اشاره:
مدتهاست که در محافل سیاسی ایران از اتاق فکر سخن گفته می شود و افرادی با آن مخالفت کرده و آن را معادل منبع توطئه دیده و گروهی دیگر نظیر صاحب این قلم از این پدیده دفاع کرده و آن را برای نظام اجرایی کشور مفید تلقی می کنند.
اما شاید لازم بود پیش از طرح بحث اتاق فکر و یا حداقل همزمان با طرح این بحث تعریف، تاریخچه و انواع اتاق فکر مورد تحلیل، تبیین و بازشناسی قرار می گرفت. در همین راستا نوشتار حاضر کوشیده است مقدمه ای بر این باب باشد.
تعریف اتاق فکر
اتاق فکر معادلی است که برای اصطلاح فرنگی (Tink Tank) ابداع شده، هرچند از عباراتی چون مخزن فکر هم بهره گرفته شده است ولی اتاق فکر مناسب تر به نظر می رسد.
در تعرف اتاق فکر هم گفته اند: اتاق فکر موسسه یا سازمانی تحقیقاتی است که ایده ها یا مشاوره هایی را حول محور مسائل سیاسی، تجاری، و نیز پاره ای از مسایل مرتبط با امور نظامی ارائه می کند و غالباً در ارتباط کاری با موسسات و مراکز دانشگاهی، لابراتوارهای نظامی، شرکت ها یا مراکز سیاسی می باشند.
معمولا هم این اصطلاح به طور خاص بر سازمان هایی اطلاق می شود که از تئوریسین ها و روشنفکران صاحب تحلیل حمایت می کند یعنی از اندیشمندانی که در تلاشند تا تحلیل ها یا توصیه های سیاسی (سیاستنامه هایی) را برای مراکز تصمیم گیری تهیه کنند.
تاریخچه اتاق فکر
از زمانی که اصطلاح اتاق فکر در دهه پنجاه میلادی پدید آمد بحثی وجود دارد که اولین اتاق فکر با توجه به شاخصه های تعریف شده کدام بوده است؟
فعلا دو کاندیدا برای عنوان "اولین اتاق فکر" وجود دارد: انجمن نایبانی در انگلستان که به سال 1882 برای پیشبرد تدریجی تغییرات اجتماعی تاسیس شد و موسسه بروکینگز که به سال 1916 در ایالات متحده به وجود آمد.
البته می دانیم که ابتداو اساساً اصطلاح اتاق فکر اشاره به سازمان هایی داشت که مشاوره های نظامی ارایه می کردند، نظیر موسسه رند (RAND) که در سال 1945 شکل گرفت.
تا دهه 70 میلادی تعداد اتاق های فکر چندان زیاد نبود و این تعداد محدود نیز عمدتا پیرامون مسایل نظامی و غیرسیاسی به دولت آمریکا مشورت می دادند. این ************** تحقیقاتی دولتی بهره می بردند. از سال 1970 به بعد ناگهان به صورت انفجاری تعداد اتاق های فکر رو به افزایش گذاشت به صورتی که تعداد بسیار زیادی از اتاق های فکر کوچکی پدید آمد که در همه زمینه ها من جمله مسایل حزبی، سیاسی و دیدگاه های ایدئولوژیکی به ابراز نظر می پرداختند.
ریشه شناسی
گفته می شود تا دهه 1940 بیشتر اتاق های فکر با عنوان موسسه شناخته می شدند. در دوران جنگ جهانی دوم به جای اتاق فکر (TINK TANK) از اصطلاح (IRAN BOXES) استفاده می شد عبارت (TINK TANK) در اصطلاح عرف عام دوران جنگ آمریکا بر اتاق هایی اطلاق می شد که استراتژیست ها در آن پیرامون طراحی اقدامات جنگی بحث می کردند.
اولین بهره گیری ثبت شده از این عبارت که به اتاق های فکر نوین اشاره می کرد به 1959 باز می گردد تا دهه 60 اساسا این عبارت به موسسه رند و سایر گروه هایی اطلاق می شد که با نیروهای مسلح کار می کردند. اما در دوران جدید، اتاق فکر به طیف گسترده ای از موسسات گفته می شود که در زمینه های بازاریابی تا روابط عمومی به ویژه در حوزه روابط بین الملل فعالیت می کنند.
انواع اتاق فکر:
1) اتاق های فکر در آمریکا: اتاق فکر در ایالات متحده نقش بسیار مهمی را در شکل دهی سیاست داخلی و بین المللی بازی می کند. این اتاق های فکر در ایالات متحده عمدتا ادعا می کنند که منبع درآمدی آنها کمک مالی افراد خصوصی (هبه) است لذا افراد درگیر در مباحث جنجالی در اتاق های فکر احساس راحتی بیشتری نسبت به کارکنان موسسات دولتی دارند.
2) اتاق های فکر در چین: در جمهوری خلق چین اتاق های فکر معدودی وجود دارندکه توسط منابع دولتی تغذیه می شوند لذا امکان ورود جدی به بحث های چالشی را ندارند اما روابطی میان آنها و اتاق های فکر سایر کشورها به وجود آمده و داد و ستد فکری با آنها آغاز شده است.
3) اتاق های فکر در انگلیس: وضعیت اتاق های فکر در انگلیس مشابه آمریکا بوده و ارتباط زیادی میان اتاق های فکر این دو کشور وجود دارد.
4) اتاق های فکر در آلمان: در آلمان بیشتر احزاب سیاسی ارتباط مناسبی با اتاق های فکر ندارند اما بنیادهایی وجود دارند که در جایگاه اتاق فکر با احزاب همکاری می کنند. مثلاً بنیاد کنراد آدنائر با حزب (CDU) یعنی حزب اتحاد دموکرات مسیحی کار می کند. یا بنیاد فردیش ایرت یا حزب (SPD) با حزب سوسیال دموکرات همکاری دارد، حزب سبزها هم از همکاری بنیاد هاینریش بول و حزب چپ هم از همکاری بنیاد رزالوکزامبورگ بهره می گیرد.
منتقدان اتاق های فکر:
پدیده اتاق فکر دارای منتقدانی نیز هست مثلاً رالف نیدر فعال سیاسی آمریکایی و کاندیدای حزب سبز برای انتخابات ریاست جمهوری در سال های 1996 و 2000 میلادی و کاندیدای مستقل در سال 2004 بر آن است که اتاق های فکر به دلیل وابستگی به منابع مالی بنیادهای خصوصی، ممکن است که نتایج تحقیقاتشان را به سوی منافع آن موسسات انحراف دهند، بعضی از منتقدان هم معتقدند که اتاق های فکر ممکن است به چیزی مشابه ابزارهای تبلیغی تبدیل شوند که تحقیقات علمی را در خدمت تبلیغات سیاسی ایجاد کنندگانشان قرار دهند، بعضی هم اتاق های فکر را متهم می کنند که به عنوان نوعی لابی در خدمت شکل دهی افکار عمومی به نفع افراد و سازمان های ذی نفع در می آیند.
اتاق فکر در ایران
در سایت نیرا که لیست اتاق های فکر را منتشر کرده است ایران فقط در بخش خود یک نام را دارد ان هم مرکز مطالعات سیاسی و بین الملل وزارت خارجه است که آدرس اینترنتی ذکر شده در آن فهرست نیز به جای آنکه ما را به *** متصل کند به شرکت مهندسی رهنمون می شود.
البته بی گمان تعدادی اتاق فکر به صورت موسسات تحقیقاتی در ایران پدید آمده است ولی فقر شدید در این زمینه تا حدی است که به هیچ وجه نیاز مراکز تصمیم گیری را برطرف نمی سازد. از این رو، بر این باورم که باید سرمایه گذاری خردمندانه ای برای ایجاد اتاق های فکر صورت پذیرد تا به نحو صحیح تمامی سرمایه اندیشه و تجربه اندیشمندان ایرانی در خدمت تصمیم سازان کشور قرار بگیرد.
اتاق فکر از فلسفه تا ضرورت
دردنیای امروز، فرآیند سیاستگذاری و تصمیم گیری در سطوح مختلف به سازماندهی ویژه ای نیاز دارد. تحولات سریع جهانی و ابعاد روزافزون توسعه از عواملی هستند که ضرورت تدوین سریع سیاست ها و الگوهای تصمیم گیری را به ویژه در کشورهای در حل توسعه مشخص می کنند، امری که بدون استفاده وسیع از ایده های نو و مستندسازی و جمع بندی تجارب و نظرات خبرگان و افراد خلاق میسر نیست.
سیاستگذاری به زبان ساده از سه بخش: شناسایی وضع موجود، شناسایی آینده های ممکن و مطلوب و در نهایت مشخص کردن راه ها و رسیدن از وضع موجود به آینده ممکن و مطلوب تشکیل شده است. بنابراین تعریف مشخص می شود که سیاستگذاری امری بسیار پیچیده و حساس است.
کانون فکر، نوعی سازمان ویژه برای تفکر و پژوهش در زمینه سیاست سازی و تصمیم سای است که بر اصل جمع اندیشی یا ایده پردازی جمعی استوار است.
کانون های تفکر با انجام مطالعات بین رشته ای و با بکارگیری کارشناسان متعدد، خوراک فکری لازم را در حوزه های مختلف برای مدیران و سیاستگذاران جامعه تامین می کنند.
فکر کردن در اصلاح فکر نوعی پیشداوری و گردن نهادن به عقلانیت پایه است و اتاق فکر، انقلابی برای فکرسازی در حوزه انسانی است که این انقلاب نشانه ای برای باشگاه فکرسازی است که هم در سطح فراگیر معنا دارد هم در زندگی روزمره مایه می گستراند. بنابراین اتاق فکر، مغزی برای اندیشیدن، ذهنی برای پرواز کردن و فکری برای گشودن است تئوری اتاق فکر برای کسانی است که دغدغه تفکر دارند و درصدند راهی برای ورود به اندیشه و خردمندی پیدا کنند.
فکر، پویشی روش مند وبی پایان است و در اثر تعامل ذهن و مغز پدیدار می شود و فلسفه راهی عقلانی و استدلالی برای ورود به عرصه فکر است فلسفه فکر، سفری از سطح به عمق است.
پدیده فکر و انسان نشان از عمق و بزرگی دارد و چون فکر انسانی، زیر ساخت وجودی او به شمار می آید و با مفهوم سازی نشانه ای از خود بر جای می گذارد از این رو نوشته یا گفته یا اشاره سه نسخه برای تبیین فکر می باشند.
در فکر، سه پرسش بنیادی وجود دارد چه کسی فکر می کند؟ چگونه فکر می کند؟ تا چه اندازه فکر می کند؟
در نهاد فکر، انسان هم می اندیشد، هم اندیشه سازی می کند و هم درباره اندیشه و اندیشیدن می پرسد و تصمیم می گیرد. فکر با حیرت شروع می شود و سپس با مفهوم سازی ساختارش قابل فهم می شود.
فکر در نهاد سکوت می روید بارور می شود و گشایش پیدا می کند. فکر هم سرچشمه آگاهی است و هم منشاء پدیداری آگاهی منطق فکر؟
منطق فکر نشانی از حقیقت فکر دارد که اهمیت فکر را می نمایاند. منطق فکری به نحوی ساده کردن فکر است که درست فکر کردن را به زیبایی بیان کند، چون فکر در این حالت در ملاحظات روشی توجیه می شود و به مقتضای منطق فکری از جدل، سفسطه، شعر خطابه در امان می ماند. منطق فکری کلید فهم هر آگاهی است که بدون آن نه پرسشی بنیادین آفریده می شود و نه انتظار آگاهی بنیادین انتظاری بایسته است. شکوفایی فرهنگی نیز نیازمند پدیده فکر و اندیشیدن است. ذهن هم مدل سازی می کند و هم در صدد ارزیابی مدل ها برمی آید و هم مسائل را در ساختار جدید به عمق و وسعت معنای می آراید فکر با روش و منطق فکری، مدل فکری می سازد. این مدل درصدد شکار ریشه و مسایل پایه است تا طبق آن آگاهی پایه پدیدار شود. این مدل، اصل را بر ساده سازی قرار می دهد تا مفهوم شی به روشنی نمایش داده شود. پدیده فکر همواره در حال تحول و تکامل است.
در فرآیند سازی، پرسش متدی اصلی کلیدی است که کمتر مورد هوش ورزی و تعمق جدی قرار گرفته است.
اصلاح فکر با پرسیدن آغاز می شود و با بازایستادن در معرض نابودی قرار می گیرد.
مانع اصلی اندیشیدن در بستر اجتماعی، مدیریت آموزش و پژوهش و سپس فرهنگ بیمار آموزشی و پژوهشی است در ایران هر سه مدیریت به دلیل فقر منطق آموزشی، پژوهشی و فرهنگی در سطح وسیعی سایه سنگین خود را بر این سامانه ها گسترانیده است. طبیعی است برای گذار از این مانع راه میان بری وجود ندارد و چاره ای جز مواجه شدن با آن نیست. در ایران مدیریت آموزشی، پژوهشی و به ویژه فرهنگی به گونه ای سازمان یافته است که اغلب فرآیند غیرفکری را دنبال می کند. به طوری که اغلب کپی برداری صورت می گیرد و کمتر نشانه های اندیشیدن در سرای دانشگاهی و پژوهشگاهی و نهادهای فرهنگی مانند فرهنگستان ها و موسسات علمی و فرهنگی یافت می شود.
برای احیای منطق اندیشیدن باید مدارس، دانشگاه ها، پژوهشگاه ها و فرهنگستان ها را جدی گرفت و آن ها را به صورت محسوسی در مواجه فکری قرار داد. مشکل این است که ما به دنبال نوآوری منهای فکرورزی و احیای عقلانیت آموزشی، پژوهشی و فرهنگی بدون اندیشیدن هستیم و اندیشه ورزی باید سرلوحه دانشگاه ها و پژوهشگاه ها، حوزه ها و فرهنگستان های ما قرار گیرد.
اتاق فکر، رودخانه ای همیشه جاری است و همواره ماهیتی این نه آنی می یابد فکر نیز پیوسته می روید و می میرد، بنابراین اتاق فکر، منطق فکر شفاهی و باشگاه فکرسازی است و به طور کلی با اتاق بحران مدیریت و اعمال استراتژی برای تحول و تکامل وضعیت موجود متفاوت است. این اتاق مکانیسمی برای تصمیم سازی فکری جهت تصمیم گیری عملی در حوزه انسانی است. فکر، قواعدی روش مند برای احیای آگاهی و پدیداری آگاهی است. این اتاق، راهبردی عقلانی و منطقی برای نهادهای فکرسازی، فکرورزی و بازسازی فکرها است.
این اتاق، بازوی مطالعات فکری و مشاوره مطالعاتی طراحان و مدیران ارشد حکومتی: آموزشی، پژوهشی و فرهنگی خواهد بود به طوری که در برنامه نویسی و برنامه سازی مفهومی و فکری نقش بایسته ایفا خواهد کرد و امکان نقدگرایی و پرسش آفرینی جریان می یابد.
اتاق فکر، استراتژی سیستمی برای فکرکردن است و در عین حال سیستمی بودن این اتاق، طرحی برای یکسانی و همسانی نیست و در قلمرو متفاوتی امکان ظهور می یابد.
اتاق فکر هم پیوندی به گذشته دارد و هم نگاهی به آینده دوخته است.
اتاق فکر، پایگاه فکرسازی و گشودن راهی نو برای منطق خودباوری و احیای فکر خودبنیاد بر پایه عقل خودبنیاد است.
اتاق فکر دو نقش کلیدی در برنامه سازی وبرپایی فکر خود بنیاد و فکر پایه ایفا می کند:
1- فکر سازی برای مفهوم آفرینی
2- گشودن گره های فکری که در فرآیند عمل رخ می دهد.
این اتاق راهی برای کارشناسی کردن منطق عملی پژوهش، آموزش، فرهنگ، رسانه و حکومت است تا هر کاری پشتوانه تفکر داشته باشد.
این اتاق دعوتی به فکرورزی و نشان دادن راهی برای فکرکردن است هرچیزی باید ماهیت سیستمی داشته باشد. در این فرایند هرچیزی توجیه فکری پیدا می کند و فکرکردن در سامانه زندگی، پایه هر وضعی قرار می گیرد.
تاریخچه کانون های فکر:
در اوایل قرن 20 (1915- 1910) مراکزی در اروپا و آمریکا تشکیل شدند که هدف عمده آنها ارائه مشاوره به دولت ها برد اما تاسیس کانون های تفکر به شکل رسمی به نیمه های قرن بیستم برمی گردد.
بعد از جنگ جهانی دوم، نیروی هوایی آمریکا اولین کانون تفکر رسمی را با عنوان اندیشگاه رند در سال 1947 با هدف تدوین سیاست های نظامی تاسیس کرد. این اندیشگاه را کانون های تفکر جهان نامیدند. در دهه 1960 واژه کانون تفکر به شکل رسمی مورد استفاده قرار گرفت و هدف از ایجاد کانون های تفکر، ایجاد ارتباط بین دانش و قدرت بود از آن زمان به بعد تعداد کانون های تفکر در جهان رشد چشمگیری پیدا کرد.
وظائف نهادهای مولد اندیشه:
1- شناسایی، توصیف و صورتبندی دقیق مسائل موردنظر
2- ارزیابی نقادانه سیاست ها، برنامه ها و مسائل جاری و مسائل در شرف ظهور و ارائه دیدگاه های تحلیل گرایانه
3- تبدیل ایده های کلی و شکل نگرفته و پیشنهادهای خام، به سیاست ها و برنامه های دقیق و قابل اجرا در عمل
4- ارزیابی نقادانه سیاست ها و برنامه ها
5- فراهم آوردن زمینه برای مبادله سازنده اطلاعات و نظرات میان چهره های اصلی مشارکت کننده
6- شناسایی و تربیت نیروهای صاحب نظر در قلمرو تحقیقات مربوط به سیاستگذاری
7- انجام مطالعات تطبیقی و مورد تجربه کشورهای توسعه یافته و بررسی نقاط قوت و ضعف سیاست های آ‹ها
8- معرفی و عرضه نیروی کار ماهر به دولت مردان و سیاست گذاران
9- توضیح و تفسیر سیاست ها برای رسانه ها و افکار عمومی
10- بومی سازی سیاست ها و الگوهای اندیشه ای به دست آمده از ترازیابی ها و مطالعات تطبیقی
11- ایجاد اجماع بین مجریان
12- مطالعات آینده شناسی و آینده نگاری (Foresight)
ویژگی های کانون تفکر:
کانون های تفکر جهان ویژگی عمده دارند که آنها را از سایر سازمان های پژوهشی متمایز می سازند:
1- جمع اندیشی
2- تولید فرآورده های فکری و انتقال به مخاطب
3- معطوف بودن کوشش ها به مسائل روز
4- درگیر نشدن در مسائل اجرایی و تشریفات رسمی سیاستگذاری
5- نقد گفتمان وضعیت فکری و دانشی برای ساختن وضعیت و موقعیت فکری جدید
6- دعوت به موضوع خودباوری، خودآگاهی و فراهم سازی فکر خودبنیاد و فراهم نمودن منطق امکان خوداصلاحی
7- بوجود آوردن دغدغه فکرورزی و فکرسازی پایه جهت تصمیم سازی و تصمیم گیری
8- زیرساخت مدلهای طرح و برنامه ای و شیوه ای برای اعمال مدیریت فکری
9- باشگاه فکرسازی و راهی برای حاکمیت تفکر
10- هدایت ذهن جامع به سمت نوگرایی
11- کانونی برای فکرکردن و فکرورزی روشمند در خانه تاریکی
تشکیل اتاق های فکر راهبردی چندمنظوره
1- طرح مسئله
تفکر ساعه افضل من عباده سبعین سنه
با یک نگاه اجمالی به رون تحولات فرهنگی و سیاسی در سطوح داخلی، منطقه ای و بین المللی، شاهد پیچیده تر شدن اوضاع و شرایط محیطی هستیم. حساسیت و اهمیت مطلب در شرایط کنونی به این جهت است که استکبار جهانی و صهیونیزم بین الملل در یک پیوند سیاسی و ایدئولوژیک، جنگ صلیبی علیه جهان اسلام را دامن زده و در رویارویی آشکار و علتی با محروم کردن ایران از حق طبیعی و مسلم دانش و فناوری هسته ای، اهانت به ساحت مقدس پیامبر (ص)، تخریب قبور ائمه (ع) و کشتار مسلمانان در فلسطین، عراق و افغانستان و... به دنبال تحقق اهداف و برنامه های خود در چارچوب طرح خاورمیانه بزرگ بوده و انقلاب اسلامی، بیداری مسلمانان و جهان اسلام را به چالش کشیده اند.
در چنین فضایی به طور طبیعی بالاترین، قویترین و برنده ترین سلاح، تقویت فرهنگ مقاوم «استقم کما امرت» انسجام و وحدت ملی است که می تواند ما را در چالش با دشمنان اسلام و رسیدن به اهداف نظام یاری نماید. از سوی دیگر در فرآیند رشد، توسعه و تکامل جامعه، روحیه خودباوری، اعتماد به نفس، اتکا به نیروها، امکانات و توانمندی های دالی، ارتقای سطح مدیریتی جامعه، نوآوری، خلاقیت و تقویت نهضت نرم افزای و تولید علم و در یک کلام تقویت کارآمدی نظام در ابعاد مختلف، مکمل حرکت بالنده و انقلابی امت اسلامی خواهد شد. این در حالی است که ملت ایران با آن پیشینه فرهنگ و تمدن تاریخی خود وبرکات پیروزی انقلاب اسلامی، استحقاق و ظرفیت دستیابی به رتبه جهانی را دارد و حداقل در چشم انداز 20 ساله نظام در منطقه باید این جایگاه برتر را احراز نماید. از طرف دیگر، غنای فرهنگی و استحکام مبانی و اصول دین مبین اسلام و تعالیم الهام بخش و هدایتگرانه اهل بیت (ع) و وجود نظریه پردازان علوم نظری و عملی در مراکز حوزوی و دانشگاهی، ایران را در جایگاه رفیع علمی و الهام بخش به جهانیان قرار داده است که استمرار این حرکت مبارک با رهبری داهیانه مقام معظم رهبری، ان شاء الله موجبات اعاده هویت و عزت جهان اسلام و تمدن اسلامی را فراهم خواهد آورد. به دنبال درج مطالب ارزشمند مقام معظم رهبری در خصو صنهضت علمی و نرم افزاری و بایدها و نبایدهای این حرکت بالنده و عظیم در صفحه معارف کیهان، به نظر رسید یکی از مهمترین راهکارهای عملیاتی کردن این رهنمودهای حکیمانه، تشکیل اتاق های فکر، در کنار مدیران فعلی به خصوص در سطح وزرای کابینه و حتی رؤسای سه قوه است. به گونه ای که در سازوکار اداره و رهبری جامعه در کنار هر مدیری در هر سطحی یک اتاق فکر به نحوی نهادینه شده و ساختاری در تشکیلات آن وجود داشته باشد و هیچ مدیری بدون مشورت و هماهنگی با اتاق فکر، اقدام به تصمیم سازی و یا اجرای تصمیمات متخذه ننماید.
2- کارکردهای اتاق فکر
به طور کلی تشکیل اتاق های فکر که تجربه موفق در تمامی کشورهای پیشرفته و توسعه یافته است، فواید و آثار ایجابی فراوانی را به شرح زیر در بر دارد:
1) اتاق های فکر در واقع اتاق نخبگان فکری، اندیشگان و استراتژیست هاست که با هدف احیای فکرسازی، فکرشناسی و راهکاری برای استراتژی فکرسازی به حساب می آید. به بیان دیگر شأن نزول و فلسفه وجودی اتاق های فکر، ایده پردازی، نظریه پردازی و تولید فکر و اندیشه در عرصه های مختلف مدیریتی و سطوح متفاوت آن است که مدیران باید آنها را عملیاتی نمایند.
2) یکی از مهمترین رسالت های اتاق های فکر تبیین رهنمودهای مقام معظم رهبری در عرصه های مختلف است که جهت عملیاتی کردن آنها، سازوکارهای اجرایی را بررسی و طرح ها و برنامه های لازم را تهیه و در اختیار مدیران سازمانی قرار می دهند.
3) از حیث مدیریتی اتاق های فکر به غنای مدیریتی و ارتقای سطح کیفی رفتار مدیران کمک شایانی نموده و کلیه طرح ها و برنامه های مدیران، با بررسی همه جانبه و تایید نخبگان فکری و مدیریتی انجام خواهد گرفت.
4) با دعوت و حضور کلیه مدیران قلبی در اتاق های فکر، گسست میان دوره جدید مدیریتی و دوره های قبلی از بین می رود و تمامی تصمیم سازی های جدید محصول تجارت مدیران قبلی و یافته های جدید مدیران با اندیشه و فکر نو خواهد بود.
5) از نظر تلطیف فضای تنش آمیز و تالیف قلوب، حضور مدیران قبلی در اتاق های فکر و یا برخی اصحاب فکر و اندیشه که بعضاً ممکن است از گروه ها و جریان های دیگر نیز باشند. شرایط اداره جامعه را به یک فضای مشارکتی تبدیل نموده که در پرتو آن دلها به یکدیگر نزدیک شده و فضای تنش آمیز و تقابل جای خود را به فضای صمیمیت و تقارب داده و تخاصم و کینه ورزی را به مصداق آیه شریفه: «رحماء بینهم» به رحمت و محبت تبدیل خواهد کرد.
6) از حیث تعامل با دنیای جدید و تمدم امروزی، اتاق های فکر، ضمن بحث و بررسی از آخرین یافته ها، افکار و اندیشه های مطرح در ابعاد مختلف کاری و دستیابی به آنها، تلاش نموده با شناخت دقیق و عمیق از مبانی، اصول و افکار فرهنگ بومی، آمیزه ای میمون و مبارک بوجود آورده که در آن ضمن تاکید بر هویت دینی و ملی و فرهنگ داخلی از محسنات افکار و دست آوردهای تجربی دنیای جدید نیز بهره برده و پایه های تمدن اسلامی را در ابعاد گوناگون مستحکمتر می نمایند.
7) اگر بپذیریم که هرگونه افراط و تفریط معلول جهل انسان می باشد و به فرموده علی (ع): لا یری الجاهل الا مفرطا او مفرطا. جاهل دیده نمی شود مگر در دو حالت یا افراط یا تفریط.
بنابراین تشکیل اتاق های فکر هر نوع گرایش و مواضعی را منوط به شناخت، فکر و اندیشه می نماید که در این شرایط دیگر جایی برای افراط گری باقی نمی ماند و اگر شدت و غلظت و قاطعیتی در این رابطه مطرح باشد یقیناً بر اساس شناخت دقیق و عمیق از مبانی، اصول و ارزشها خواهد بود. بنابراین خط مشی اعتدال در پرتو تشکیل اتاق های فکر تحقق عملی خواهد یافت.
8) اتاق های فکر در شرایطی که متغیرهای محیطی دائماً و به سرعت در حال تغییر و تحول است با بررسی های مستمر محیطی در عرصه داخلی ضعف ها و قوت ها و در صحنه خارجی فرصت ها و تهدیدها را مورد شناسایی قرار داده و براساس تجزیه و تحلیل های محیطی، راهبردهای سازمانی را برای مدیران خود، طراحی و ارائه می نمایند.
9) اتاق های فکر محیطی برای پرورش استعدادها و تربیت کادرهای سازمانی آینده خواهد بود و بستر بروز و ظهور چنین نیروهایی را فراهم خواهند ساخت.
10) تشکیل اتاق های فکر همچنین شیهه جمود و تحجر را در عمل نفی خواهد کرد زیرا در فرایند تولید فکر و اندیشه نه تنها بسته و تنگ نظرانه عمل نمی شود بلکه در چارچوب فرهنگ بومی، مصالح و منافع ملی تمامی کسانی که می توانند اثرگذار و اثربخش باشند و به غنای این روند کمک کنند در اتاق های فکر حضور پیدا می کنند.
موارد مذکور اهم کارکردهای اتاق های فکر یا اندیشگان است که در صورت نهادینه شدن در ساختارهای سازمانی می تواند موجبات اعتلا و خیر و برکت و الهام بخشی نهادهای سازمانی را در اداره جامعه، کل کشور، منطقه و جهان فراهم سازد.
ضرورت اتاق فکر حکومتی
مفهوم سازی و مفهوم ستانی
سید یونس ادیانی
نظریه فکر حکومتی مدل جدیدی در گفتمان فکرسازی بشر است که در صورت پدیداری، ادبیات آموزشی و پژوهشی رایج را به کلی متحول می سازد. در این مدل به جای دانشگاه ها، آموزشگاه های فکری جایگزین می شود و به جای پژوهشگاه های دانش حکومتی، پژوهش های فکر حکومتی به وجود می آید. در این منطق کسانی استاد و پژوهشگر حکومتی خواهند بود که دارای فکر حکومتی باشند و درصدد انتقال یا پژوهیدن آن برآیند. بنابراین لازم است به جای دانش پژوهی، فکرپژوهی حکومتی در دستور آموزش و پژوهش قرار گیرد و طبق آن کارگاه فکرپژوهی و فکرسازی به وجود آید تا بر جای کارگاه دانش شناسی حکومتی تکیه زند.
شناسایی
شناسایی فکر حکومتی مانند هر چیز جدیدی بسیار دشوار و در عین حال کاری ممکن در جهان واقع است. اتاق فکر حکومتی، مرکزی برای شناسایی فکرسازان و فکرپژوهان حکومتی است. در این مرکز حکومتی، فکرورزی روشمند برای مفهوم سازی و مفهوم ستانی در جهان واقعی و در حوزه انسانی صورت می گیرد. این مرکز بستری فراهم می آورد که احیای فکرپژوهی و فکرسازی روشمند در جامعه حکومتی ممکن شود و به نحوی در منطق بنیادین فکر حکومتی احیایی صورت گیرد. استراتژی فکر حکومتی در جستجوی احیای فکر بنیادین حکومتی است. این احیای فکری در دوره سکون یا آرامش به وجود نمی آید و در درون بحران ها، تعارض ها و بی ثباتی ها به وجود می آید.
مفاهیم بنیادین
در اتاق فکر حکومتی 3 مفهوم از مفاهیم کلیدی به شمار می آیند.
الف- مفهوم کارگاه فکرسازی حکومتی در کنار کارگاه دانشی
ب- مفهوم فکرپژوهی حکومتی در کنار پارادیم های مسلط دانشی
ج- مفهوم مساله سازی فکر حکومتی در کنار پارادیم های مسلط دانشی
ضرورت پژوهش فکر حکومتی در 3 پایه نهاده شده است:
1- فراموشی فکر حکومتی و در نتجه به فراموشی سپرده شدن انسان حکومتی
2- پیچیدگی فکرشناسی، فکرستانی، فکرسازی و فکرورزی حکومتی
3- پیچیدگی روابط انسانی در گفتمان های فکری و عرفی حکومتی
اتاق فکر حکومتی، 3 نقش کلیدی در حکومت و جامعه برپایه فکر خودبنیاد و فکر پایه ایفا می کند.
الف- شناسایی فکرسازان و کسانی که زمینه فکرسازی حکومتی دارند.
ب- فراهم آوردن امکانی برای فکرسازی و مفهوم آفرینی پایه طبق منطق بنیادین فکر حکومتی
ج- گشودن تاریکی های فکر حکومتی که اغلب در فرآیند عمل رخ می دهد.
ادبیات اتاق فکر
فکرپژوهی حکومتی، ادبیات جدیدی در ایران است که بر سیستمی بودن ادبیات فکری تاکید می کند. برای پیدایی فکرپژوهی لازم است فرهنگ سازی صورت گیرد تا با پشتوانه تحقیقات فکری اتاق فکر حکومتی یا پژوهش های فکر خودبنیاد حکومتی تاسیس شود. اتاق فکر حکومتی دیباچه ای برای «پژوهشکده فکر حکومتی» و «پژوهش های فکر بنیادین حکومتی» است.
ادبیات اتاق فکر مانند تئوری اتاق فکر حکومتی مساله ای جدید و نوبنیاد است. از آنجا که پدیداری ادبیات اتاق فکر حکومتی ساده تر است، احیای منطق فکر حکومتی ساده تر است، احیای منطق فکر حکومتی با ادبیات اتاق فکر حکومتی شروع شده است. ادبیات اتاق فکر گفتمان مسلطی دارد که از آن به گفتمان مفهومی یاد می شود. طبق این ادبیات با باید مفهوم سازی و مفهوم ستانی کرد یا به کلی گفتن و نوشتن را به فراموشی سپرد.
به تناسب موضوع
فکرپژوهی به تناسب موضوع فکری متفاوت است. موضوع فکر ممکن است مساله فکر حکومتی باشد که وظیفه اصلی پژوهش ها فکرشناسی حکومتی است. یا ساماندهی و بازسازی فکر حکومتی بر گونه جدید است که خود نحوه ای از خانه تکانی فکر حکومتی خواهد بود، یا حالتی برای فکرآفرینی حکومتی برپایه مفاهمه کردن با پارادیم های مسلط در جهان واقع است.
سیستمی بودن
اتاق فکر حکومتی استراتژی سیستمی برای فکرکردن حکومتی است. در عین حال سیستمی بودن این مرکز طرحی برای یکسانی یا همسانی نیست و در قلمرو متفاوتی امکان ظهور می یابد، در این صورت ممکن نیست از پژوهش های فکر بیگانه ای سخن گفت. چون دنیایی از فکرپژوهی به تناسب موضوع فکر وجود دارد. فکر منطقی، فکر ریاضی، فکر فلسفی، فکر اقتصادی، فکر دینی، فکر کشاورزی، فکر صنایع، فکر سیاسی، فکر اجتماعی، موسیقی، فکر رسانه و فکر فرهنگی و تمدنی در شمار پژوهش های فکر بنیادین هستند.
وضع بشری
اتاق فکر حکومتی، مرکزی برای فکرکردن و فکرورزی روشمند در خانه تاریکی هاست. این مرکز، نهادی برای فکرشناسان و فکرسازان حکومتی است که در فضای وضعی حال خانه کرده و نگاهی به گذشته و آینده دارد تا در خانه تاریکی ها روشنگری به وجود آید.
اتاق فکر حکومتی در وضع بشری به گونه ای تایک است و هر صورت بندی آن در مناسبت های فکرسازی می روید. چون هر فکری با سیاه چاله ای مواجه است که در استراتژی فکرسازی حکومتی به کندی روزنه ای از روشنایی به وجود می آید.
اتاق فکر حکومتی جایی برای گشودن تاریکی ها و دمیدن روشنایی هاست. از نظر این مرکز، جهان بشری سراسر سیاه چاله است و اندک اندک امکانات روشنایی یا فکرپژوهی و فکرسازی حکومتی پدیدار می شود.
اتاق فکر حکومتی از نظر ساختاری پیوندی به گذشته دارد و نگاهی به آینده دوخته است. در عین حال التفات عمده پژوهش های حکومتی تکیه کردن بر فضای وضعی و موقعیت حال است. طبق این اصل پژوهش های فکر حکومتی مرکزی برای فکرشناسی وفکرپژوهی بر پایه فکرسازی حکومتی است که در کنار آن دانش شناسی حکومتی صورت می گیرد. بنابراین فکرپژوهی، فکرشناسی، دانش شناسی و دانش پژوهی حکومتی فرع لازم برای احیای فکرسازی در پژوهش های فکرحکومتی هستند.
مرکز استراتژیست ها
اتاق فکر حکومتی مرکزی برای استراتژیست های فکر حکومتی است. در این مرکز استراتژیست های فکر حکومتی گرد هم می آیند تا بنیادی از فکرشناسی و فکرسازی حکومتی پدید آورند. استراتژیست های حکومتی هم فکرشناسان حکومتی را می یابند و هم فکر خودبنیاد حکومتی را دنبال می کنند و هم به احیای فکرپژوهی و فکرسازی حکومتی در نظریه های جامعه فکری کمک می کنند.
در اتاق فکر حکومتی 2 دغدغه عمده وجود دارد:
1- دغدغه فکر خودبنیاد حکومتی
2- دغدغه فکر کاربردی حکومتی
هر دو دغدغه فکر حکومتی به صورتی با نقد پارادیم های مسلط شروع می شوند و امکانات خود را در بحران ها، تعارض ها و بی ثباتی ها به تصویر می کشند. اگر نقد پارادیم ها بر گونه منطقی صورت نگیرد، گشودن سیطره های مسلط دانشی ممکن نمی شود و در نتیجه فکر خودبنیاد حکومتی در این سامان به ظهور نمی رسد.
مفاهمه
فکرپژوهی حکومتی با مفاهمه فکری در جهان واقعی صورت بندی پیدا می کند. اگر مفاهمه فکری صورت نگیرد، راهی برای گفتگوی افکار حکومتی به وجود نمی آید و در نتیجه گفتمان فکر حکومتی بنیاد نمی شود. واقعیت این است با مفاهمه فکری هم تعامل افکار حکومتی صورت می گیرد و هم امکانی برای سیستمی شدن فکرها بوجود می آید.
در پارادیم فکر حکومتی لازم است به اصولی توجه شود.
الف- بازسازی فکر حکومتی که در خودسازی فکرحکومتی ممکن می شود.
ب- بازاندیشی فکر حکومتی که در امکان مفاهمه فکر حکومتی نهفته است.
ج- فکرشناسی حکومتی که مطالعه و تامل در فضای وضعی و موقعیت های وجودی فکر حکومتی است.
د- فکر کردن در فکرهای حکومتی که چگونه فکر حکومتی به وجود آمده است.
نقد گفتمان وضعیت
فکرپژوهی حکومتی نقد گفتمان وضعیت فکری و دانشی برای ساختن وضعیت و موقعیت فکری جدید است. نقد وضعیت حکومتی با گشودن و فهم وضعیت شروع می شود. در فهم وضعیت لازم است با تعامل افکار، سیستمی بودن فکر حکومتی را دریافت کرد و بر سیستمی شدن آن افزود.
امکان فکرسازی حکومتی: فکرسازی حکومتی به 2 صورت ممکن می شود. یکی فکرسازی مناسبتی و دیگر فکرسازی استراتژی است. فکرسازی مناسبتی با صورت بندی فکر ممکن می شود. فکرسازی استراتژی، پویشی برآمده از ذهن و مغز خودبنیاد است.
فکرآگاهی و فکرپژوهی: گفتمان فکرسازی در اتاق فکر حکومتی با فکرآگاهی در اتاق فکر صورت بندی پیدا می کند. برای فکرسازی حکومتی باید گفتمان فکرپژوهی پیشه کرد تا در کنار کارگاه دانش حکومتی که نقش خدماتی برای فکرپژوهی ایفاء می کند، کارگاه فکرسازی حکومتی بر پایه مفهوم سازی حکومتی به وجود می آید.
پایگاه فکرسازی حکومتی
پژوهش های فکربنیادین حکومتی پایگاهی برای فکرشناسی، فکرسازی و گشودن راهی نو جهت خودباوری و احیای فکر خودبنیاد بر پایه عقل خودبنیاد حکومتی است. در این پایگاه حکومتی، نظریه های جامعه فکری در جامعه بشری راهی در درون سیاه چاله می یابد و تلاش می کند که برای هر چیزی توجیه فکری بیابد.
توجیه فکر حکومتی: در اتاق فکر حکومتی هر چیزی توجهی فکری می خواهد و توجیه دانشی یا هر توجیه جانبی دیگر نقش کلیدی در آن ایفاء نمی کنند. بر این پایه توجیه فکر حکومتی جای توجیه دانشی را می گیرد و منابع دانشی حکومت، قدرت تصمیم سازی در پژوهش های فکر حکومتی ندارند و توجیه فکری در پایگاه فکرسازی و فکرپژوهی و عقلانیت فکرحکومتی مبنای هر تصمیم سازی آغازی و پایانی در پژوهش های فکر بنیادین حکومتی است.
اتاق فکر و اعتمادآفرینی مخاطب
فرمت این مقاله به صورت Word و با قابلیت ویرایش میباشد
تعداد صفحات این مقاله 34 صفحه
پس از پرداخت ، میتوانید مقاله را به صورت انلاین دانلود کنید
دانلود مقاله اتاق فکر، نیاز امروز مراکز تصمیم گیری
