عملکرد سازمان ملل در قبال جنگ ایران و عراق
قطعنامه های در طول جنگ ایران و عراق و خصوصیت ها ی ان ها
2 سپتامبر ۱۹۸۰ میلادی (۳۱\۶\۵۹) تهاجم سازمان یافته و همه‌جانبه جمهوری بعث عراق از زمین و هوا و دریا علیه مرزهای بین‌المللی جمهوری اسلامی ایران آغاز شد. فرودگاه‌های نظامی و غیرنظامی از هوا، بنادر جنوبی ایران از دریا و مرزهای غرب و جنوب غرب کشور نیز با استعداد بیش از ۶ لشگر مکانیزه و پیاده مورد تهاجم ارتش بعث عراق قرار گرفت.
فارغ از اوضاع حساس و متلاطم منطقه خاورمیانه در دهه 70 و اوایل دهه 80 میلادی به دلیل وقوع انقلاب اسلامی ایران، وضعیت در اشغال افغانستان، بحران فلسطین و لبنان و کودتای پی‌درپی عراق، جهان هنوز هم پس از خاتمه جنگ دوم جهانی بوی جنگ‌های منطقه‌یی را حس می‌کرد. انقلاب‌های امریکای لاتین، نزاع انگلیس و آرژانتین بر سر جزایر فالکلند، جنگ ویتنام، جنگ اعراب و اسراییل در صحرای سینا، اوضاع متشنج کشورهای اروپای شرقی و در نهایت صف‌آرایی نمایندگان سوسیالیسم و کاپیتالیسم به جهان چهره‌یی خشن و جنگ‌طلبانه بخشیده بود.
از این رو شاید حمله عراق به مرزهای ایران و رویای تصرف ایران در چشم به هم زدنی! یا در موضع حداقلی جدا کردن خوزستان و مناطق نفت‌خیز و انضمام آنها به عراق توسط اعمال زور، بازتابی در عرصه جهانی نداشت و اگر هم بازتابی داشت به پرونده‌یی نظیر اشغال اراضی مسلمین توسط یهودیان صهیونیست در فلسطین تبدیل می‌شد.
به بیان دیگر هدف کشورهای حامی عراق در سرعت بخشیدن به تصرف حداقل قسمت‌هایی چشمگیر از خاک ایران گم کردن اخبار جنگ شاید چند هفته‌یی عراق علیه ایران در میان اخبار جریان جهانی اطلاعات بود. زیرا جهان در آن روزگار در کورانی از تحولات و جنگ‌ها و تنش‌ها و منازعات جهانی و منطقه‌یی قرار داشت از این رو جنگی دیگر در منطقه پرتنش خاورمیانه و میان کشوری که دو سال قبل انقلابی همه‌جانبه در همه شئون جامعه را به خود دیده بود با کشوری که طی چند دهه به وجود آمدن درگیر کودتاهای خونینی بود شاید به چشم نیاید!
اما محاسبات غلط از آب درآمد، مقاومت جانانه نسلی که می‌گویند هر هزار سال یک بار سر بر می‌آورد باعث شد لشگرهای تا به دندان مسلح ارتش عراق در سال اول جنگ در مناطق اشغال‌شده زمینگیر شده و چندی بعد توسط رزمندگان دلاور ایرانی به داخل عراق کوچانده شوند. تا در موقع مناسب و بنا به دلایل استراتژیک و گرفتن دست بالا در پای میز مذاکره عاقبت به دروازه‌های بصره برسند.
مجال سخن این نوشتار پیگیری اوضاع و احوال جنگ در داخل مرزهای ایران نیست. بلکه هدف آن نگاهی گذرا به اقدامات و واکنش‌های سازمان ملل به عنوان نهاد پاسدار صلح جهانی از آغاز جنگ تا پایان آن است.
همچنین به قطعنامه 598 و بندهای آن و نیز علل پذیرش آن از سوی ایران نیز اشاره یی می‌شود.
در 22 سپتامبر 1980 (31\6\59) دبیرکل وقت سازمان ملل متحد به دو طرف پیشنهاد کرد مساعی وی را با هدف کمک به حل منازعه از طرق مسالمت‌آمیز بپذیرند. طی روزهای 23 و 25 سپتامبر همان سال هم تلاش‌های دبیرکل صرفا در سخنانی صلح جویانه مطرح بود تا اینکه در 28 سپتامبر (6\7\59) قطعنامه 479 توسط شورای امنیت تصویب شد. در این قطعنامه از دو طرف خواسته شده بود در اسرع وقت از استفاده بیشتر زور اجتناب کنند و مناقشه خود را از طریق صلح آمیز حل و فصل نمایند.
از این تاریخ تا 12 جولای 1982 (21\4\61) اقدامات این سازمان و دبیرکل سازمان ملل در این موارد خلا صه می‌شود:
1_رفع توقیف کشتی‌های در محاصره قرار گرفته شده در شط‌العرب با تشریک مساعی سازمان ملل، ایران و عراق.
2_انتصاب اولاف پالمه به عنوان نماینده ویژه دبیرکل در مورد جنگ دو کشور ایران و عراق.
3_دیدار پالمه وهیات او از تهران و بغداد در چند نوبت و مذاکره با طرفین.
4_و در نهایت مبادله عده ای از اسرای طرفین منازعه در قبرس.
تا این تاریخ عراق هزاران کیلومتر مربع از سرزمین‌های ایران را به اشغال درآورده بود در حالی که سازمان ملل حتی در قطعنامه‌های صادره‌ی خود تا سال 1987 از به کار بردن لفظ منازعه اکراه داشت و صرفا از لغط".وضعیت ایران و عراق" استفاده می کرد!
در 12 جولای 1981 (21\4\61) شورای امنیت قطعنامه 514 را صادر کرد. آتش بس فوری و عقب نشینی نیروها به مرزهای شناخته شده بین‌المللی در کنار اعزام ناظران سازمان ملل جهت نظارت و تایید آتش بس از موارد ذکر شده این قطعنامه بود. همچنین در بندی از این قطعنامه از سایر کشورها خواسته شده بوداز اقداماتی که به ادامه درگیری کمک می‌کند اجتناب کنند.
14 اکتبر همان سال (12\7\61) قطعنامه 522 در تایید اجرای قطعنامه 514 صادر شد. 22 اکتبر (30\7\61) هم قطعنامه 3\37 در ادامه قطعنامه‌های قبلی صادر شد بدون آنکه مواردی اصلی همچون مسوولیت منازعه، تعیین خسارت، تنبیه متجاوز و تضمین پرداخت غرامت را که از خواسته‌های ابتدایی و اصلی ایران بود برآورده کرده باشد.
چه حتی در قطعنامه واژه منازعه (جنگ) نیز هنوز به کار گرفته نشده بود. از این رو در عرف قانون بین‌الملل هیچ ضمانت اجرایی در این باره وجود نداشت.
سال 1983 با برتری نظامی ایران آغاز شد. در این سال هدف گرفتن اهداف غیرنظامی سبب شد هر دو کشور ضمن اتهام بر دیگری خواستار اعزام نمایندگان سازمان ملل برای تعیین خسارت‌های وارده به مناطق مسکونی شوند.
در 31 اکتبر 1983 (9\8\62) قطعنامه 540 صادر شد در این قطعنامه نقض حقوق انسانی محکوم و توقف کلیه عملیات‌های نظامی علیه اهداف غیرنظامی درخواست شده بود. این قطعنامه نیز فارغ از درخواست برای حفظ و محترم شمردن حقوق آزادی دریانوردی و درخواست از کشورهای دیگر در عدم خودداری از کمک و تشدید درگیری چیز دیگری در بر نداشت.
سال 1984 نکته‌ای تازه در جنگ ایران و عراق رؤبت‌شد و آن حملات شیمیایی عراق علیه نقاط غیرنظامی و نظامی‌بود که خلاف کنوانسیون 1925 ژنو بود. در این سال‌ها قدرت‌های غربی از قبل امریکا و آلمان، انگلیس و فرانسه ضمن تسلیح عراق به جنگ‌افزارهای مدرن دست این کشور را در استفاده از عوامل شیمیایی باز گذاشتند. رامسفلد طی دیداری از عراق در سال 1984 این چراغ سبز غرب به صدام را به او ابلاغ کرد!
اول ژوئن 1984 (11\3\63) به ابتکار اعضای شواری همکاری خلیج فارس قطعنامه 552 شورای امنیت صادر شد. این قطعنامه از کلیه کشورها خواسته بود که به حقوق آزادی دریانوردی احترام گذاشته و از حمله به کشتی‌های تجاری در مسیر کویت و عربستان سعودی جلوگیری کنند. فارغ از این قطعنامه، تلاش‌های دبیرکل سازمان ملل را در این سال می‌توان چنین برشمرد:
1_اعزام هیات کارشناسی برای بازدید از مناطق مسکونی مورد حمله
2_اعزام هیات کارشناسی برای بررسی اتهام کاربرد سلاح های شیمیایی توسط عراق
3_گزارش هیات اعزامی پیرامون ادعای ایران در مورد استفاده عراق از سلاح های شیمیایی و تایید آن به همراه اظهار تاسف دبیرکل سازمان مللااز کاربرد سلاح های شیمیایی!
4_تعهد دو دولت بنا به درخواست دبیرکل سازمان ملل و مذاکره با هیات کارشناسی سازمان ملل مبنی بر خودداری از حمله به مناطق مسکونی.
5_اعزام دو هیات "الف" و "ب" به دو کشور جهت بررسی اتهام‌های دو کشور مبنی بر حمله به مناطق مسکونی سال 1985 (سال رهگیری و حمله به کشتی‌های تجاری در خلیج‌فارس) با بازدید هیات سازمان ملل از اردوگاه‌های اسرای جنگی دو کشور آغاز شد.
6_همچنین درخواست دوباره دبیرکل سازمان ملل از طرفین برای عدم نقض تعهدات طرفین مبنی بر حمله به نقاط مسکونی، گزارش سفر دبیرکل سازمان ملل از دیدارش از دو کشور در 7 و 8 آوریل (18 تا 19 فروردین 64)، محکوم کردن کاربرد سلاح‌های شیمیایی و گزارش دبیرکل مبنی بر 61 مورد رهگیری و حمله به کشتی‌های تجاری در خلیج فارس از دیگر فعالیت‌های اصلی سازمان ملل بود.
7_سال 1986 (1365و1364) سال اوج استفاده سلاح های شیمیایی از جانب عراق علیه نیروهای نظامی و غیرنظامی ایران بود.
در 24 فوریه همین سال (5\12\64) شورای امنیت قطعنامه 582 را صادر کرد.
در این قطعنامه ضمن ابراز تاسف از استفاده ی سلاح های شیمیایی در جنگ، برقراری آتش بس فوری، عقب نشینی کلیه ی نیروها به مرزهای شناخته شده بین‌المللی، مبادله کامل اسرای جنگ و حل و فصل درگیری از طریق راه‌های صلح‌آمیز خواسته شده است.
هشت ماه بعد در 18 اکتبر (16\7\65) شورای امنیت قطعنامه 588 را صادر کرد. این قطعنامه جدا از ابراز نگرانی از طولانی شدن جنگ و تشدید آن بر پیگیری مواد قطعنامه 582 تاکید می‌کرد.
در 31 دسامبر (10\10\65) 101 مورد سانحه برای کشتی‌ها در خلیج فارس گزارش شد.
در سال 1987 (13661365) نیز تحرکات سازمان ملل و دبیرکل آن در اموری چون ابراز نگرانی از توسعه خصومت‌ها و استفاده مکرر از سلاح‌های شیمیایی و دیدار با نمایندگان ایران و عراق و همچنین ملاقات دبیر کل سازمان ملل با حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در نیویورک ادامه یافت. در 20 ژوییه همین سال (29\4\66) قطعنامه 598 صادر شد. عراق اما این قطعنامه را در 14 اوت (23\5\66) پذیرفت در حالی که با نقض چندین معاهده بین‌المللی به استفاده مکرر از سلاح‌های شیمیایی علیه رزمندگان ایرانی و حتی مردم خود، بمباران مناطق مسکونی و در نهایت حمله به تاسیسات نفتی ایران در خلیج فارس و کشتی‌های تجاری اقدام می‌کرد.
در 14 دسامبر همین سال (23\9\66) رییس شورای امنیت طی بیانیه ای قطعنامه 598 را تنها مبنای دسترسی به حل جامع، عادلانه، شرافتمندانه و پایدار منازعه خواند.
سال 1988 (13671366) سالی پرکار برای سازمان ملل و دبیرکل آن بود.
دبیرکل سازمان ملل طی ماه ژانویه چند بار با نمایندگان ایران و عراق در سازمان ملل پیرامون قطعنامه 598 ملاقات و مذاکره کرد.
در ماه مارس این ملاقات‌ها ادامه یافت و ایران در دو درخواست متوالی اعزام هیاتی از سوی سازمان ملل را برای بررسی کاربرد سلاح‌های شیمیایی از سوی عراق خواستار شد. نهایتا گروهی به دو کشور اعزام شد و دبیرکل سازمان ملل صرفا در بیانیه‌ای کاربرد سلاح‌های شیمیایی را محکوم کرد.
در ماه آوریل این سال ملاقات‌های دبیرکل سازمان ملل با وزرای خارجه ایران و عراق و ارایهی گزارش این دیدارها به اعضای دایم و غیردایم ادامه یافت.
ایران در ماه مه طی دو درخواست متوالی اعزام هیاتی را برای بررسی کاربرد سلاح‌های شیمیایی تکرار کرد.
فرمت این مقاله به صورت Word و با قابلیت ویرایش میباشد
تعداد صفحات این مقاله 12 صفحه
پس از پرداخت ، میتوانید مقاله را به صورت انلاین دانلود کنید
دانلودمقاله عملکرد سازمان ملل در قبال جنگ ایران و عراق
