تبریز، مرکز منطقه تاریخی آذربایجان و چهارمین شهر بزرگ ایران، بزرگترین بازار تاریخی سرزمین ما را در خود جای داده است. پس از تسلط کامل حکومت مرکزی بر آذربایجان ، و گسترش امپراتوری اسلامی، از یک سو تا شمال آفریقا و از سوی دیگر تا مرز هندوستان تجارت رونق یافت و راههای پر رفت و آمد موجب شکوفایی و قدرت یافتن قلعه کوچک تا روی شد که بعدها نام تبریز را به خود گرفت.
و در مدتی کوتاه به شهری چنانررونق تبدیل شد که حدود سه قرن بعد ناصر خسرو از آن به عنوان شهری آباد و بارویی به طول شش هزار پا یاد کرد.
با رونق یافتن جاده ابریشم، تبریز چنان ارزشی یافت که غازان خان آن را به پایتختی برگزید.
پس از دوره ایلخانیان ، تبریز یکی از دوره های درخشان حیات خود را در زمان حکومتهای آق قویونلو و قره قویونلو تجربه کرد. دوباره پایتخت شد و آثار با ارزشی چون مسجد کبود، میدان صاحب آباد و مسجد پادشاه در آن ساخته شد.
سلسله صفوی هم در آغاز تبریز را به عنوان پایتخت برگزید. ولی جنگ با عثمانیان موجب انتقال پایتخت به قزوین و سپس به اصفهان و مسدود شدن راههای تجاری و دست به دست شدن تبریز بین ایران و عثمانی و سرانجام رکود تبریز در این دوره شد با همه این همه توصیف شاردن از بازار تبریز حکایت از رونق قابل توجه این شهر در زمان شاه عباس می کند. در زمان قاجار با ولیعهد نشین شدن شهر و گسترش ارتباط ایران با اروپا و عثمانی، تبریز در مرکز نقل تجارت منطقه قرار گرفت و به دلایل بسیار موقعیتی مهم تر از تهران، که پایتخت بود، پیدا کرد.
این مقدمه، برای تاکید بر اهمیت تجاری شهر و دلایل شکل گیری بازاری چنین باشکوه در تبریز آورده شد. به یک تعبیر همه چیز در تبریز بر اثر نفوذ بازار شکل گرفته است. حتی بافت شهر به صورت شعاعی از بازار منشعب شده است.
پس از هر سانحه ای اعم از زلزله، سیل یا غارت و تخریب ناشی از جنگ بازار شهر با سرعتی باور نکردنی دوباره ساخته شده و اعتبار گذشته خود را بازیافته است.
3-3-2-3- بازار تبریز، به مثابه بزرگترین مجموعه آجری جهان:
بازار تبریز ، به مثابه بزرگترین بازار آجری جهان، که می توان آن را یک تک بنا نیز به حساب آورد، با وسعتی حدود سی هکتار و پنج و نیم کیلومتر راسته در فاصله سالهای 1255تا 1275 ساخته شده و مجموعه ای بی نظیر از تمام تکنیکهای سازه طاقی در آن به ؟ شده است. در واقه بازار تبریز دانشگاهی است که می توان سازه آجری را در آن آموخت و پیچیده ترین و هوشمندانه ترین بازار با آجر از پوشش ساده و با عظمت تیمچه حاج کاظم تا کاربندی تیمچه بزرگ امیر را در آن سراغ کرد.
الگوهای بازار:
راسته:با ترکیب چند حجره با یک معبر، ابتدایی ترین شکل بازار به وجود می آید. این ؟از بازار را در شهرهای کوچک یا مراکز محلات شهرهای بزرگ می توان جستجو کرد. در بازار تبریز نیز عمده ترین الگوی فضایی، ترکیب حجره و معبر حرکتی است. حدود 2800 حجره در دو طرف راسته ای به طول حدود 5/5 کیلومتر استخوان بندی اصلی بازار را تشکیل می دهند.
سرا: سرا یک کاروانسرای درون شهری با تغییراتی است که به دلیل عملکرد آن پذیرفته شده است. سراها شترخان ندارند، چرا که کاروانها پس از حمل بار خود به این سراها از ؟خارج شده و در کاروانسراهای بیرون شهر اقامت می کرده اند.
به همین دلیل، ؟برای خوابیدن کاروانیان در سراها وجود ندارد. این فضا نقش انبار را بازی می کنند و کالا یا درون حجره ها، یا به صورت روباز در حیاط سرا انبار می شود. حجره ؟عمده فروش دور تا دور حیاط سرا و در راسته های کوتاه ورودی آنها، که کالای ؟ را در آن سرا انبار می کنند. قرار می گیرد. علاوه بر این، سرا به عنوان فضای ؟بازار و برف انداز، که نیاز بسیار جدی بازارهای مناطق سردسیر است، نیز عملکرد دارد.
در بازار تبریز حدود 22 سرا چنین وظایفی را به عهده داشته و دارند، سه سرای حاج حسین قدیم، میانه و جدید و سرای میابوالحسن محورعمده حرکت کالا را عمود بر محور حرکت مشتری در بازار شکل داده اند. گفتنی آنکه بسیاری از تولیدیها یا ؟ هم در طبقه بالای سراها جای مناسبی برای خود یافته اند.
شامل 28 صفحه فایل word قابل ویرایش
دانلود مقاله بررسی فضاهای تجاری