فرمت فایل : word (قابل ویرایش) تعداد صفحات : 29 صفحه
چکیده
بررسی بناهای تاریخی اصفهان در عصر پهلوی از استقرار ادارات تا باغ موزه شدن موضوعی است که در این پژوهش مورد بحث قرار می گیرد. تغییر سلطنت از قاجاریه به پهلوی و رویداد بر تخت نشستن رضاخان سبب طرح مساله اصلاحات و تشکیل دولت مدرن در سراسر ایران گردید. در این میان اصفهان به عنوان استان دهم از این تغییرات مستثنی نبود . در این شهر اداراتی به مانند ثبت احوال ، ثبت اسناد و املاک و ... که به دلیل نیاز دولت جدید، ایجاد شدند، در بناهایی نظیر عالیقاپو ، چهل ستون ، هشت بهشت ، باغ کاج و ... مستقر شدند . سرانجام با روند قدرت گرفتن نهاد های جهانی حفظ آثار و ابنیه تاریخی و همچنین استهلاک و تخریبی که در اثر کاربری اداری بر این ابنیه وارد شده بود ، وی فرمانی مبنی بر باغ موزه شدن این بناها صادر کرد. در این مقاله سعی بر این است که کاربرد بناهای تاریخی اصفهان در دورهی پهلوی را با توجه به اسناد و منابع بررسی نماید و همچنین معلوم نماید که بناهایی نظیر عالی قاپو ، چهل ستون ، هشت بهشت ، باغ کاج و ... چه سرنوشتی داشتند ؟ فرض این تحقیق بر این است که تمهیدات دولت مدرن در بازسازی این ابنیه موثر بوده است و از دیگر سو کاربری این اماکن به عنوان ادارات دولتی در وارد آمدن خسارات به آنان موثر بوده است.
مقدمه :
اصفهان از شهرهایی است که در طول تاریخ مورد توجه حاکمان و مردمان بوده است . اقلیم ، شرایط طبیعی و وجود رودخانهء زاینده رود بر این اهمیت به عنوان یک مکان تجمع انسانی و تمدنی افزوده است . این شهر تاریخی در گذشته و در طی اعصار مختلف، شامل آبادی های کوچک و بزرگ ،محله ها ، قصر ها و باغ های بسیار بوده است . درعصر باستان گابای (گابه – جی معرب ) و پرتیکان بسیار معروف بوده اند. در دوران ساسانیان دو شهر جی و یهودیه دارای اهمیت بسیار بودند که در مجموع آن را سپاهان می نامیدند . در ادوار حکومت های آل بویه و سلجوقیان نیز شهر اصفهان پایتخت حکومت گردید. در دوران صفویه ، فشار عثمانی بر پایتخت آسیب پذیر صفوی ، اصفهان را برای چندمین بار مورد توجه حاکمان به عنوان یک شهر ایده آل برای پایتختی قرار داد . با تشکیل دولتخانه در این شهر ، بناهای متعددی مربوط به دولت صفویه ساخته شد . عالی قاپو ، چهل ستون ، هشت بهشت ، فرح آباد و ... در دوران شاه عباس و دیگر جانشینانش احداث شد . در دوران های بعد به دلیل حمله افغان ها و نابسامانی های دوره های افشاریه و زندیه ، بی توجهی هایی به این بناها صورت گرفت که سبب تغییر کارایی یا تخریب نسبی در آنها شد . با روی کار آمدن خاندان قاجار و انتقال پایتخت به تهران ، اگرچه اصفهان از مقام پایتختی افتاد اما همچنان به عنوان یک شهر مهم به حساب میآمد . شاهان قاجار برای اصفهان حاکمانی چون سیف الدوله ، منوچهر خان گرجی و ... فرستادند . در دوره برخی از این حاکمان چون حاج محمد حسین خان صدر ساخت و ساز هایی به مانند مدرسه صدر ، عمارت صدر و .. شکل گرفت ولی برخی چون ظل السلطان به دلیل شخصیت خاصی که داشتند نسبت این شهر و ابنیه آن بی مهری نموده و با واگذاری عمارات به افراد مختلف ( خواهرش افتخار الدوله ) سبب تخریب در این ابنیه گشتند . در این دوران بی توجهی و تخریب بناها توسط وی و عمالش مشاهده شد . نکته ای که نباید از نظر دور داشت حملات و شورش هایی بود که توسط بختیاری ها و مردم اصفهان صورت می گرفت که سبب ویرانی این آثار می گردید . همزمان با مشروطیت خواهی مردم ایران ، شهر اصفهان نیز در کنار تهران و تبریز به عنوان سومین شهر مهم ایران شاهد تجمعات و شورش های مردم اصفهان و بختیاری هایی بود که سر انجام موفق به تشکیل مجلسی در چهلستون (یکی از کاخ های دولتی زمان صفویه) شدند . اصفهان در بحران جنگ جهانی اول نیز از تخریب ها دور نماند تا این که رضاشاه در طرح ایجاد دولت مدرن خود ، به اصفهان و ابنیه آن توجهات نظامی ، فرهنگی ، اقتصادی خاص نمود . با انجام اصلاحاتی که وی صورت می داد، ادارات جدیدی در این شهر ایجاد گردیدند که برخی از آنها در ابنیه دولتی بر جای مانده از گذشته ، و برخی دیگر درساختمان های جدید مستقر شدند . در ادامه با عوض شدن شرایط و سیاست های جهانی مبنی بر حفاظت آثار تاریخی ، محمد رضا پهلوی با سفر به اصفهان به این شهر و ابنیه تاریخی و اداری آن توجه نشان داد . این پژوهش در پی پاسخ به این سؤالات است که : نقش و کاربرد ابنیه تاریخی شهر اصفهان در ساختار اداری شهر یا کشور در دوره پهلوی چگونه بوده است ؟ چنین به نظر می رسد که بناهای دولتخانه صفویه در عصر های بعدی گاه با تغییر کارایی از جمله تبدیل به اصطبل ، انبار و زندان شدن مورد استفاده قرار می گرفته اند و گاهی نیز با تشدید شورش ها و حملات داخلی و خارجی مانند افاغنه و بختیاری ها به خرابی روی می آورده است که این روند در دوره پهلوی به شکلی دیگر نمود یافته است . این پژوهش با استفاده از روش تحقیق کتابخانه ای و تحقیق میدانی سعی بر آن دارد تا نگاه جدیدی به ابنیه اداری اصفهان در عصر پهلوی داشته باشد .
تحقیق درباره بررسی کاربرد بناهای تاریخی اصفهان در عصر پهلوی