مقاله درباره قالی در گذر زمان

اختصاصی از اینو دیدی مقاله درباره قالی در گذر زمان دانلود با لینک مستقیم و پر سرعت .

لینک پرداخت و دانلود در "پایین مطلب"

 فرمت فایل: word (قابل ویرایش و آماده پرینت)

 تعداد صفحات:106

به جرات می توان گفت که زیرانداز یکی از نیازهای اولیه انسان می باشد. انسان اولیه مجبور بود برای زنده ماندن به دنبال آب و غذا و برای حفاظت خود از سرما وگرما به دنبال سرپناه و لباس مناسب باشد. او با پیشرفت و تکامل تمدن بشری به فکر تهیه لوازمی مانند زیرانداز افتاد تا بستری مناسب برای استراحت خود مهیا سازد. از اینرو از حداقل امکانات و وسایلی که در اختیار داشت، استفاده کرد تا زیراندازهای اولیه و ساده ای را تهیه کند. برای اینکار گاها از پوست حیواناتی که شکار می کرد، به عنوان زیرانداز استفاده کرد و گاها از ساقه های گیاهی در بافته های حصیری خود بهره جست. به مرور زمان از الیاف گیاهی و حیوانی در بافت انواع زیراندازها از جمله جاجیم وگلیم و بالاخره قالی بهره گرفت و چاشنی ذوق و هنر را هم بر آن افزود. در طول این سیر تکاملی از جاجیم به قالی، ابزارها و شیوه های گوناگون بافت، طرحها و رنگهای متنوع، با تاثیر از ذوق و خلاقیت بشر، ابداع و اختراع شد. همه اینها از بافت با دست و ابتدائی ترین ابزارها، الیاف خودرنگ و طرحهای سنتی شروع شده و به ابزارهای مدرن، رنگهای متنوع طبیعی و شیمیایی، الیاف طبیعی و مصنوعی و نقشه های امروزی ختم می شود.

    هنر قالیبافی بیش از همه در میان ایرانیان مرسوم بوده است و قدیمی ترین قالی های کشف شده گواه این نکته می باشد. معروف ترین و قدیمی ترین نمونه از این قالی ها، قالی پازیریک می باشد که توسط رودنکو باستان شناس روسی از گور یخ زده یکی از پادشاهان سکایی در منطقه سیبری روسیه کشف شده است. این قالی با نقوش هخامنشی و گره ترکی در قرنهای چهارم یا پنجم پیش از میلاد به دست ایرانیان بافته شده است.

    قالی ایرانی در گذر زمان دوره های مختلفی از تکامل را پشت سر گذاشته است.گذار تاریخی این دوره ها از زمان هخامنشیان شروع و با پشت سر گذاشتن دوره های بعد از آن به وضع کنونی رسیده است. بعد از دوره هخامنشیان، در دوره ساسانیان نیز قالی های زیبا و زرنگار بافته شده است. هر چند از قالی های بافته شده در دوره ساسانیان آثار چندانی در دست نیست ولی می توان به قالی های نفیسی چون قالی بهارستان اشاره کرد. در دوران بعد از اسلام شهرت قالی های ایرانی را می توان در آثار نویسندگانی چون یاقوت حموی، ابن بطوطه، خاقانی، ابن خلدون و... یافت. یاقوت حموی در معجم البلدان از قالی های آذربایجان و خاقانی در شعر خود از فرش مرندی یاد می کند. ابن بطوطه از قالی سبز فام بافته شده در ایذه خوزستان نام می برد و بنا به نوشته ابن خلدون، قالی از صادرات مهم طبرستان و گیلان بوده است. در زمان سلجوقیان زنان تبحر خاصی در بافتن فرش با گره ترکی داشتند و در استانهای آذربایجان و همدان این هنر را رونق بخشیدند. در زمان مغولان، ایلخانیان، تیموریان، گورکانیان و آق قویونلوها هنر فرشبافی رونق نسبتا خوبی داشته و مردم در گوشه و کنار به بافت قالی مبادرت می کردند. سیر تکاملی هنر و صنعت قالی در دوره صفویه به اوج شکوفایی خود رسید. با توجه به علاقه و حمایتهای شاه تهماسب و شاه عباس از هنرمندان و طراحان و بافندگان، کارگاههای قالی بافی زیادی در تبریز و همدان و دیگر شهرها دایر شد. از این دوره می توان به عنوان دوران طلایی قالی ایران نام برد. تعداد قالی های بافته شده در این دوره به بیش از 1500 تخته می رسد. در زمان افشاریه به دلیل سرگرم بودن نادر شاه به جنگ با کشور های همسایه، قالی بافی رونق چندانی نداشته است. حتی در زمان زندیه نیز چندان توجهی به این هنر نشده است. در دوره قاجار ایران به کارگاهی برای بافت قالی های مورد تقاضای بازارهای خارجی مبدل گشت اما با بحران جنگ جهانی دوم رونق بازار از بین رفت و در بافتهای داخلی با به کارگیری رنگهای مصنوعی به جای رنگهای طبیعی و رواج بافت تقلبی، فرش ایران اصالت و شهرت خود را از دست داد. می توان گفت فرش ایرانی که در قرن نهم هجری به دوران جوانی و در قرن های دهم و یازدهم به کمال خود رسیده بود، در قرن های دوازدهم و سیزدهم رو به ضعف گذاشت و تا به امروز نتوانسته آن شکوه و عظمت گذشته خود را بدست آورد.

صنعت قالى‏بافى و تاریخ آن

کتاب: تاریخ تمدن اسلام، ص 351

قالى (1)

نوعى فرشینه، که مصنوع ایرانى آن را محققان بى رقیب شمرده‏اند.

.I تاریخ. نمى‏توان تعیین کرد که از چه زمانى بکار بردن قالى گره بافته در ایران و برخى کشورهاى اسلامى معمول شده است. اطلاعات درباره قالیهاى زمان هخامنشى بسیار محدود است . اشارات مختصر گزنوفون را نمى‏توان دلیل بر آن دانست که در قرن 4 م.ق.م، قالى به معناى اخص کلمه در ایران وجود داشته است. شاید شبانان صحرانشین فلات ایران بافته‏هایى که طلایه‏هاى قالیهاى امروز بوده است مى‏ساخته‏اند. در زمان سلوکیان و اشکانیان نیز گویا فقط شبانان براى مصرف خود گلیمهایى مى‏ساخته‏اند. مدارکى که از نیمه دوم عهد ساسانیان به جا مانده وجود قالیهاى نفیس را در آن زمان تأیید مى‏کند. در سالنامه‏هاى چین (595 ـ 617 ب. م) قالیچه‏هاى پشمى «کالاى ایرانى» نامیده شده است. «قالیهاى نرم» از جمله اشیایى بود که هراکلیوس در جنگهاى خود با خسرو پرویز در اوایل قرن 7 م. به تاراج برد. فرشى که 15 سال بعد، از تالار بزرگ کاخ تیسفون، به دست اعراب به تاراج رفت، به گفته تاریخنویسان عرب، گوهر نشان بوده است. این فرشها، به احتمال قوى، چیزهایى از نوع گلیم بوده است، زیرا آب و هواى بین النهرین با قالى گره بافته سازگار نیست، و نیز این نوع قالى براى گوهر نشان کردن مناسب نیست. دیگر اینکه قالى گره بافته‏یى به اندازه «فرش خسرو» (که اندازه آن در حدود 30 در 30 متر ذکر شده) 5/2 تن وزن خواهد داشت. شاید در همین اوان چادرنشینان و روستاییان فلات ایران قالیچه‏هاى گره بافته براى مبادله با کالاهاى دیگر مى‏ساخته‏اند .

در آثار مورخان و جغرافیادانهاى عرب که در زمان خلفاى عباسى به ایران سفر کردند اشاراتى به قالى رفته است که نمودار رواج قالیبافى در قرون 3 و 4 ه.ق. در ایالات فارس، مازندران، گیلان، و قاینات مى‏باشد.

اما اینان از نوع قالیها چیزى نگفته‏اند. ولى تقریبا شکى نیست که طرح قالى‏هاى این دوره مرکب از خطوط مستقیم بوده است. در نتیجه نفوذ ترکان سلجوقى در آذربایجان و همدان، بافتن قالى با «گره ترکى» درین دو ایالت رواج یافت و هنوز هم رایج است. نواحى دیگر «گره ایرانى» را که اشتباها به «گره سنهى» معروف است، رها نکردند، و تا امروز آن را همچنان بکار برده‏اند . در اواخر قرن 7 ه.ق. به دستور غازان خان مغول بناهاى دولتى تبریز با قالى مفروش شده بود. در قرن 9 ه.ق، سلاطین تیمورى هرات و اوزون حسن در تبریز قالیهاى زیبا در کاخ‏هاى خود داشتند. طرحهاى بیشتر این قالیها مرکب از خطوط مستقیم بود، زیرا هنر قالیبافى هنوز به مرحله کمال خود نرسیده بود. طرحهاى پیچ در پیچ با خطوط منحنى در پایان قرن 9 ه.ق . به وجود آمد.