تحقیق رشته حقوق درباره بررسی ساختاری تفاوت دیه زن و مرد در قانون جزایی ایران 50 صفحه
مقدمه:
افراد از طریق اجتماعی شدن خود را با احتیاجات و خصوصیات جامعه تطبیق میدهند اما اجتماعی شدن در گروههای مختلف اجتماعی صورت میگیرد و میدانیم که احتیاجات خواستها و ارزشهای گروهها یکسان نیست. به این ترتیب ممکن است دو نفر در دو گروه مختلف اجتماعی کاملاً « اجتماعی » شده باشد ولی ارزشها، خواستها و بطور کلی رفتار اجتماعی آنها با یکدیگر متفاوت باشد. بعلاوه در گروههای که اعضا خود را در جهت ارزشهای مطلوب اجتماعی تربیت می کنند اجتماعی شدن همیشه به طور کامل صورت نمی گیرد.
از طرف دیگر ممکن است به علت وجود گروههای ضد اجتماعی در جحوار گروههای اجتماعی، اعضاء گروههای اخیر معیارها و ضوابط رفتارهای خود را از گروههای ضد اجتماعی کسب کنند و رفتارهای ضد اجتماعی داشته باشند. اگر اکثر اعضاء یک جامعه در شرایط عادی ازای تکاب جرم و تعدی و تجاوز نیست به حقوق یکدیگر خود داری می کنند این بدان جهت است که از آغاز کودکی رفتارهای مورد قبول را فرا گرفته در گروههای جامعه « اجتماعی » شده اند پس به همان اندازه که « اجتماعی شدن » در شرایط بهتر جامعه صورت می گیرد از نیاز به اجرای مقررات جرائی و مجازاتهای سخت کاسته می شود. با توجه به مراتب فوق به نظر می رسد که احتمالاً با پیشرفت جوامع و تقویت احساس اعتماد و اطمینان در اعضاء جامعه از شدت و سختی مجازاتها و مقررات جزائی کاسته شده و نیز جامعه از مجازات کردن متهم که تا حد زیادی میراث دوران انتقام جوئی فردی است متوجه اصلاح حال مجرم می گردد. و مخصوصاً سهم خود جامعه و محیطهای خاص آن در تربیت برهکاران شناخته می شود و کوشش جدی تر در اصلاح آن دسته از شرایط اجتماعی که افراد به ارتکاب جرم و ادار می کنند بعمل می آید.
تدوین و تفسیر اصول و قوانین حاکم بر جرایم و مجازات ها در حقوق اسلام امروزه بیش از هر زمان دیگر ضروری به نظر می رسد این اصول و قواعد از آغاز پیدایش دین اسلام در منابع اصلی حقوق اسلامی یعنی کتاب و سنت وجود داشته و حاکمان باید با توجه به رعایت عدالت قضائی و بهره گیری از این کتاب و سنت و همچنین رعایت قوانین جمهوری اسلامی ایران با مجرمین و بزهکاران رفتار کند و برای اصلاح مجرمین و بزهکاران مجازات های مقرر شده را اعمال کند تا بتوانیم با یاری خداوند جامعه ای پاک و سالم داشته باشیم دیه یکی از این مجازات های مالی است که به منظور اعمال بر مجرمین تعیین شده است.
شخصی از حضرت امام حسن عسگری پرسید: ما بال المراه المسکینه الضعیفه تاخذ سهما و احداً و یأخذا الرجل القوی سهمین؟
قال ... لان المراه علیها جهاد و لا نفقه و لا علیها معقله انما ذالک علی الرجال.
چرا زن بیچاره ضعیف باید یک سهم داشته باشد و مرد توانا دو برابر بگیرد؟ حضرت در پاسخ فرمودند: هزینه ی سنگین حضور در جبهه های جهاد و نفقه های خانواده و تاوان مالی اقوام – مثل پرداخت دیه مقتولی که توسط یکی از اقوام به قتل رسیده صورت می گیرد.
معیار ارزش همان است که در قرآن بدان تصریح شده است که (آن اکرمکم عندالله اتقاکم) و معیار ارزش انسان دیه ای نیست که برای وی در نظر گرفته شده است.
خلاصه کلام اینکه: تن ابزاری بیش نیست و این ابزار خواه در پیکر یک فقیه یا طبیب یا مهندس یا مبتکر باشد و خواه یک کارگر ساده دیه ی تن مشترک است و ارزیابی متعلق به جان آدمی است و جان انسان نه از بین می رود و نه مقتول واقعی قرار می گیرد تا در نتیجه مورد دیه واقع شود بلکه آنچه آسیب می بیند بدن است و بدن هم با ابزار مادی تقویم می شود.در حالی که امروز در سطح بین المللی تلاش گسترده ای برای برقراری تساوی حقوق بین زن و مرد در همه زمینه ها صورت می گیرد و در اسناد بین المللی حقوق بشری بویژه کنوانسیون رفع تبعیض علیه زنان بر لغو و یا اصلاح قوانینی که مقررات تبعیض آمیز علیه زنان دارند تاکید شده است، در قانون مجازات اسلامی ایران و در قانون جزایی ایران که پس از استقرار نظام جمهوری اسلامی ایران تدوین و تصویب گردیده و در حال حاضر اجرا می شود مقررات متفاوتی نسبت به زن و مرد وجود دارد که هر چند برخی از آنها نسبت به زن جنبه حمایتی دارد ولی برخی هم به ظاهر تبعیض آمیز به نظر می رسد و جا دارد که مورد بحث و تجزیه و تحلیل و نقادی قرار گیرد و بخصوص چون این مقررات بر اساس مبانی اسلامی و موازین فقهی تنظیم شده، لازم است این مبانی مورد بررسی و ارزیابی قرار گیرد و احیانا نظریات اصلاحی جدیدی ارائه گردد
ضرورت تحقیق:
وجود تفاوت بین دیه زن و مرد و مسائل پیرامون آن و برچسب زدن به جوامع اسلامی در مورد تبعیض در حقوق زن و مرد و مسائل پیرامون آن را می توان اصلی ترین و ضروری ترین موضوع در این باره دانست.
اهمیت موضوع:
بررسی ایجاد شک و تردید و بیان این موضوع که تفاوت دیه بین زن و مرد باعث تبعیض در حق و حقوق زن است بسیاری از اندیشمندان و فقها را بر آن داشت که با بیان بررسی دقیق این موضوع و تبیین آن برای عموم این موضوع و این شک را برطرف کنند در این راستا بسیاری از قانون نویسان و فقها با آوردن نظریات و دلایل فقهی و حقوقی در این قضیه پیش گام شدند.
قلمرو مفهومی:
دیه در قانون مجازات اسالمی- که پیش از اسلام وجود داشته- پیشینه تاریخی دارد و مناسب با احوال و عقلانیت آن منطقه و فلسفه ی حقوقی مشخص وضع شده است. از این لحاظ، امری ناشناخته نبوده و ماورایی نیست. دیه برای این وضع شده تا کسی که اقدام به جنایت خطایی کرده است، ضرر و زیان ناشی از فقدان فرد جبران شود، و به عنوان جریمه بر مجرم اعمال می شود تا بر شخص مرکتب قتل یا جرح بار شود. البته میزان و مقدار آن در روایات نبوی و اهل بیت با اقرار و تأیید از روش گذشته مشخص شده است. اما روشن است که این قانون کیفری، همه آن چیزی نبوده که در جزیره العرب و پیش از اسلام جریان داشته است؛ زیرا احکام کیفری اسلام هر چند از متن واقعیات و نیازهای آن عصر برخاسته، و مسائل و مشکلات آن منطقه را در نظر گرفته، اما این گونه نبوده که همه آن چیزی باشدکه پیش از آن عمل می شده است. برای نمونه، در آنجا دیه رئیس قبیله بیش از سایر افراد بود؛ دیه فرد عادی از قبیله ای که قوی تر بود، بیشتر از دیه قبیله ضعیف بود؛ دیه مرد دو برابر زن بود؛ دیه فرد آزاد بیشتر از دیه بنده بود؛ اگر کسی امکان پرداخت بدهی خود را نداشت، بنده ی طلب کار خود می شد؛ خانواده در تحویل جانی به حاکم و رئیس قبیله مسئول بود و چنانچه مجرم فراری می شد و او را تحویلنمی دادند، اموال آنها ضبط و تا زمان تحویل جانی، مصادره می شد، (جواد علی، 1976 م، ج5، ص489) اما قرآن همه آنها را نپذیرفت، تنها یک دسته از این احکام را امضا، و برخی دیگر را رد کرد؛ مثلاً، در باب قصاص بر این نکته تأکید کرد که اگر فردی از قصاص گذشت و خواست دیه بگیرد، دیه فرد، به اندازه خودش است و کیفر هر چیزی به اندازه خودش و یکسان می باشد:«و جزاء سیئُة سیئة مثلها فمن عفا و أصلح فأجره علی الله.»(شوری:40) و باز در قصاص هم فرمود«کتب علیکم القصاص فی القتلی الحر بالحر و العبد بالعبد و الانثی بالانثی.»(بقره:178) و حتی بیان کرد که اگر قرار است قصاص عضو صورت گیرد (هر کسی می خواهد باشد)، شبیه همان عضو باید باشد، نه غیر آن:«و ان عاقبتم فعاقبوا بمثل ما عوقبتم به »(نحل:126) و در جای دیگر فرمود:«و ما کان لمؤمن أن یقتل مؤمناً الا خطا و من قتل مؤمناً خطأ فتحریر رقبة مؤمنة و دیة مسلمة إلی اهله.» (نساء:92) در جای دیگر نیز در تأکید بر این مسئله که این قانون سابقه طولانی در شریعت موسوی دارد، می فرماید : «و کتبنا علیهم فیها ان النفس بالنفس و العین بالعین و الأنف بالأنف و الاذن بالاذن و السن بالسن.» (مائده:45) از این رو، قانون جاهلی یاد شده (اگر قبیله ای قوی تر است، پس دیه او بیشتر است) را رد می کند و می گوید:«النفس بالنفس» و نه بیشتر. اما وقتی این قوانین در فقه تدوین شد، میان آنچه قرآن در شکل کلی آن را تأیید و امضاء کرد، با آنچه در احکام کیفری بیان کرده بود، به استناد روایات اسلامی، تفاوت هایی شکل گرفت، و دلیل آن، از سویی می تواند تخصیص حکم از سوی سنت تلقی گردد، و می تواند، تعیین جزئیات آن مناسب با آن عصر، تفسیرشود و همان نسبت میان فرایض و سنن در احکام تلقی گردد که فرایض دائمی هستند و سنن قابل تغییر و به حساب تاریخمندی آن گذاشته شود که نمونه های این مسئله در کتب فقهی فریقین فراوان، و در برخی از احکام (همچون رجم) این گفت و گوها منعکس شده است.
کمبودها و کاستی ها:
با خواندن قوانین دیه در قوانین جزایی ایران به نکاتی بر می خوریم که با اطمینان می توان گفت باید در رفع آنها تلاش وکوشش کرد من جمله مساوی دانستن دیه زن و مرد در تصادفات که قانون مهمی است که اخیرا به تصویب رسیده است و می توان از آن به عنوان نکته بسیار مهمی یاد کرد.
فواید و مزایا:
رفع اتهام از مجامع اسلامی و کشور عزیزمان ایران در باره عدم رعایت حق و حقوق زنان با آوردن دلایل محکم قانونی وفقهی را می توان مهمترین دستاورد این گونه تحقیقات دانست.
اهداف پژوهشی:
بررسی ساختاری تفاون دیه زن و مرد در قانون جزایی ایران
سوالات پژوهشی:
چه تفاوت هایی بین دیه زن و مرد در قوانین ایران وجود دارد؟
آیا عدم برابری دیه زن و مرد مساوی با نادیده گرفتن حقوق زنان در جامعه است؟
فرضیات پژوهشی:
آیا با بیان نظریات متفاوت می توان تفاوت دیه زن و مرد را ثابت و تبیین کرد؟
آیا عدم برابری دیه زن و مرد یعنی از بین رفتن حقوق زنان در جامعه؟
آیا در تمام موارد دیه زن نصف دیه مردان است؟
فهرست
عنوان صفحه
مقدمه..........................................................................................................................................1
کلیات پژوهش
ضرورت تحقیق.........................................................................................................................3
اهمیت موضوع..........................................................................................................................3
قلمرو مفهومی............................................................................................................................3
کمبودها و کاستی ها..................................................................................................................4
فواید و مزایا...............................................................................................................................4
اهداف پژوهشی...........................................................................................................................4
سوالات پژوهشی.........................................................................................................................4
فرضیات پژوهشی.........................................................................................................................4
ادبیات پژوهش
تاریخچه دیه.................................................................................................................................6
پیدایش دیه اختیاری......................................................................................................................6
فلسفه دیه................................................................................................................................7
تعاریف دیه..............................................................................................................................8
اسباب و جوب دیه...................................................................................................................9
دیه غرامت است یا کیفر...........................................................................................................11
تفاوتهایی که بین زن ومرد در ق.م.ا قرار دارد ..........................................................................11
1- زمان مسؤلیت کیفری ..........................................................................................................11
2- شهادت زن در دادگاه ..........................................................................................................11
3- دیه ......................................................................................................................................12
4-قصاص .................................................................................................................................12
مفهوم مواد قصاص و دیه درقوانین جزایی ایران .........................................................................13
آفرینش زن..................................................................................................................................14
نگاهی به زن در ادوار تاریخ ........................................................................................................15
حقوق زنان دراسناد المللی بین المللی ..........................................................................................16
اختلاف قصاص و دیات بین فقها ..................................................................................................16
1-قصاص از نظر فقهای اهل سنت ................................................................................................16
دلائل این گروه از فقها ( اهل سنت ) ...................................................................................17
1- عموم آیات قصاص ........................................................................................................17
2- نامه عمرو بن حزم ..........................................................................................................17
3- اجماع اصحاب ...............................................................................................................18
4- سنت فعلی پیامبر..............................................................................................................18
قصاص از نظر فقهای امامیه ..................................................................................................18
دلائل فقهای امامیه ................................................................................................................19
روایات ..................................................................................................................................19
تفاوت دیه بین زن ومرد .........................................................................................................20
آیه 92سوره نسا .....................................................................................................................20
1 - روایات در مورد دیه نفس ................................................................................................21
دیه اعضا وجراحات ...............................................................................................................21
نظرات اساتید و علمای متاخر در مورد تفاوت دیه بین زن ومرد ..............................................22
توضیح روش و مراحل انجام پژوهش
روش کار................................................................................................................................25
توصیف جامعه آماری..............................................................................................................25
نمونه..................................................................................................................................25
ابزار پژوهش......................................................................................................................25
تجزیه و تحلیل مطالعات
چرا باید خون بهای یک انسان نصف خون بهای انسان دیگر باشد؟.....................................27
بررسی چند دیدگاه مشهور در مورد تفاوت دیه زن و مردو تجزیه و تحلیل آن....................28
نکات قابل توجه در روایات ...............................................................................................30
اشکالات و شبهات در عدم تساوی دیه در اعضاء................................................................35
تغلیط دیه.............................................................................................................................40
خسارات مازاد بر دیه............................................................................................................41
موجبات ضمان مسئول پرداخت دیه......................................................................................43
مهلت پرداخت دیه اعضا.......................................................................................................43
عدم تداخل دیات اعضا.........................................................................................................44
تداخل دیات اطراف...............................................................................................................44
بری دیه زن و مرد در قانون بیمه اجباری................................................................................44
نتیجه گیری..............................................................................................................................46
بعضی از نتایج بدست آمده از تحقیق.......................................................................................46
منابع و مراجع...........................................................................................................................50
تحقیق رشته حقوق درباره بررسی ساختاری تفاوت دیه زن و مرد در قانون جزایی ایران
