زمین‌شیمی (به انگلیسی: Geochemistry) یا ژئوشیمی از دو کلمه Geo به معنی زمین و chemistry به معنی شیمی تشکیل شده‌است.
دید کلی
در ساده‌ترین شکل ژئوشیمی را می‌توان به عنوان علمی تعریف کرد که با شیمی کل زمینی و اجزای تشکیل دهنده آن سرو کار دارد. علم ژئوشیمی به تعبیری هم محدودتر و هم گسترده‌تر از زمین شناسی می‌باشد. این علم با توزیع و مهاجرت عناصر شیمیایی در درون زمین و در ابعاد زمان و مکان سرو کار دارد. علم رخداد و توزیع عناصر در جهان، بطور کلی شیمی فضایی نامیده می‌شود. جهت درک درست شیمی زمین حائز اهمیت است که تا حد امکان از شیمی و تاریخ خورشید و سایر اجسام سیاره‌ای منظومه شمسی و همچنین شیمی ستارگان و فضای بین سیاره‌ای و میان ستاره‌ای مطلع باشیم. بطور کلی وظایف اصلی ژئوشیمی را می‌توان به صورت زیر خلاصه کرد:
تعیین فراوانی نسبی و مطلق عناصر و انواع اتمها (ایزوتوپها) در زمین. مطالعه توزیع و مهاجرت هر یک از عناصر در بخشهای مختلف زمین (اتمسفر، هیدروسفر، پوسته و غیره) و همچنین در کانیها و سنگها به منظور کشف اصول اداره کننده این توزیع و مهاجرت.
تاریخچه ژئوشیمی
علم ژئوشیمی عمدتاً در طی قرن اخیر توسعه یافته‌است. با این وجود، مفهوم نظامی مستقل که با شیمی زمین سر و کار داشته باشد، مفهوم کهن است و واژه ژئوشیمی نیز برای اولین بار توسط شیمیدان سوئیسی به نام شون بین (کاشف اوزون)، در سال ۱۸۳۸ معرفی گردید.
مفهوم جدید یک عنصر را می‌توان به زمان لاووازیه و کتاب معروف وی در مورد عناصر شیمیایی (۱۷۸۹) نسبت داد.
در سال ۱۸۶۰ بنزن و کیرشف) چگونگی کاربرد طیف سنج در تشخیص و شناسایی عناصر را به نمایش گذاشتند، پس از آن عناصر Cs، Rb و Tl به سرعت و پی در پی به وسیله این دستگاه جدید کشف شدند. با بر پا شدن سازمان زمین شناسی آمریکا در سال ۱۸۸۴ و انتخاب کلارک به عنوان شیمیدان اصلی، سازمانی مرکزی برای تحقیقات شیمیایی زمین، در قاره آمریکا بنا نهاده شد.
تاسیس آزمایشگاه ژئوفیزیکی بوسیله موسسه کارنگی واشنگتن در ۱۹۰۴، موجب پیدایش پیشرفتهای بزرگی در ژئوشیمی گردید. گلدشمیت که در سال ۱۹۱۱ از دانشگاه آسلو، فارغ‌التحصیل گردید، رساله دکترای وی کمکی اساسی به ژئوشیمی بود.
سال ۱۹۱۲، از بسیاری جهات می‌تواند تاریخی حیاتی برای توسعه و پیشرفت علم ژئوشیمی به حساب آید. در این سال فون‌لو نشان داد که ترتیب قرار گرفتن منظم اتمها در بلورها می‌تواند به صورت شبکه انکساری در مقابل اشعه‌های ایکس عمل کند و بنابراین به اکتشافی دست یافت که می‌توانست ساختار اتمی اجسام جامد را تعیین کند.
یک مرکز مهم ژئوشیمی نیز در سال ۱۹۱۷ در اتحاد جماهیر شوروی تاسیس شد. بزرگان نامی این مرکز را ورنادسکی و همکاران جوانتر وی، فرسمن و وینوگرادف تشکیل می‌دادند. بازدهی علمی این مرکز بسیار زیاد بوده‌است. ژئوشیمی در اتحاد جماهیر شوروی بخصوص در راستای جستجو و استخراج مواد معدنی خام قرار داشته، و ظاهراً موفقیت قابل ملاحظه‌ای در این زمینه کسب کرده‌است.
در اختیار داشتن نمونه‌های کره ماه، داده‌های کاوش از راه دور اتمسفرها و سطوح سیارات و پذیرش مفهوم تکتونیک صفحه‌ای در سالهای ۱۹۶۰ و ۱۹۷۰، دیدگاهی نوین برای نمونه برداری و نظریه ژئوشیمی فراهم آورد. افزوده شدن داده‌های گسترده‌ای از ماه و داده‌های زمین و شخانه‌ها، این امکان را بوجود آورد که بسیاری از نظریه‌های ارائه شده در مورد سیاره شناسی و شیمی فضایی آزمایش شوند.
فهرست مطالب:
فصل 1- مقدمه
موضوع ژئوشیمی
فضاشیمی
تعریف کلارک
تعریف گلداشمیت
وظایف اصلی ژئوشیمی
تاریخچه ژئوشیمی
و...
فصل 2- زمین در رابطه با جهان
ماهیت جهان
سن جهان
ماهیت منظومه شمسی
قانون Bode
منشا منظومه شمسی
خاستگاه منظومه شمسی
ترکیب جهان هستی
و...
فصل 3- ساختمان و ترکیب زمین
مقدمه
داده های لرزه ای داخل زمین
چگالی درون زمین
درجه حرارت درون زمین
ساختمان داخلی زمین
ساختمان منطقه ای زمین
ترکیب پوسته
ترکیب کلی زمین
و...
فصل 4- ترمودینامیک و کریستال شیمی
مقدمه
معادلات اساسی ترمودینامیک
حالت های ماده
حالت های بلوری
اصول ساختمان بلور
ایزومورفیسم
پلی مورفیسم
جانشینی اتمی
و...
فصل 5- ماگماتیسم و سنگهای آذرین
ماگما چیست؟
ترکیب شیمیایی ماگماها و سنگ های آذرین
ترکیب کانی شناختی سنگ های آذرین
ماهیت ماده مذاب سیلیکاتی
بلورش در گدازهای سیلیکاتی
و...
فصل 6- رسوب گذاری و سنگهای رسوبی
مقدمه
رسوب گذاری به عنوان یک فرآیند شیمیایی
ژئوشیمی خاک
ترکیب سنگ های رسوبی
ترکیب کانی شناسی سنگ های رسوبی
عوامل فیزیوشیمیایی در رسوبگذاری
پتانسیل یونی
و...
فصل 7- ژئوشیمی ایزوتوپ ها
مقدمه
ایزوتوپهای پایدار
ایزوتوپ های اکسیژن
ایزوتوپ های گوگرد
ایزوتوپ های کربن
ایزوتوپ های هیدروژن
دیگر ایزوتوپ ها
ژئوکرونولوژی
تجزیه رادیواکتیویتی
روش های اورانیوم-توریم-سرب
و...
فصل 8- دگرگونی به عنوان یک فرآیند ژئوشیمیایی
مقدمه
ترکیب شیمیایی سنگ های دگرگونی
کانی شناختی سنگ های دگرگونی
پایداری کانی ها
ترمودینامیک دگرگونی
کینیتیک دگرگونی
و...
پاورپوینت کامل و جامع با عنوان درس مبانی ژئوشیمی (زمین شیمی) در 326 اسلاید
