کشاورزی از ابتدای امر به شکل امروزی نبوده همواره به ناچار تحت تاثیر تغییرات تدریجی سخت و مشکل در اشکال و روشهای مختلف کار قرار گرفته و در نتیجه تغییرات حاصله در طول زمان به کسب پیشرفتهایی در زمینه های فنی و علمی و تکاملی امروزی شده است که خود یک نوع احترام توام با سپاس به فعالیتهای طاقت فرسای اجداد و گذشتگان ما در زمینه ی کشاورزی است.
بررسی اشکال مختلف زندگی قبایل بدوی که کمتر دستخوش تغییر وتحول گردیده ونمونه شان هنوز در بعضی از مناطق کره ی زمین دیده میشود رهنمون خوبی است که بتوانیم این باور را در خود به وجود بیاوریم که انسانهای اولیه فقط تنها به جمع آوری بعضی گیاهان تازه روئیده وجوانه ها ولاروها وشفیره های حشرات واحتمالًا با خوردن جانداران کوچک زندگی خودرا تضمین تامین می کردند .به علت نداشتن ابزار کار شکار حیوانات بزرگ جثه مشکل و در پاره ی موارد حتی غیرممکن بوده، انسانهای اولیه در این دوره از زندگی خود مواجهه با مشکلات زیادی از نظر تامین معیشت خود بوده متعاقب مشکلات جاری به منظور چاره جوئی با استفاده از تجارب مکتسبه بالاخره به تراشیدن و تهیه ی سنگ ابزار دسترسی پیدا کرد و با استفاده از به کارگیری سنگ ابزارهای ساخته شده نسبت به شکار بعضی حیوانات وکشت تعدادی از نباتات اقدام نمود . با آزمایشات تعدادی از نباتات به سودمند بودن آنها اطمینان حاصل کرد . پس از گذشت زمان و تجارب مکتسبه نسبت به تکثیر و ازدیاد آنها اقدام نمود و به کشت و تکثیر آنها در سطوح کوچک در محوطه ی کلبه های مسکونی خود مبادرت ورزید ؛ همزمان ضمن انجام کشتکار تعدادی از گیاهان به شکار حیوانات وحشی پرداخت و با استفاده از گوشت آنها به زندگی خود ادامه داد .
تاریخچه باغبانی در دنیا :
تاریخ بشر بر اساس داستان انسان گرسنه در جستجوی غذا بنیانگذاری شده است . حدود یک میلیون سال پیش تقریبا 125000 یکصد و بیست و پنج هزار نفر روی کــره ی زمین سکونت داشتند . که از این دوره آثار بدوی کشاورزی مبنی بر استفاده از بیلچه های سنگی بدست آمده است . به تدریج با افزایش جمعیت پراکندگی آنها در نقاط مختلف کره ی زمین در ده هزار سال پیش تعداد کل جمعیت و پراکندگی در سطح زمین تقریبا به سه میلیون نفر رسید.
بشر در حدود ده هزار سال قبل با اهلی کردن حیوانات وگیاهان مهمترین حادثه در تاریخ تکامل بشر بنیادی را برای کشت و زرع در دنیا پایه گذاری و متعاقب آن زراعت جانشین شکار شد . باید دانست که در هیچ مرحله ای از تاریخ از جمع آوری مواد گیاهی خوراکی کاملاً صرف نظر نشده است و هنوز هم در بسیاری از نقاط دنیاگیاهان خودرو محلی از نظر تامین غذا حائز اهمیت است . به عنوان مثال می توان از جنگلهای پسته خودرو در اطراف سرخس خراسان ،بوته زارهای تمشک وحشی مازندران ، جنگلهای زردالوی وحشی در ترکیه و بوته زارهای خودروی زغال اخته ابی در امریکا نام برد . از قرن چهاردهم میلادی با آغاز رنسانس در اروپا ،اروپائیان با
استفاده از کشفیات و اختراعات دانشمندان اسلامی به تجدید حیات علوم و فنون مختلف پرداختند و کشاورزی وباغبانی نیز از این جریان برکنار نمانند . به خصوص در ایتالیا و فرانسه باغبانی پیشرفت فراوان نمود کشف دنیای جدید در سال 1642 میلادی باعث شد که گیاهان جدید باغبانی به گنجینه موجود در دنیای قدیم اضافه گردد و فن باغبانی به خصوص سبزیکاری با پیدایش گیاهانی مثل گوجه فرنگی ، سیب زمینی ، لوبیا و کدو رونق بسیار بگیرد .
تاریخچه باغبانی در ایران :
نظری به تاریخ گذشته نشان می دهد که ایران یکی از اولین کشورهای دنیا است که در آن کشاورزی و دامپروری ، درختکاری، علوم ریاضی ، هیئت ، شیمی، پزشکی ، دانشهای طبیعی ،هنر و شعر و شاعری ونویسندگی شروع شده است .
ایران نخستین کشور جهان است که انسان اولیه در آن به کشت و زرع و پرورش دام پرداخته است . در حفاریهای نقاط مختلف ایران مشخص گردیده که در حدود سه هزار و سیصد سال پیش از میلاد مسیح درخت را در دامغان ، ری و کاشان به طرز مشابهی نقاشی می کرده اند. بنابراین در آن زمان از لحاظ باغبانی میان نقاط مختلف ایران رابطه هم برقرار بوده است . ایرانیان پیش از تاریخ ، نخست به طور آزاد و کاملاًطبیعی زندگی می کردند و در غارهای کوه مسکن گزیده و از شکار حیوانات و استفاده از گیاهان خودرو خود را سیر می کرده اند . سپس از غارها بدر آمده در نقاطی که چشمه سار و آب بوده دهکده و شهرهای کوچک بر پا کرده اند و به کشت و زرع پرداخته اند . دین زرتشت به کشاورزی اهمیت فراوان داده ، در اوستا آمده است :
آنکس که بیشترین مقدار گندم کشت کند و بیشترین سبزیها بکارد و بیشترین درختها بنشاند ، کسی که زمین خشک را آب دهد ، زمین را به منتهی درجه به وجد می آورد .
اهمیت محصولات باغبانی :
اهمیت و ارزش محصولات باغبانی بالاخص درختی علیرغم کهنسال بودن این فن و حرفه هنوز چنانکه لازم است در اجتماع ما روشن نیست و آمار دقیق و صحیح از سطح کشت تولیدات انواع مختلف میوه و صنایع وابسته به آن وجود ندارد که بتوان با عدد و رقم ارزش واقعی این محصولات را در اقتصاکشور ارائه داد . وضع فعلی کشور از نظر تولید میوه چگونه است ؟ اگر آخرین آمار تهیه شده از طرف وزارت کشاورزی را مورد تجزیه و تحلیل قرار دهیم به وضع تولید این محصولات و ارزش آنها تا حدی پی خواهیم برد . هر چند دردقت این آمار باید شک کرد و مقادیرنهائی باآمار منتشر شده از طرف سازمان خوارو بار و کشاورزی و سایر منابع در آنها به چشم می خورد ولی در شرایط فعلی این تنها منبع قابل اعتماد است .
ارزش غذائی میوه جات
طبق نظریه کارشناسان تغذیه جهان ، بدن انسان برای اینکه سلامتی خود را حفظ وقدرت کار و انرژی لازم را داشته باشد به طور متوسط باید روزانه بین 2500-3000 کالری و 70-90 گرم پروتئین بعلاوه مقادیری از انواع ویتامینها و املاح که ارزش حیاتی آنها بر همگان روشن است بدست آورد . این مقادیر بر حسب جنس ، سن ، نوع فعالیت و شرایط اقلیمی متفاوت است . زنان به کالری کمتر و نوجوانان در حال رشد به همان اندازه یا بیشتر از مردان بالغ به کالری و پروتئین نیاز دارند کودکان و بچه ها ، بیشتر از بزرگان به املاح معدنی و انواع ویتامینها نیازمند هستند . متاسفانه در حال حاضر مصرف سرانه ساکنین کشور ما ، علی رغم فراوانی ظاهری میوه نسبت به سایر ممالک اندک است .
طبقه بندی گیاهان باغی
در طی قرن های متمادی طبقه بندی های مختلفی توسط دانشمندان گیاه شناسی ارائه شد و هر کس به روش و شیوه خاص خود گیاهان را تقسیم بندی کرد . در زیر تقسیم بندی های مختلفی که در مورد نباتات باغی بکار برده می شود ، آورده شده است .
- طبقه بندی از نظر چرخه زندگی : دراین طبقه بندی گیاهان به سه دسته تقسیم می شوند :
- × گیاهان یک ساله : گیاهانی هستند که در آنها دوره کامل زندگی یعنی از جوانه زدن بذر تا تولید گل و بذر جدید یک فصل رشد است و بیشتر از یک سال طول نمی کشد . این گیاهان بعد از رسیدن بذر ، خشک می شوند و می میرند . اسفناج ،کاهو ، اطلسی از این گروهند .
- × گیاهان دو ساله : نباتاتی هستند که یک چرخه کامل زندگیشان دو فصل رشد طول می کشد . این گیاهان در سال اول فقط رشد رویشی می نمایند ، یعنی فقط شاخ و برگ و ریشه تولید می کنند و در سال دوم به گل می نشینند و تولید بذر کرده ، پس از رسیدن بذر می میرند . گیاهان دو ساله در سال اول معمولاً فاقد ساقه بوده و بر روی زمین گسترش یافته و برای ایجاد ساقه گل دهنده احتیاج به یک دوره سرما دارند . پس از اینکه در زمستان سرمای لازم را دریافت نمودند ، در سال دوم ساقه گل دهنده که معمولاً طویل می باشد ایجاد می شود . کرفس ، پیاز ، شب بو از جمله این گیاهان بشمار می روند .
- × گیاهان چند ساله : در این گیاهان بر عکس دو گروه پیشین ، بعد از رسیدن بذر از بین نمی روندو سالیان متوالی تولید گل و بذر می کنند ؛ مارچوبه، ریواس ، نعناع ،گل کوکب ، و درختان میوه جزو این گروه به شمار می روند . در گلها و سبزی های علفی چند ساله معمولاً تنها قسمتهای زیرزمینی گیاه دائمی می باشد و قسمتهای هوائی آنها اغلب یکساله بوده در زمستان از بین می روند و گیاه در فصل بهار شاخ و برگ جدیدی تولید می کند ، در تمشک و دیگر گیاهان جنس تمشک ریشه دائمی وساقه ها دو ساله می باشند . در درختان خزان دار مثل سیب وهلو ریشه و ساقه ی چند ساله و برگها چند ساله اند و در درختان همیشه سبز ریشه ، ساقه و برگ چند ساله هستند .
- طبقه بندی از نظر شرائط محیطی :
نباتات بسته به میزان مقاومتشان نسبت به سرمای زمستانه به دو دسته حساس و مقاوم تقسیم بندی می شوند . در درختان بعضی اوقات تقسیم بندی را فراتر برده آنها را بسته به مقاومت چوب در برابر سرمای زمستان و یا مقاومت جوانه گل در برابر سرمای بهاره تقسیم بندی می کنند . برای مثال چوب درخت زردآلو
می تواند سرمای بسیار شدید را در زمستان تحمل نماید ، ولی جوانه گل آن در برابر سرمای بهاره بسیار حساس می باشد . به این جهت کشت آن محدود به مناطقی می شود که سرمای بهاره نداشته باشد .
3 . طبقه بندی از روی عادت رشد و شکل و نوع ساقه هوائی :
در این طبقه بندی گیاهان به دو دسته خشبی و علفی تقسیم بندی می شوند . خشبیها که دارای اندام و بافت های چوبی می باشند خود به سه دسته کوچکتر (درخت ، درختچه ، خزنده ) تقسیم بندی می گردند. درخت معمولاً دارای یک تنه اصلی مستقیم است (مثل کاج ، چنار).درختچه دارای چندین شاخه اصلی بجای تنه می باشد (شمشاد ،تمشک ).گیاهان چوبی خزنده ،باوجودی که دارای ساقه ی مشخص می باشند نمی توانند بدون قیم بر روی تنه خود بایستند (مثل مو) گیاهان علفی که دارای بافت های ترد و نـــرم می باشند خود به دو دسته کوچکتر علفی و خزنده تقسیم می شوند. دسته اول نیاز به قیم نداشته و بر روی ساقه خود میایستند (شمعدانی ، اطلسی )دسته دوم بر روی زمین می خزند (هندوانه ، کدو ) گیاهان چوبی عمدتاً چند ساله اند در صورتیکه گیاهان علفی ممکن است یکساله دوساله و یا چندساله باشند ، در مناطق معتدله شاخ و برگ گیاهان علفی چند ساله هر سال در اثر سرما از بین می رود ولی ریشه آنها زنده می ماند و در بهار سال بعد دوباره شاخ و برگ جدید تولید می کند . (کوکب ، نعناع و توت فرنگی ). به طور کلی گیاهانی که برگهای خود را در فصل زمستان ازدست می دهند خزان دار خوانده می شوند (بید ،نارون،چنار )و آنهائی که در سراسر سال دارای برگ هستند همیشه سبز می گویند (نارنج ، زیتون،خرما )البته در گیاهان همیشه سبز روی گیاه برگ هایی وجود داردکه آن را سرسبز نگه می دارد . گیاهان خزان دار بیشتر در مناطق معتدله جهان دیده می شوند ، در حالی که گیاهان همیشه سبز مخصوص نواحی گرمسیر و نیمه گرمسیر می باشند.
4 . طبقه بندی باغبانی :
با در نظر گرفتن عواملی از قبیل نحوه مصرف می توان گیاهان باغبانی را به چهار دسته کلی (میوه ، سبزی ، زینتی و متفرقه )به شرح زیر تقسیم بندی کرد .
میوه- از نظر گیاهشناسی میوه عبارتست از دیواره تخمدان رشد کرده تکامل یافته یک گل که ممکن است با بعضی دیگر از قسمتهای گل همراه باشد ،از نظر باغبانی میوه عبارتست از قسمت گوشتی و خوراکی یک گیاه که در بوجود آمدنش قسمتهای مختلف گل تاثیر مستقیم دارند ، مثل خربزه ،
هندوانه،خیار، گوجه فرنگی و بادمجان که همگی یکساله هستند یا به صورت یکساله کشت می شوند ولی غده ی سیب زمینی که گل در به وجود آمدنش نقشی ندارد میوه به حساب نمی آید .
میوه ها از نظر احتیاجات حرارتی به دودسته تقسیم می شوند :میوه های مناطق معتدله و میوه های گرمسیری و نیمه گرمسیری .
الف-میوههای مناطق معتدله که شامل :
1-میوه های دانه دار مثل سیب، گلابی ، به و زالزالک
2-میوه های هسته دار مثل بادام، گیلاس ،آلبالو، زردآلو،هلو، گوجه و آلو
- میوه های مرکب مثل توت و شاه توت
- میوه های خشکباری مثل فندق و گردو
ب-میوههای مناطق نیمه گرمسیری و گرمسیری
درختان همیشه سبز :
1-مرکبات(پرتقال،لیموشیرین،نارنگی،لیموترش،گریب فروت )
2-نخیلات (خرما و نارگیل ،میوه آنها ازلحاظ گیاهشناسی سته یا حبه می باشد )
3-زیتون و خربزه درختی که میوه آنها سته می باشد (هسته زیتون مربوط به بافت بذر است نه درون بر )
4-انبه و اوکادو که هر دو میوه شفت دارند .
درختان خزاندار:
1-انار: دارای میوه سته مرکب است که در داخل آن تعداد زیادی شفت کوچک قرار دارد .
2-انجیر:دارای میوه کاذب است که در داخل آن چندین فندقه درون یک نهنج گوشتی قرار دارد.
3- پسته: درون بر چوبی است جزو میوه های خشکباری است.
4-خرمالو : که میوه آن یک سته یا حبه است
شامل 29 صفحه فایل word قابل ویرایش
دانلود مقاله باغبانی عمومی
