اسلام دینی واقعبین است؛ به این معنا که در جستجوی «واقعیت» به عنوان آرمان، تلاش مردمان را جهت میبخشد. از اینرو امام علی × در نهجالبلاغه به پیروی از قرآن در موقعیتهای مناسب به تبیین واقعیت پرداختهاست. واقعبینی در همۀ عرصه‌های زندگی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار بوده و بهعبارتی واقعبینی میتواند انسان را در یافتن جهانبینی صحیح هدایت کند؛ ضمن اینکه مهمترین مبنای نیل به کمال مطلوب ، آرمانها نیز محسوب میشود. از آنجایی که بدون شناخت واقعیات و استعدادهای موجود نمیتوان حرکت بر مبنای واقعیات را به درستی برنامهریزی کرد و به اهداف آرمانی دستیافت، انسان میتواند با شناخت واقعیتها، حرکت، و تلاش خود را تنظیم و برنامهریزی کنند.
امام علی × بنابر واقعبینیای که از شرایط اجتماعی، سیاسی وزمانی داشتهاند، برای حفظ و تقویت آرمانهای نظام نوپای حکومت اسلامی از هیچ کوششی فروگذاری ننمودند. در نگاه امام علی × واقعبینی همان حقیقتبینی است که بر مبنای قضاوت و جهانبینی صحیح استوار بوده و در نهایت واکنشی معقول، انسانی و الهی را به همراه دارد و انسان را از رویکرد ناامیدی و ظلمانی دیدن جهان نجات میدهد. آرمانگرایی به آرزوهای متعالی و سازنده اشاره دارد که بدون توجه به واقعیات و بدون بهکارگیری سازوکارهای منطقی، خیالپردازی بوده و باعث میشود آرمانها در حد شعار باقی بمانند.
پایان نامه بررسی و تبیین واقع¬بینی و نسبت¬سنجی آن با آرمان¬گرایی در نهج-البلاغه
