فرمت فایل : word(قابل ویرایش)تعداد صفحات93
-1 بیان مسئله
امروزه صنعت توریسم در جهان به قدری توسعه پیدا کرده است که اقتصاددانان آن را صادرات نامرئی نامیده اند. صنعت توریسم توانسته است با گسترش در شاخه های خود جایگاه اول را از نظر در آمد زایی برای کشورهای توسعه یافته داشته باشد و کشورهای در حال توسعه نیز در حال تلاشند که بتوانند از این صنعت کم هزینه و پر در آمد برای بهبود اوضاع اقتصادی خود کمک بگیرند. یکی از شاخه های لذت بخش، مهیج و پر طرفدار توریسم، اکوتوریسم است. اکوتوریسم با داشتن پشتوانة عظیمی از منابع طبیعی می تواند جایگاه ارزشمندی در صنعت توریسم داشته باشد.
اکوتوریسم با تاکید بر توسعه پایدار و حفظ محیط های طبیعی در صدد است جایگاه مناسب خود در این صنعت را بیابد. کشور ما که کشوری چهار فصل است با داشتن امکانات طبیعی فراوان از جنگل گرفته تا دریا و ساحل آن و کوهستان و مناطق دارای امکان اسکی تا مناطق کویری و بیابان، اقلیم های متفاوتی را پیش روی توریست ها قرار می دهد تا با توجه به علاقه و تمایل خود از هر یک از این امکانات استفاده کرده و بهره ببرند.
بعضی از مناطق طبیعی کشور ما در جهان منحصر به فرد بوده یا به تعداد معدودی موجود می باشد که این امر ارزش آن ها را دو چندان می کند مانند جنگل های حرّا در جنوب ایران.
یکی از مناطق مورد توجه در ایران، کویرهای ایران است که علاقمندان خود را دارا می باشد و یکی از پدیده های زیبای طبیعی در کویر، دریاچه هایی هستند که به دلایل مختلف به وجود آمده اند که دائمی یا فصلی بوده و می توانند یک جاذبة اکوتوریستی دلپذیر باشند.
یکی از این دریاچه ها، دریاچه (تالاب) حوض سلطان است که در 85 کیلومتری جنوب تهران و در حاشیة اتوبان تهران ـ قم واقع است.
اینکه آیا این منطقه که شامل اکوسیستم کویر همراه با اکوسیستم تالاب است می تواند با جاذبه های اکوتوریستی خود جایگاهی در جذب توریست داشته باشد یا نه، مسئله ای است که در این پایان نامه به بررسی آن می پردازیم.
1-2 اهمیت موضوع
منطقه حوض سلطان با دارا بودن ویژگی های خاصی می تواند از نظر گردشگری قابل توجه باشد. تصویر(1-1)
تصویر(1-1)عکس ماهواره ای از دریاچه حوض سلطان (ماخذ: ( Google Earth
این ویژگی های عبارتند از:
1) مزیت موقعیت جغرافیایی و قرارگرفتن در چهار راه مواصلاتی کشور و عبور خطوط اصلی و سراسری جاده ای و ریلی (شمال ـ جنوب) از کنار این منطقه که دسترسی به آن را بسیار راحت و امکان پذیر ساخته است، در نتیجه سرمایه گذاری بر روی این منطقه می تواند با بازده بالایی همراه باشد.
2) همجواری منطقه با قطب های جمعیتی و صنعتی کشور و نزدیکی به بازارهای بزرگ مصرف (تهران ـ اصفهان ـ اراک) و توریست فرست، این امکان را فراهم می کند که با توسعه منطقه، یک قطب گردشگری توریستی در نزدیکی پایتخت ایجاد شود.
3) با مرور گذشتة منطقه حوض سلطان متوجه می شویم که این منطقه در گذشته بسیار آباد بوده و معبر مهمی از آن گذشته که قم را به تهران متصل می کرده است.
آثار و بقایایی از دورة ساسانی نیز در منطقه به چشم می خورد که نشان می دهد شاهراهی از آن عبور می کرده و اصفهان را به ری وصل می کرده است. وجود چندین کاروانسرا و پل شکسته، نشانگر قدمت این آثار می باشد که اهمیت تاریخی منطقه را نشان می دهد.
4) یکی دیگر از ویژگی های منطقه، کویری بودن و جاذبه های کویر از حیث مناظر طبیعی و آسمان شب کویر است که در صورت تبدیل شدن منطقه به یک قطب گردشگری می تواند جاذبه های دل انگیزی را در اختیار گردشگران قرار دهد.
لذا به نظر می رسد که ایجاد یک قطب گردشگری در منطقه حوض سلطان می تواند در توسعه اقتصادی منطقه به خصوص استان قم نقش به سزایی داشته باشد و اهمیت بررسی و شناخت بیشتر این منطقه و شناساندن آن به گردشگران داخلی و خارجی بدین شکل روشن می شود.
1-3- انگیزه تحقیق
امروزه یکی از راه های گسترش سفر و گردشگری، پیشنهاد مسیرهای نزدیک و سفرهای کم هزینه است که هر چه مسیر نزدیک تر باشد قاعدتاً هزینة سفر نیز پایین خواهد آمد. لذا گردشگران بیشتری به منطقه جذب خواهند شد.
منطقه حوض سلطان با وجود نزدیکی به قطب جمعیتی بزرگی چون تهران هنوز آن چنان شناخته شده نیست که بتواند هم بخشی از اوقات فراغت هموطنان ما را پر کند و هم برای منطقه در آمد زا باشد. لذا نگارنده تصمیم دارد با شناخت و بررسی منطقه و شناساندن آن به دیگران نقشی در باز کردن یک پلان گردشگری در کشور داشته باشد.
1-4- اهداف تحقیق
در این تحقیق سعی شده است پتانسیل های گردشگری منطقه حوض سلطان هم از حیث طبیعی و هم از حیث تاریخی بررسی شود و امکانات منطقه برای جذب گردشگر سنجیده شود. همین طور نیازهای منطقه برای تبدیل شدن به یک منطقة گردشگری که نتیجه آن اشتغال زایی میباشد مطالعه شده و پیشنهادات مناسب داده شود تا در صورت امکان این منطقه به یک قطب گردشگری خصوصاً طبیعت گردی تبدیل شود.
1-5- سؤالات و فرضیات تحقیق
- سوالات تحقیق
1) آیا پتانسیل ها ی گردشگری منطقه حوض سلطان توان جذب گردشگر را دارد؟
2) آیا شناساندن منطقه و مرمت راه های دسترسی نقشی در توسعه گردشگری منطقه دارد؟
3) آیا سرمایه گذاری در زمینه گردشگری در منطقه می تواند در جذب گردشگر مؤثر باشد؟
- فرضیات تحقیق
1) به نظر می رسد که پتانسیل های گردشگری منطقه حوض سلطان در حدی هست که بتواند در جذب توریست مؤثر باشد.
2) به نظر می رسد شناسایی منطقه و مرمت و بازسازی راه های دسترسی به آن بتواند به توسعه گردشگری در منطقه منجر شود.
3) به نظر می رسد که سرمایه گذاری در زمینة گردشگری در منطقه بتواند در جذب گردشگر مؤثر باشد.
1-6- پیشینة تحقیق
همان طور که از ظاهر منطقه حوض سلطان پیداست، هیچگونه فعالیت گردشگری در منطقه صورت نگرفته است. عدم وجود راه دسترسی مناسب، عدم وجود تابلوهای آگاه کننده و عدم شناسایی مردم از این منطقه نشانگر عدم فعالیت در آن است.
در بررسی های انجام شده نیز هیچ تحقیقی در مورد پتانسیل های گردشگری منطقه حوض سلطان انجام نشده است ولی ویژگی های دیگر منطقه در تحقیقات مختلف بررسی گردیده است که شامل موارد زیر است:
- شواهد تحولات ژئومورفولوژیکی کواترنر در کف حوضه مسیله/ فریده اسدیان/ پایان نامه دکتری / دانشگاه آزاد واحد علوم تحقیقات/ 1385
- تحولات ژئومورفولوژی در محدودة جغرافیایی دریاچه حوض سلطان / حسین سلیمیان/ پایان نامه ارشد / دانشگاه تهران / 1373
- مطالعه فلور و تأثیر شوری در پراکنش گیاهان اطراف دریاچه حوض سلطان / آزیتا میر محمد علی / پایان نامه ارشد / دانشگاه آزاد واحد علوم تحقیقات
- بررسی رابطه پوشش گیاهی، خاک و واحد های ژئومورفولوژی در منطقه حوض سلطان / اکبر نباتی رحمتی / پایان نامه ارشد / دانشکده منابع طبیعی دانشگاه تهران / 1373
- در حال حاضر سازمان میراث فرهنگی، گردشگری قم ضمن بررسی منطقه، به مطالعة پتانسیل های گردشگری منطقه حوض سلطان و چگونگی استفاده از قابلیت های آن پرداخته است که این تحقیق و بررسی هنوز به نتیجه نرسیده است.
1-7- قلمروی تحقیق
برای قلمروی زمانی، تحقیق بررسی در حال حاضر مد نظر است.
برای قلمروی مکانی، بررسی منطقه حوض سلطان در نظر گرفته شده است
موضوع تحقیق، بررسی در قلمروی جغرافیای توریستی است.
1-8- روش تحقیق
روش تحقیق در این پایان نامه به دو صورت کتابخانه ای و میدانی می باشد. در روش کتابخانه ای، جمع آوری اطلاعات، آمار، اسناد و مدارک در زمینة مورد مطالعه با مراجعه به کتابخانة دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی و واحد علوم تحقیقات، سالن مرجع دانشگاه آزاد واحد تهران مرکز، کتابخانه و مرکز اسناد مرکزی دانشگاه آزاد، کتابخانه و مرکز اسناد دانشگاه تهران، کتابخانه ملی، استانداری قم و سازمان میراث فرهنگی قم صورت گرفت.
روش میدانی به صورت بازدید منطقه از نزدیک و بررسی جاذبه های آن و تهیه عکس انجام شد.
1-9- محدودیت های تحقیق
نگارنده برای انجام این تحقیق به مراکز و کتابخانه های مختلف و مراکز اداری دولتی مراجعه کرد در کلیه قسمت ها نحوة برخورد و همکاری مسئولین مناسب بود و امکانات خود را در اختیار گذاشتند. منابع در حد قابل قبولی موجود بود و مشکل خاصی بر سر راه تحقیق وجود نداشت، تنها مشکل عدم وجود راه دسترسی مناسب به منطقه بود که بررسی میدانی را سخت می کرد. به خصوص پس از بارندگی کفه گلی پیرامون منطقه بسیار خطرناک می باشد .
جایگاه ایران در صنعت گردشگری
امروزه جهان به نحو قابل ملاحظه ای با دو رویکرد مهم برنامه ریزی و آموزش محیط زیست در راستای تحقق توسعه پایدار روبروست، که در برآیند حاصل از آنها، شاهد شکل گیری ترمی جدید به نان آموزش محیط زیست هستیم که، قوانین برنامه ای کشور بخشی از آن است.
