سنگواره یا فسیل (برگرفته از واژه ی فسیلیس در لاتین : به دست آمده با کندن) آثار به جای مانده از حیوانات، گیاهان و دیگر اندامگان از گذشته های دور است. سنگ های دارای سنگواره و لایه های سنگ رسوبی (چینه) هم از پیشینه ی سنگواره ها به حساب می آید.
مطالعه ی سنگواره ها در زمین شناسی، چگونگی تشکیل آنها و روابط تکاملی آرایه ها (تبارزایش) برخی از مهم ترین توابع دانش دیرینه شناسی است. بیشتر زمان ها به نمونه های حفظ شده ای که از سن میانگین بیشتر باشند، سنگواره می گویند که آن سن را 10000 سال می دانند. از این رو، سن سنگواره ها از آغاز عصر هولوسن تا عصر نخست زیستی، 3/48 میلیارد سال متغیر است. این نکته که سنگواره هایی ویژه با لایه های سنگ رسوبی ویژه همراه اند، منجر شد که زمین شناسان نخستین یک مقیاس زمانی را در سده 19 میلادی به رسمیت بشناسند. توسعه روش های زمان سنجی رادیومتری در آغاز سده ی 20 میلادی به زمین شناسان این اجازه را داد تا سن لایه های سنگ رسوبی را به صورت تقریبی یا مطلق بگویند که برای سنگواره ها نیز سودمند است.
مانند اندامگان موجود، سنگواره ها در اندازه گوناگون اند. از اندازه های میکروسکوپی مانند سلول های باکتریایی که تنها یک میکرومتر قطر دارند، تا اندازه های غول آسا، مانند دایناسورها و بسیاری از درختان که چندین متر درازا و چندین تُن وزن دارند. سنگواره ها به طور معمول تنها بخشی از اندامگان مرده را شامل می شود. معمولاً آن بخش که تا حدی در درازای زندگی به کانی تبدیل شده؛ مانند استخوان ها و دندان های مهره داران، و یا کیتین و بخش آهکی اسکلت خارجی بی مهرگان. سنگواره ها ممکن است از علائمی که اندامگان هنگام زندگی اش بر جای گذاشته به وجود آید؛ مانند رد پا های حیوانات و یا مدفوع و سرگین آن ها. این گونه از سنگواره ی به نام سنگواره های رد پا
یا (ichnofossils) هستند، به عنوان سنگواره مخالف بدن است. سرانجام، برگ های زندگی گذشته نشانگر برخی از نشانه ها هستند که دیده نمی شود اما می توانند به شکل سیگنال های زیست شیمیایی شناسایی شوند؛ این به عنوان سنگواره ی شیمیایی
یا(chemofossils) شناخته شده است.
روند های سنگواره شدن
1.کانی دار شدن: هنگام دفن شدن یک اندامگان رخ می دهد. فضا های خالی آن اندامگان (که در هنگام زندگی موجود دارای آب یا هوا بوده)، با آب های زیرزمینی دارای کانی پر می شود و این آب های زیر زمینی در آن جا ها رسوب گذاری می کنند. این فرآیند می تواند در کوچکترین جاها حتی در دیواره ی یک یاخته گیاهی نیز رخ دهد اما سنگواره نیز با توجه به آن بسیار جزئی می شود. برای روی دادن این حالت، اندامگان باید پس از مرگش یا فروپاشی نخستینش سریعاً رسوب گذاری شود.
2.قالب گیری : در برخی جاها بقایای اصلی اندامگان کاملاً حل شده و یا از میان می رود. جایی از آن اندامگان را که بر روی سنگ می ماند را قالب بیرونی می نامند. اگر جای و یا حفره های درونی اندامگان پس از مدتی با کانی ها و رسوبات پر گردد، به آن قالب درونی گفته می شود. مانند دو کفه ای ها، حلزون ها و یا جمجمه ی تو خالی.
3.کانی شدن برجا زاد: این روند بسیار ویژه است. با توجه به قوانین شیمی، اگر اندامگان یا بخشی از آن را مانند یک ذره ی هسته ای در نظر بگیریم، کانی هایی همچون سیدریت دور آن را می گیرند و یک کلوخه را می سازند.
4.جایگزینی و تبلور دوباره: هنگامی رخ می دهد که پوسته، استخوان و یا دیگر بافت ها، با کانی ها جایگزین می شوند. گاهی این عمل آن چنان رفته رفته و در مقیاس ریزی انجام می شود که اجزای ریز ساختار، با وجود از میان رفتم ماده ی اصلی، حفظ می شوند. هنگامی از عبارت تبلور دوباره استفاده می کنیم که جسم اصلی حفظ شود اما گونه ی بلورش تغییر کند مانند تبلور دوباره ی آرگونیت به کلسیت.
5.فشرده سازی و نشان گذاری: در این حالت سنگواره شامل مواد اصلی است، البته در حالت زیست شیمیایی تغییر کرده است. این تغییر شیمیایی یک گونه سنگ زایی یا دیاژنز است. اغلب آنچه باقی می مانده یک غشای کربنی است که به عنوان یک فشرده سازی شناخته می شود. گاهی اوقات موارد اصلی از میان می رود و تنها چیزی که باقی می ماند نشانه ای از اندامگان روی سنگ است که به عنوان یک نشان گذاری شناخته می شود. با این حال در بسیاری از موارد فشار و برداشت با هم رخ دهد.
6.کربنی شدن (ذغالی شدن): غشای کربنی روکش نازکی است که عمدتاً شامل عنصر شیمیایی کربن می باشد. بافت های نرم اندامگان ها تا حد زیادی از ترکیبات آلی کربن ساخته شده و در طی سنگ زایی، تحت شرایط تقلیل، تنها یک لایه و غشای نازک از کربن باقی می ماند که به شکل یک نقاشی سیاه یکدست از جسم اصلی می ماند.
7.محصور شدن زیستی: هنگامی رخ می دهد که یک اندامگان اسکلتی، بیش از حد رشد می کند، در اندامگانی دیگر می گنجد و یا از دومی یا نشانه اش درون اسکلت محافظت می کند. معمولاً اندامگان یک نا جنبنده ی اسکلتی است مانند خزه زیان و صدف ها که در کنار یک بستر رشد می کند.
شامل 79 اسلاید powerpoint
دانلود پاورپوینت آثاری از گذشته ی زمین(سنگواره ها)
