نوع فایل: word
قابل ویرایش 120 صفحه
چکیده:
موضوع این پژوهش لزوم و جواز عقد مضاربه می باشدو در سه فصل تدوین گردیده است .در فصل اول به بررسی مفاهیم و تعاریف پژوهش پرداخته شده است و مفاهیم عقد ،انواع عقد ،عقد مضاربه ،لزوم و جواز عقد مضاربه مورد بررسی قرار گرفته شده است و در فصل دوم جواز عقد مضاربه مورد بررسی قرار گرفته شده است و درنهایت در فصل سوم لزوم عقد مضاربه مورد بررسی قرار گرفته شده است .
در این پژوهش مشخص گردید که مضاربه عبارت است از عقد شرعی که انسان، در برابر درصد معین از سود، با مال دیگری تجارت کند وهمچنین در خصوص لزوم و جواز عقد بیان نمودیم که عقود جایز بنا به ماده 186 قانون مدنی:« عقد جایز آن است که هریک از طرفین بتواند هر وقتی بخواهد،آن را فسخ کند».از طرف دیگر عقود لازم عقودی هستند که هیچ وجه نمی توان برخلاف آن عمل کرد وآن را فسخ نمود مگر در محدوده خیارات.ماده 185 قانون مدنی می‌گوید: «عقد لازم آن است که هیچ یک از طرفین معامله حق فسخ آن را نداشته باشند مگر در موارد معینه».درخصوص جواز عقد مضاربه تنها دلیل بر جواز مضاربه اجماع است، که این اجماع چندان معتبر نیست و نمی تواند موضوع را اثبات کند؛ زیرا اجماع برگرفته شده از مفاهیم و مضامین روایات است و به اصطلاح فقهاء اجماع مدرکی است. لذا نمی توانیم برای اثبات این موضوع، به اجماع تمسک بجوییم.
در خصوص لزوم عقد مضاربه با توجه به نظریات مختلف فقه ها و حقوق دانان می توان نتیجه گرفت که اگر به شرط از جهت لزوم ، استقلال داده شود در امثال عقد وکالت که در آن شرط عدم عزل شود تا شرط باقی است نمیتوان عقد را به هم زد ولو خود عقد، ذاتاً جایز است در حالیکه در غیر شرطی که مفادآن اعطای لزوم به عقد جایز است ، مثل شرط خیاطت درضمن عقد وکالت اول باید عقد به هم زده شود تا راه برای به هم زدن شرط باز شود و از همین جاست که میگوییم تبعیت شرط از عقد از بین نرفته است تبعیت فیالجمله باقی است.
مقدمه:
مضاربه واژه ایست عربی و معادل فارسی و انگلیسی ندارد. در عربی نامی که برای چیزی انتخاب می شود، بدون مناسبت نیست و در زبانهای دیگر نیز،کم و بیش، این قاعده وجود دارد. کلمه مضاربه از ماده ی«ضرب» است، و چون شخص مسافر خصوصا در زمانهای گذشته می بایست پا را بر زمین زند و طی طریق کند، این زدن پا به زمین را «ضرب فی الارض» می گفتند که کنایه از مسافرت است، و به مسافرت در زمین برای این نوع از تجارت مضاربه گفته شده است.
اینکه، واژه ی مضاربه از چه ماده ای مشتق و گرفته شده است، در میان اهل لغت، اختلافی وجود دارد. اهل لغت، چند احتمال را داده اند. ما این احتمالات را بر حسب ذیل ذکر می کنیم، سپس نظر نهایی خود را بیان می نمائیم؛
فیومی می گوید: «ضربت فی الارض؛ سافرت و فی السیر اسرعت و ضارب فلان فلانا (مضاربه) از ماده «ضرب» گرفته شده است، یا فلانی با فلانی مضاربه کرد. چون مضاربه از باب مفاعله است و در علم تصریف گفته اند که اصل در معنای این باب آن است که میان دو نفر باشد، یعنی تحقق معنای آن صیغه بستگی به دو طرف دارد، و در اینجا این طور نیست. فقط تاجر در زمین ضرب و سیر می کند نه مالک.
جوهری می گوید: «وضرب فی الارض ضربا و مضربا بالفتح؛ ای صار فی ابتغاء الرزق و ضاربه فی المال من المضاربه، و هی القراض. از ماده «ضرب» به معنای پیمودن زمین، برای طلب رزق و روزی گرفته شده است، و ضاربه فی المال از مضاربه، یعنی قراض است.».
جمع بندی اقوال اهل لغت و نتیجه گیری:
تمام اهل لغت بر این امر اتفاق نظر دارند، که مضاربه از ماده «ضرب» گرفته شده است؛ در مقابل کسانی که می گویند: این واژه از «ضرب الفسطاط و الخیمه» گرفته شده و یا از ماده «ضرب الایدی» اخذ شده است. یا اینکه واژه «مضاربه» مستقلا برای تجارت وضع شده است. وما هم در این احتمال شک نمی کنیم. چون الآن به عنوان معنای حقیقی استعمال می شود؛ حال منشاء قبلی آن هرچه باشد، اهمیت ندارد.
فهرست مطالب:
طرح موضوع
بیان اهمیت موضوع
فرضیات
پیشینه تحقیق:
روش تحقیق:
فصل اول:مفهوم و ماهیت عقد مضاربه
گفتار اول :تعریف مضاربه
بند اول : تعریف مضاربه در لغت
بند دوم :تعریف مضاربه در اصطلاح فقهی
بند سوم :تعریف عقد مضاربه
گفتار دوم : مفهوم لزوم و جواز عقد
بند اول :تعریف لزوم و جواز عقد
بند دوم :عقدها از نظر لازم و جایز بودن
فصل دوم:جواز عقد مضاربه
گفتار اول :تبیین جائز بودن عقد مضاربه
بند اول :فقه عامه
بند دوم : نظر فقه مالکی
بند سوم : نظر فقه حنفی و شافعی و حنبلی
بند چهارم : فقه امامیه
گفتار دوم :ادله جایز بودن عقد مضاربه
گفتار سوم :اشکال فقها بر جایز بودن مضاربه
فصل سوم:لزوم عقد مضاربه
گفتار اول: معنای لزوم
گفتار دوم : شرط در ضمن عقد جایز
بند اول :نظریة مشهور
بند دوم : قانون مدنی
بند سوم: نظریة مقابل مشهور
بند چهارم :نظریة حقوقدانان
بند پنجم: ثمرة اختلاف
گفتار سوم: دلایل جواز شرط ضمن عقد جایز
گفتار چهارم : لزوم عقد مضاربه
گفتار پنجم : شرط لزوم عقد مضاربه
گفتارششم : ادله لزوم عقد مضاربه
گفتار هفتم :قاعده لزوم در خصوص عقد مضاربه
بند دوم- مبانی فقهی اصل لزوم
کتاب
الف) آیه اوفوا بالعقود
ب) آیه تجاره عن تراض
ج) آیه احل الله البیع
سنت
الف) روایت الناس مسلطون علی اموالهم
ب) روایت لا یحل ما امریء مسلم الاعن طیب فسه
ج) روایت البیعان بالخیار مالم یفترقا افترقا وجب البیع
د) روایت المومنون عند شروطهم
بنای عقلا
بند سوم- دلیل فقاهتی اصل لزوم
بند چهارم :نتیجه بحث دلایل فقاهتی قاعده لزوم
بند پنجم: اصل لزوم در قانون مدنی ایران
نتیجه گیری
فهرست منابع
منابع ومأخذ:
امامی - سید حسن - حقوق مدنی، ج 4، ص 11، کتابفروشی اسلامیة، تهران، چاپ ششم 1370
شیخ محمدرضا ، مظفر ، اصول الفقه ، جلد 4، مؤسسه مطبوعاتی عطائی تهران، قم 1381
ابن ابی جمهور، الاقطاب الفقهیه علی مذاهب الامامیه، نشر کتابخانه آیة الله مرعشی نجفی، قم 1367
علامه مجلسى،سید محمد، بحارالانوار، ج272/2 ، مؤسسة الوفاء، بیروت
محمد ،ابن رشد ، بدایة المجتهد، دار الکتب الاسلامیة،قم، 1406ق
حنفى ، علاء الدین ،البدایع الصنایع، ، ج134/5 (بدایة المجتهد).
علامه حسین طباطبایى، سید محمد، تفسیر المیزان، ج245/5، چاپ دوم 1376، انتشارات کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی،قم،1404
طوسى (شیخ طوسى)،محمدبن حسن ، تهذیب الاحکام، چاپ دوم، بیروت، دارالتعارف، 1410 ق.
قرطبى ،محمدبن احمد ، الجامع الاحکام القرآن، ج153/5 (الفقه على مذاهب الاربعه)، بیروت 1405/1985
نجفى ، شیخ محمدحسن ، جواهر الکلام، ج341/26، چاپ سوم، تهران، دارالکتب الاسلامیة، 1367 ش
الجوهری، اسماعیل الصحاح، چاپ چهارم، چاپ دار العلم للملایین، بیروت، ۱۴۰۷
جعفری لنگرودی، محمد جعفر، مجموعه محشی قانون مدنی، گنج دانش ، 1367 ، چ 2 ،
جعفری لنگرودی، محمد جعفر، فلسفه حقوق مدنی، ج 2، مصادر الحق فی الفقه الاسلامی، ج 1367،
کاظم یزدى، سید محمد، الحاشیة على المکاسب، دارالکتب الاسلامیة ،250/.
بحرانى، شیخ یوسف، الحدائق الناضرة، ج11، قم، انتشارات جامعه مدرسین، 1410 ق.
محمد، بروجردی عبده ،حقوق مدنی، تهران، کتابفروشی محمد علی علمی، 1329
المقدسی، عبد الله بن أحمد بن قدامة، دار الفکر، المغنی، بیروت 1405
کاتوزیان ،ناصر ،درسهایی از عقود معین، تهران، چاپ دهم،جلد 1، کتابخانه گنج دانش1386
کاتوزیان ،ناصر ،دوره مقدماتی حقوق مدنی خانواده ، تهران، چاپ اول، موسسه نشر یلدا، 1375
کاتوزیان، ناصر، حقوق مدنی قواعد عمومی قراردادها، ج 3، موسسه نشر یلدا،1374
کاتوزیان، ناصر، حقوق مدنی مشارکت ها- صلح، شماره های 58 و 67
حلّى، محمدبن ادریس، السرائر، 3 جلد، قم، انتشارات جامعه مدرّسین، 1410ق.
حلی، جعفر بن حسن بن محقق، شرایع الاسلام، چ موسسه معارف اسلامی، قم، ج2، ص۴۴۹٫
حائری، علی، شرح حقوق مدنی، تهران، کتابخانه گنج دانش، 1376
شهیدی، مهدی، حقوق مدنی، اصول قراردادها و تعهدات، ج 2، شماره های 135 و 149
الشهید الثانی، زین الدین ابن علی العاملی، مسالک الافهام، ج6، نشر پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، قم1388
صفایی، سید حسین، دوره مقدماتی حقوق مدنی، ج 2، تعهدات و قراردادها، ص 175
محقق کرکی، صیغ العقود، تهران۱۳۱۵
الطباطبایی الیزدی، سید محمد کاظم، العروة الوثقی، المسأله 2، کتاب المضاربه، قم، مؤسسه نشر اسلامی
حلبى ،ابن زهره حسینى ، الغنیة النزوع، چاپ (الجوامع الفقهیه)592/.
زحیلى، الفقه الاسلامى و ادلته، ج252/4 (الفقه على مذاهب الاربعه)، جزیرى، ج171/2.
علامه حلّى، قواعد الاحکام، کتاب بی، منشورات الرضى قم
بجنوردى، میرزا حسن، القواعد الفقهیه، ج180/5، اسماعیلیان، چاپ قم، 1421 ق
صفایی سید حسین، قواعد عمومی قراردادها، تهران، نشر میزان، 1384، چاپ سوم، جلد 2
آخوند خراسانى ،کفایة الاصول، 456/، انتشارات اسلامى، وابسته به جامعه مدرسین
بهرامی احمدی حمید، کلیات عقود و قراردادها،تهران، نشر میزان، 1386، چاپ دوم
مقداد ، فاضل ، کنزالعرفان، ج72/2، ترجمه هادی عظیمی‌گرکانی، تهران ۱۳۷۸
علامه حلّى، مختلف الشیعه (مسالک الافهام فى شرح آیات الاحکام)، فاضل جواد، ج88/3.
سید مرتضى علم الهدى، مسائل الناصریات،نشر الجوامع الفقهیه،216.
سرور بهسودى ، سید محمد ،مصباح الاصول، تقریرات درسهاى اصول فقه آیت اللّه خویى، ج1، نجف اشرف، 1377هـ.ق
فیومی، احمدبن محمد، المصباح المنیر، قم، دارالهجره1425
خورشید، احمد ، مطالعاتی در اقتصاد اسلامی، ترجمه محمد جواد مهدوی، بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی، مشهد1374
عاملی، حسن بن زین الدین، معالم الدین، (اصول فقه)، محمد رضا مظفر، چاپ منشورات الرضی ، قم
شربینى، خطیب، مغنى المحتاج، ج43/2، (بدایة المجتهد)، ابن رشد قرطبى، ج169/2، (الجامع الاحکام القرآن)
حسینی عاملی، محمد جواد، مفتاح الکرامة، قم، چاپ موسسه آل البیت (ع)، بی تا، ج537/4
شیخ انصارى ،مکاسب، 214/، چاپ اول، دفتر تبلیغات اسلامی، قم، 1372
مظفر، محمد رضا، اصول فقه، ترجمه علیرضا هدائی، ج 1، المکتبة المرتضویة، 1351.
محقق داماد، سید مصطفی، قواعد فقه، بخش مدنی 2،ج 27، کتاب الشهادات،1380
شهبازی ،محمد حسین ،مبانی جواز ولزوم عقود ، گنج دانش ،1388
شیخ طوسى، النهایة فى مجرد الفقه والفتاوى، چاپ ششم ،نشرالجوامع الفقهیه 1370.
طوسی، النهایه ابی جعفر محمد بن الحسن بن علی، الطبعه الاولی ، الناشر دار الکتب العربی بیروت، لبنان1390 ق
عاملى، محمد بن حسن الحرّ، وسائل الشیعة، با تحقیق عبدالرحیم ربّانى شیرازى، ج/3 باب3 ،تهران، اسلامیه، 1389ق.
اصول الفقه ، مظفر شیخ محمدرضا، جلد 4، دار التفسیر، قم 1381
الاقطاب الفقهیه علی مذاهب الامامیه، ابن ابی جمهور، نشر کتابخانه آیة الله مرعشی نجفی، قم 1367
بحارالانوار، علامه مجلسى، ج272/2 ، مؤسسة الوفاء، بیروت
بدایة المجتهد، ابن رشد محمد، قم، 1406ق
البدایع الصنایع، علاء الدین حنفى، ج134/5 (بدایة المجتهد)، ابن رشد، ج172/2
تفسیر المیزان، علامه سید محمد حسین طباطبایى، ج245/5
تهذیب الاحکام، محمدبن حسن طوسى (شیخ طوسى)، چاپ دوم، بیروت، دارالتعارف، 1410 ق.
الجامع الاحکام القرآن، محمدبن احمد قرطبى، ج153/5 (الفقه على مذاهب الاربعه)، بیروت 1405/1985
جواهر الکلام، شیخ محمدحسن نجفى، ج341/26، چاپ سوم، تهران، دارالکتب الاسلامیة، 1367 ش
الجوهری، اسماعیل الصحاح، چاپ چهارم، چاپ دار العلم للملایین، بیروت، ۱۴۰۷
الحاشیة على المکاسب، سید محمد کاظم یزدى250/.
حاشیه مکاسب، آخوند خراسانى144/.
الحدائق الناضرة، شیخ یوسف بحرانى، ج11، قم، انتشارات جامعه مدرسین، 1410 ق.
حقوق مدنی، بروجردی عبده محمد، تهران، کتابفروشی محمد علی علمی، 1329
دار الفکر، المغنی، عبد الله بن أحمد بن قدامة المقدسی، بیروت 1405
درسهایی از عقود معین، کاتوزیان ناصر، تهران، چاپ دهم،جلد 1، کتابخانه گنج دانش1386
دوره مقدماتی حقوق مدنی خانواده ، کاتوزیان ناصر ، تهران، چاپ اول، موسسه نشر یلدا، 1375
السرائر، محمدبن ادریس حلّى، 3 جلد، قم، انتشارات جامعه مدرّسین، 1410ق.
شرایع الاسلام، جعفر بن حسن بن محقق حلی، چ موسسه معارف اسلامی، قم، ج2، ص۴۴۹٫
شرح حقوق مدنی، حائری علی، تهران، کتابخانه گنج دانش، 1376
الشهید الثانی، زین الدین ابن علی العاملی، مسالک الافهام، ج6، نشر پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، قم1388
صیغ العقود، محقق کرکی، تهران۱۳۱۵
العروة الوثقی، سید محمد کاظم الطباطبایی الیزدی، المسأله 2، کتاب المضاربه، قم، مؤسسه نشر اسلامی
الغنیة النزوع، ابن زهره حسینى حلبى، چاپ (الجوامع الفقهیه)592/.
الفقه الاسلامى و ادلته، دکتر زحیلى، ج252/4 (الفقه على مذاهب الاربعه)، جزیرى، ج171/2.
قواعد الاحکام، علامه حلّى، کتاب بی، منشورات الرضى قم
القواعد الفقهیه، میرزا حسن بجنوردى، ج180/5، اسماعیلیان، چاپ قم، 1421 ق
قواعد عمومی قراردادها، صفایی سید حسین، تهران، نشر میزان، 1384، چاپ سوم، جلد 2
کفایة الاصول، آخوند خراسانى456/، انتشارات اسلامى، وابسته به جامعه مدرسین
کلیات عقود و قراردادها، بهرامی احمدی حمید، تهران، نشر میزان، 1386، چاپ دوم
کنزالعرفان، فاضل مقداد، ج72/2، ترجمه هادی عظیمی‌گرکانی، تهران ۱۳۷۸
مختلف الشیعه، علامه حلّى، (مسالک الافهام فى شرح آیات الاحکام)، فاضل جواد، ج88/3.
مسائل الناصریات، سید مرتضى علم الهدى، چاپ شده در (الجوامع الفقهیه)216.
مصباح الاصول، تقریرات درسهاى اصول فقه آیت اللّه خویى، مقرر: سید محمد سرور بهسودى، ج1، نجف اشرف، 1377هـ.ق
المصباح المنیر، فیومی احمدبن محمد، قم، دارالهجره1425
مطالعاتی در اقتصاد اسلامی، احمد خورشید، ترجمه محمد جواد مهدوی، بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی، مشهد1374
معالم الدین، حسن بن زین الدین عاملی، (اصول فقه)، محمد رضا مظفر، چاپ منشورات الرضی ، قم
مغنى المحتاج، خطیب شربینى، ج43/2، (بدایة المجتهد)، ابن رشد قرطبى، ج169/2، (الجامع الاحکام القرآن)
مفتاح الکرامة، محمد جواد حسینی عاملی، قم، چاپ موسسه آل البیت (ع)، بی تا، ج537/4
مکاسب، شیخ انصارى214/، ابتداى ابواب خیارات، چاپ تبریز
النهایة فى مجرد الفقه والفتاوى، شیخ طوسى، چاپ شده در: (الجوامع الفقهیه)299/.
النهایه ابی جعفر محمد بن الحسن بن علی طوسی، الطبعه الاولی ، الناشر دار الکتب العربی بیروت، لبنان1390 ق
وسائل الشیعة، محمد بن حسن الحرّ عاملى، با تحقیق عبدالرحیم ربّانى شیرازى، ج/3 باب3 ،تهران، اسلامیه، 1389ق.
پروژه حقوق با موضوع مضاربه. doc