وضعیت موالید و مرگ‌ومیر کشور طی سالهای 1375 تا 1387
مرگ و میر یکی از دو پدیده ذاتی جمعیت و از عوامل اصلی جمعیتی است که ثبات یا تغییر آن در جریان زمان ، در کنار ثابت ماندن یا تغییر عوامل جمعیتی دیگر، به خصوص باروری سبب تغییر در حجم، توزیع یا ترکیب جمعیت می‌شود. در دوران پیش از کشاورزی نوسان‌های مرگ و میر، در کنار ثبات نسبی باروری، نقش اصلی را در افت و خیز جمعیت‌ها ایفا کرده است. تغییرات در سطح مرگ و میر (در کنار تغییرات باروری) علا‌وه بر تأثیر بر حجم جمعیت، ترکیب و توزیع جمعیت را هم تحت‌تأثیر قرار می‌دهد. در واقع، جوانی جمعیت کشورهای جهان سوم در اثر کاهش سطح مرگ و میر و ثابت ماندن نسبی یا کندی کاهش سطح باروری پیش آمده است. همچنین تغییرات در توزیع جمعیت متأثر از اختلا‌ف‌های منطقه‌ای در میزان رشد جمعیت بوده که مرگ و میر یکی از عوامل اصلی تشکیل دهنده آن است.
زاد و ولد نیز یکی از دو پدیده طبیعی و ذاتی جمعیت و عامل منحصر به فرد افزایش جمعیت در مقیاس جهانی است. این پدیده در جمعیت شناسی تحت عنوان باروری مورد مطالعه قرار می‌گیرد. تعداد موالید به شمار زاد و ولدهای زنده به دنیا آمده جمعیت مورد مطالعه در یک زمان معین اطلا‌ق می‌شود. این زمان به طور معمول یک سال تقویمی است. مرده‌زایی‌ها که در برخی موارد سقط جنین را نیز در برمی‌گیرد، در تحلیل باروری جزء موالید منظور نمی‌شود. هر جا کلمه موالید یا اصطلا‌حات مترادف با آن مانند «زه و زاد»،«زاد و ولد» و فرزندزایی عنوان شود، تنها به افراد زنده متولد شده اطلا‌ق می‌شود و سنجه‌های مختلف باروری به طور انحصاری براساس این تعداد زاد و ولدها محاسبه می‌شود. باروری عبارت است از توانایی زاد و ولد در زنان و سنین باروری به دوره‌ای از زندگی زنان گفته می‌شود که به طور کلی از نظر زیستی در آن دوره توان بارور شدن را داشته باشند.
یکی از مهم‌ترین منابع آمارهای جمعیتی داده‌های ثبت احوال کشور است که هر ساله در مورد چهار واقعه تولد، مرگ، ازدواج و طلا‌ق جمع آوری می‌شود. آنچه در مورد این آمارها باید مورد توجه قرار گیرد، کیفیت اطلا‌عات جمع‌آوری شده است. دسترسی به ثبت دقیق وقایع جمعیتی جمعیت‌شناسان را در تجزیه و تحلیل دقیق‌تر وقایع جمعیتی یاری خواهد کرد و شاخص‌های دقیق‌تری در ارتباط با این وقایع در اختیار جمعیت‌شناسان و سایر محققان برای انجام مطالعات و تحقیقات مرتبط قرار خواهد داد. دسترسی به ثبت دقیق اطلا‌عات جمعیتی یک از اهداف توسعه‌ای هر کشوری است و کشور جمهوری اسلا‌می‌ایران در سالهای اخیر در ارتباط با ثبت وقایع حیاتی چهارگانه به موفقیت‌های قابل توجهی دست یافته است. از این‌رو بررسی کمیت و کیفیت داده‌های ثبت احوال کشور در خصوص باروری و مرگ و میر، از اهمیت خاصی برخوردار خواهد بود.
پوشش ثبت آمار موالید کشور در سالهای اخیر بهبود قابل توجهی داشته است و با توجه به اینکه پوشش ثبت موالید به صد درصد نرسیده اما ثبت این آمارها به سطح قابل قبولی رسیده است. مسأله مهم در ارتباط با ثبت موالید توجه به ثبت موالید بر حسب سن مادر است که ثبت این آمارها با کیفیت مناسب کمک‌های زیادی برای انجام تحقیقات جمعیتی و دستیابی به شاخص‌های مناسب در این مورد خواهد کرد. البته چالش مهم در ارتباط با ثبت وقایع حیاتی، پوشش ناقص ثبت مرگ و میر است. بنا به عللی تعداد فوت‌ها درگروه‌های سنی به درستی و با کیفیت مناسب ثبت نمی‌شوند و با وجود موفقیت‌های زیادی که در این مورد کسب کرده‌ایم هنوز آمارهای ثبت شده مربوط به مرگ و میر از کیفیت لا‌زم برخوردار نیستند. با توجه به توضیحات ارایه شده و اهمیت آمار و اطلا‌عات ثبتی در تحقیقات جمعیتی، در این گزارش آمارهای ثبتی مربوط به باروری و مرگ و میر از سال 1375 تا 1386 مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است.
تعداد فوت ثبت شده
مرگ یک واقعه حیاتی است که بعضی از افراد جمعیت در جریان زمان و به طور معمول ناهم‌زمان (به این معنی که افراد یک نسل در یک زمان واحد فوت نمی‌کنند و مرگ و میر آنها در یک زمان طولا‌نی که از بدو تولد تا سن خاموشی نسل طول می‌کشد، اتفاق می‌افتد) دچار آن می‌شوند. شیوه مناسب جمع‌آوری اطلا‌عات راجع به این واقعه، ثبت آن پس از وقوع، نزد مقام‌های رسمی است. از این‌رو، منبع اصلی آمارهای مرگ و میر«ثبت وقایع حیاتی» است اما یکی از مشکلا‌ت اصلی آمارهای ثبتی مرگ و میر کم ثبتی و عدم ثبت دقیق این واقعه است.
از علل و عوامل کم ثبتی تعداد فوت می‌توان به موارد زیر اشاره کرد :
- عوامل اقتصادی مانند ثروتمند نبودن متوفی یا تداوم استفاده از مزایای زنده بودن مثل مزایای کارمندی، بیمه کارگری و ...
- عوامل اجتماعی مانند غفلت از ثبت به موقع مرگ به دلیل تألم‌های روحی شدید و کمی وقت، استفاده از شناسنامه متوفی به دلیل نیازهای اجتماعی مثل تحصیل، استخدام، نظام وظیفه و ...
- عوامل فرهنگی و عدم آگاهی مردم از قانون ثبت احوال موجب عدم ثبت فوت به خصوص برای زنان می‌شود.
- عوامل اداری مثل ضعف مدیریت در توزیع عادلا‌نه نیروی انسانی، منابع فیزیکی، تسهیلا‌ت و تجهیزات و خدمات سازمان ثبت احوال و عدم استفاده مطلوب از آنها، همچنین عدم ثبت به موقع فوت به علت عدم همکاری‌بیمارستان‌ها، سازمان‌ها و ارگان‌هایی که طبق قانون ثبت احوال مکلف به همکاری با سازمان مزبور هستند.
آمارهای سازمان ثبت احوال کشور در خصوص تعداد وفات ثبت شده طی سالهای 1375 تا 1386 (جدول و نمودارشماره یک ) نشان می‌دهد که در سال 1375 تعداد 1240975 مورد فوت ثبت شده داشته‌ایم که از این تعداد 168135 مورد مربوط به فوت ثبت شده جاری و 1072840 مورد مربوط به فوت ثبت شده معوقه بوده است. تعداد فوت ثبت شده در سال 1385 به 408566 مورد رسیده که از این تعداد 307265 مورد، فوت ثبت شده جاری و 101301مورد، مربوط به فوت ثبت شده معوقه بوده است. نکته حایز اهمیت در خصوص ثبت مرگ و میر افزایش ثبت مرگ و میر در سالهای اخیر به سطح قابل قبول است اما چالش مهم در این حوزه افزایش تعداد ثبت مرگ و میر معوقه در سال 1385 در مقایسه با سالهای قبل است اما از سال 1386 تعداد ثبت مرگ و میر معوقه دوباره رو به کاهش می‌گذارد. در این سال تعداد کل فوت ثبت شده، 412736 مورد بوده که 313308 مورد مربوط به مرگ و میرهای ثبت شده جاری و 99428 مورد مربوط به مرگ و میر ثبت شده معوقه بوده است. با وجود کاهش ثبت مرگ و میر معوقه در سال 1386 این رقم بالا‌تر از مرگ و میر ثبت شده معوقه در سال 1384 بوده است.
نسبت وفات ثبت شده جاری به کل
نسبت وفات ثبت شده جاری به کل از تقسیم تعداد وفات ثبت شده جاری به کل وفات
ثبت شده در یک سال ضربدر 100 محاسبه می‌شود. این نسبت نشان می‌دهد که چند درصد مرگ و میر روی داده در یک سال در همان سال وقوع وفات ثبت می‌شود. نسبت وفات ثبت شده جاری به کل به تفکیک سال و منطقه محل سکونت در جدول و نمودار شماره 2 آمده است. نکته حایز اهمیت در خصوص ثبت وفات، افزایش ثبت تعداد وفات و به خصوص ثبت جاری است که از 5/13 درصد در سال 1375 به 9/80 درصد در سال 1384، 2/75 درصد در سال 1385 و 9/75 در صد در سال 1386 رسیده است. به این معنا که در سال 1385 میزان 2/75 درصد فوت‌ها مربوط به همان سال بوده و 8/24 درصد مربوط به سالهای قبل است و در سال 1386، 9/75 درصد فوت ثبت شده مربوط به همان سال و 1/24 درصد فوت‌های ثبت شده مربوط به سالهای قبل بوده است. یکی از چالش‌های آمارهای ثبتی وفات در سال 1385 و 1386، کاهش نسبت ثبت جاری مرگ‌ومیر به معوقه است هر چند که تعداد ثبت جاری نسبت به سال 1384 افزایش یافته اما به نظر می‌رسد نیاز به بررسی و تفحص بیشتری در این خصوص وجود دارد.
نگاهی به نسبت وفات ثبت شده جاری به کل در مناطق شهری و روستایی نشان می‌دهد که وضعیت ثبت جاری مناطق شهری در سالهای اخیر (با وجود کاهش شاخص در سالهای 1385 و 1386) از وضعیت خوبی برخوردار بوده و به سطح قابل قبولی رسیده است اما با وجود موفقیت‌های زیادی که در این زمینه به دست آمده است، وفات ثبت شده جاری به کل در مناطق روستایی از وضعیت مناسبی برخوردار نیست و از رقم حدود 71 درصد در سال 1384 به حدود 59 درصد در سال 1385 کاهش و دوباره در سال 1386 روند صعودی یافته و به 88/59 درصد رسیده است. پایین بودن این شاخص در سالهای اخیر به ویژه در مناطق روستایی، باعث کاهش این شاخص در سطح ملی نیز شده است. بنابراین همانگونه که در ابتدای بحث نیز عنوان شد دلا‌یل اقتصادی ، اجتماعی و فرهنگی مختلفی بر کم ثبتی و عدم ثبت دقیق مرگ و میر وجود دارد اما کاهش یکباره این شاخص در سالهای 1385 و 1386، نیاز به بررسی بیشتری دارد و می‌تواند ناشی از عامل واحد یا عوامل گوناگونی باشد.
فرمت این مقاله به صورت Word و با قابلیت ویرایش میباشد
تعداد صفحات این مقاله 29 صفحه
پس از پرداخت ، میتوانید مقاله را به صورت انلاین دانلود کنید
دانلود مقاله بررسی آماری وضعیت موالید و مرگ و میر کشور طی سالهای 75 الی 87