لینک پرداخت و دانلود *پایین مطلب*
فرمت فایل:Word (قابل ویرایش و آماده پرینت)
تعداد صفحه26
مردم شناسی((زنان فرهیخته دوره قاجار))
از جمله مسائلى که در بررسى تاریخ معاصر ایران کمتر بدان توجه شده وضعیت زنان فرهیخته و هنرمند در دوره قاجار است. تنها درکتابهاى معدودى چون خیرات حسان، تاریخ عضدى و تذکره نقل مجلس زندگینامه هایى کوتاه وگذرا از برخى زنان دانشمند و ادیب ایندوره ذکر شده است، به همین علت جایگاه زنان فرزانه ایران در عصر قاجارناشناخته و مبهم است.
غالباً به سبب عدم تحقیق و تتبّع لازم در دوره قاجار چنین تصور مىشود که این دوره دوران زنان فرزانه پرور نبوده است، حال آنکهاین دوران با وجود تعداد زیادى از زنان ادیب و شاعر و هنرمند و خوشنویس از دورههاى زاینده و بارور در تاریخ فرزانگى زنان ایران بهشمار مىآید، چیزى که هست بر اثر برخى از شرایط عصر که معمولاً تمایلى به ابراز هنر زنان وجود نداشت بسیارى از بانوان فرزانهمعرفى نشده و گمنام باقى ماندند. چنانکه گاه با زنانى شاعر و نویسنده مانند مؤلف کتاب معایب الرجال از آثار مهم نقد اجتماعى دردوره قاجار، مواجه مىشویم که آثارشان را بى نام و عنوان به جامعه عرضه مىکردند.
گزارشهاى سیاحان خارجى و تذکرهنویسان ایرانى از شرح حال زنان سخنور و هنرمند این دوره چه در دربارها و خانوادههاى رجال وچه در دیگر طبقات جامعه به روشنى بیان کننده کثرت این عده است،(1) لیدى شل (Sheil) همسر وزیر مختار انگلیس در ایران در دورهحکومت ناصرالدین شاه در این باره مىنویسد: «زنان طبقه مرفه معمولاً باسواد و با شعر و ادب مملکت خویش آشنایى دارند...»(2)
از میان زنان فرهیخته و ادبور دوره قاجار مىتوان به کسانى چون طاووسخانم، دلشاد و آغاباجى اشاره نمود که هر سه از زنانفتحعلىشاه قاجار و اهل شعر و ادب بودند. نمونههایى از اشعار آنان در کتابهاى مختلف تذکره آمده است.(3) از میان دختران فتحعلىشاهکسانى چون ماه تابان خانم ملقب به قمرالسلطنه(4) و حسن جهانخانم(5) طبع شعر داشتند و برخى مانند عصمت، ام سلمه و ضیاءالسلطنهعلاوه بر شاعرى هنرمند و خوشنویس نیز بودند چنانکه به گفته اعتمادالسلطنه عصمت در خط نسخ استاد بود.(6)
در دوره قاجار اغلب بانوانى که به کسب دانش روى آوردند و باسواد شدند از طبعشعر و قریحه ادبى نیز برخوردار بودند و در اینزمینه آثارى از خود باقى گذاشتند. عدهاى دیگر از زنان نیز استعداد خود را در فنون ظریفه و هنرهاى زیبا به کار گرفتند و چونخوشنویسى و استنساخ قرآن از هنرهاى مورد توجه این عصر بود اغلب زنان هنرمند در جرگه خوشنویسان درآمدند.(7)
از دیگر زنان صاحب نام جهان خانم ملقب به مهد علیا است وى به گفته دوستعلىخانمعیّرالممالک، خط ریز و درشت را خوش مىنوشت، نقاشى و گلدوزى مىدانست، در نظم و نثردستى داشت و صاحب کتابخانه خصوصى بود.(8)
عفتالسلطنه همسر ناصرالدین شاه و مادر مسعود میرزا ظلالسلطان نیز از بانوان هنرمنددوره قاجار است بنابر نقل اعتمادالسلطنه، وى خط شکسته را نیکو مىنوشت، در علم نجوم وهیئت ماهر بود، شعر مىگفت و به تصوف و عرفان نیز گرایش داشت.(9
تحقیق در مورد مردم شناسی ( زنان دوره قاجار)
