مادر می‌تواند نیازهای غذایی روزانه شیر خوار را از طریق شیر دوشیده شده به وسیله قاشق یا فنجان تامین نماید.

تغذیه کودک مبتلا به استفراغ
 غذا دادن به کودکی که تهوع دارد به مدت 4 تا 6 ساعت قطع شود، ولی هر 10 دقیقه باید حدود 2 تا 3 قاشق غذاخوری مایعات سرد به کودک داد.
 اگر بعد از 4 تا 6 ساعت استفراغ کودک متوقف شد حدود 30 میلی لیتر با حدود 6 تا 8 قاشق غذا خوری شیر یا پوره رقیق را به کودک داد و کم کم به مقدار غذای داده شده اضافه نمود.
 در صورتی که کودک بعد از هر بار دادن غذا استفراغ کند و نشانه هایی از کم آبی در او دیده شود باید سریعاً به مرکز بهداشتی درمانی مراجعه نمود.

 اگر استفراغ به دنبال سرفه زیاد باشد (مثلاً کودک سرماخورده است و به دنبال سرفه شدید استفراغ می‌کند) به مادر توصیه کند به او در حالت نشسته کم کم غذا بدهد وبعد از غذا مدتی به حالت ایستاده و یا نشسته باشد.
بر خلاف دوران بیماری که کودک بسیار بی اشتها است، در دوران نقاهت، ب