مقاله کامل بعد از پرداخت وجه
لینک پرداخت و دانلود در "پایین مطلب"
فرمت فایل: word (قابل ویرایش و آماده پرینت)
تعداد صفحات: 10
صبر
کتاب: مراحل اخلاق در قرآن ص 305
نویسنده: آیت الله جوادى آملى
بعد از مرحله رجاء مرحله «صبر» قرار دارد. کسى که اهل سیر و سلوک است و در تهذیب روح قدم بر مىدارد باید صبر کند و چون در مقابل صبر، «جزع» قرار دارد، سالک باید از جزع بپرهیزد؛ چون جزع، راه انحرافى و صبر، راه مستقیم است. اکنون باید معنا، موارد و مراتب صبر تبیین شود. گفتهاند صبر «حبس نفس» و خویشتن دارى در برابر رخدادهاست. صبر مضطرب نبودن، اعتراض و شکایت نکردن و اعضا و جوارح را در جهت غیر صحیح حرکت ندادن است و صبر فرق دقیقى با حلم دارد.
موارد و مراتب صبر
صبر بر سه قسم است: صبر هنگام «طاعت» ، صبر از «معصیت» و صبر بر «مصیبت» .
صبر هنگام طاعت این است که چون انجام کارهاى واجب و مستحب دشوار است و انسان ممکن است در برابر آن مقاومت نکند، از این رو توصیه به مقاومت شده است. سیر و سلوک مستلزم مقاومت است؛ مانند این که، برخاستن از خواب و خواندن نماز صبح براى جوانان دشوار است، ولى باید صبر کنند و این صبر بر طاعت است.
صبر از معصیت آن است که چون معصیتها با «شهوت» همراه و از این رو گواراست و پرهیز از این امر گوارا براى انسان مخصوصا جوان دشوار است، او باید صبر کند و خود را از آن باز دارد و تن به تباهى گناه ندهد.
صبر در مصیبت نیز این است که چون رویدادهاى ناگوار و رخدادهاى ناملایم، زمینه جزع را فراهم مىکند کسى که اهل سیر و سلوک است باید در برابر آنها صابر باشد.
صبر از نظر درجات و مراتب نیز بر سه گونه است: «صبر توده مردم» که در اوایل سیر و سلوکند، «صبر سالکان» که در نیمه راهند و «صبر واصلان» که به مقصد رسیدهاند.
مرتبه ضعیف صبر این است که انسان، چه در مورد طاعت و چه در مورد معصیت و مصیبت، زبان به شکایت نمىگشاید و اعضا و جوارحش را از کارهاى نامشروع باز مىدارد، اما قلبش مضطرب است و مىتپد.
از این مرتبه بالاتر صبر کسى است که چه در طاعت، چه در مصیبت و چه از معصیت، زاهدانه و عابدانه صبر مىکند؛ یعنى صبر مىکند تا اجر خود را در قیامت دریافت کند و از دوزخ برهد و یا به بهشت بار یابد. این صبر، صبر بردگانه یا سوداگرانهاى است که زاهدان و عابدان دارند. در این صورت، برعکس صورت پیشین، قلبش هم مضطرب نیست؛ چنانکه زبانش هم شکایت نمىکند و اعضا و جوارحش نیز کارهاى غیر عادى ندارد؛ اما هدف او از این خویشتن دارى رهایى از جهنم یا رسیدن به بهشت است.
مرتبه سوم، صبر عارفانه است. عارفان صابرند، اما نه براى این که از جهنم برهند و یا به بهشت برسند. گرچه آنان از جهنم مىرهند و به بهشت مىرسند، ولى هدف آنان صرف پرهیز از جهنم یا وصول به بهشت نیست؛ بلکه تأمین رضاى الهى است. خداى سبحان در باره کسانى که صبرشان زاهدانه و عابدانه است مىفرماید:
«إنما یوفى الصابرون أجرهم بغیر حساب» (1)
خدا براى صابران، اجر و مزدى فراهم کرده است که به حساب متعارف در نمىآید؛ بنابراین، از این آیه استفاده مىشود که آنان اجیرانه صبر مىکنند؛ اما براى عارفان، صبرى هست که قرآن با بشارت از آن یاد کرده، مىفرماید:
«و بشر الصابرین الذین إذا أصابتهم مصیبة قالوا إنا لله و إنا إلیه راجعون أولئک علیهم صلوات من ربهم و رحمة و أولئک هم المهتدون» (2)
صابران عارف را بشارت دهید؛ اینان کسانى هستند که اگر رخداد ناگوارى برایشان پیش آید، مىگویند: همه هستى و کمالات ما از خداست و همه نیز به سوى او بر مىگردیم.
عارف صبر مىکند؛ زیرا خود را مالک چیزى نمىداند؛ بلکه مىگوید آنچه نزد ماست امانت دوست است و آن را از ما مىستاند. بنابراین، روزى که آن امانت در دست ما بود ما به آن دل نبسته بودیم و امروز که آن را از دست دادهایم نیز، در فراقش نمىنالیم و به همین جهت خدا به این گروه بشارت مىدهد و «صلوات» مىفرستد ؛ گرچه طبق آیه سوره احزاب خداوند بر همه مؤمنان صلوات مىفرستد:
مقاله در مورد صبر, کتاب مراحل اخلاق در قرآن