پیشگفتار
فک شناگر قهار و شیرجه زن ماهر می تواند بدون مراجعه به سطح آب و نفس کشیدن، حدود 20 دقیقه زیر آب باقی بماند. فک تنهابرای مدت کوتاهی به خاطر تولید مثل به ساحل می آید و سپس با سختی بسیار، بوسیله باله هایش خود را به بالای ساحل می کشاند.
مقدمه
فک های خزری که به نام علمی فوکا کاسپیکا Phuca Caspica شناخته می شوند، از جمله نادرترین جانوران شناخته شده روی زمین هستند و در تقسیم بندی اتحادیه بین المللی حفاظت از طبیعت در فهرست قرمز که مربوط به جانوران آسیب پذیر است، قرار دارند. طول آنها گاه به ۱۶۰ سانتیمتر و وزنشان در زمان بلوغ به ۱۰۰ کیلوگرم می رسد. اما نکته ی حائز اهمیت در دوره ی زندگی ۵۰ ساله ی فک های خزری این است که آن ها به سواحل ایران بیش از سواحل چهار کشور حاشیه ای دیگر نزدیک می شوند زیرا زمستان ها را به عنوان فصل زادآوری بر روی قطعات یخی سواحل شمالی می گذرانند اما در بهار و تابستان عمدتأ سواحل ایران را ترجیح می دهند.
نادرترین گونه فک دریایی در جهان
فکهای خزری، نادرترین گونه فک دریایی در جهان و تنها پستاندار باقی مانده از دوران ژوراسیک در دریای خزر در معرض خطر انقراض است.
تعداد این فکها در 15 سال گذشته از یک میلیون قطعه به کمتر از 100 هزار قطعه کاهش یافته است. مهمترین عوامل این کاهش را شکار بیرویه بهخصوص شکار بچه فکها برای پوست و چربی با ارزش آن، افزایش آلودگی دریا و وجود نوعی ویروس که بر جمعیت ماهیان کلیکا تاثیر منفی گذاشت بر شمرد و افزود: با روند کنونی دریایخزر زمان زیادی به انقراض کامل فکهای خزری نمانده است. فک خزری تنها پستاندار دریای خزر محسوب میشود که به دلیل صید بیرویه و بهم خوردن شرایط زیستی و کاهش شدید جمعیت نیازمند حمایت بینالمللی است.
دراوایل قرن گذشته، وجود بیش ازیک میلیون فک در دریای خزر گزارش شده که سالیانه ۱۶۰هزار قلاده ازاین فکها توسط روسها شکارمیشد،درحالی که هماکنون براساس آمارهای موجود جمعیت این جانور به حدود یکصد هزار قلاده رسیده است.
دانشمندان میگویند، این جانور به یک خیک پر از روغن ماهی منجمد بیشتر شباهت دارد تا به یک حیوان.
فکها ارزش تجاری دارند وگوشت وپوست آنها ازارزش صنعتی وتجاری برخوردار است و دراتحادجماهیرشوروی سابق عموما فکهای بالغ را برای استفاده ازپوست، گوشت و روغن آنها شکار میکردند.
بعدها به سبب برداشت بیرویه از جنس بالغ این جانور و بههم خوردن ساختار جمعیتی این گونه، توجه روسها به شکار کوتولههای دو هفتهای برای دوخت پالتوهای زنانه معطوف شد.
صیادان با صید طعمههای این جانور رقیبانی برای فکها محسوب میشوند و ماهیگیران با صید انواع ماهیان موجب کم شدن مواد غذایی فکها در دریای خزر شدهاند.
نقش آلودگیهای زیست محیطی درکاهش جمعیتاین تنها پستاندار دریای خزر مهم میباشد و براساس بررسیهای انجامشده،بیشترین آلودگیها درسواحل باکو در جمهوری آذربایجان سپس در آستارا و تنکابن در کشور ایران دیده شده است.
از دیگر عوامل کاهش جمعیت فکها را یک نوع ویروس متعلق به سگ سانان دانست که در حوزه شمال شرقی خزر درسواحل یخ زده باحمله گرگها و روباهها به این حیوان انتقال یافته است.
این ویروس بطوردورهای عمل میکند و درسالهای ۷۹و ۸۰بسیار فعال بود و مرگ و میر وسیع فکها را سبب شد.
لانهسازی و زایمان فوکها بر روی یخ انجام میگیرد که به علت نبودیخبندان درقسمتهای شمالی دریای خزر در زمستان گذشته،زایمان فکهای ماده منجر به تلفات نوزدان این فکها شد.
در ماه (فروردین1380) ۱۰۹بچه فک بهسبب نبود یخ تلف شدند.
آماربرداری از فکها در دو سال گذشته با استفاده از هواپیما در کرانههای خزر از تولهها، فکهای بالغ و نابالغ نشان داد کههماکنون درسواحل خزر فقط ۱۱۰هزارقلاده فک وجود دارد.
این جانوران (فک) ۱۱ماه آبستن میشوند و در ماه دوازدهم برای زایمان به مناطق یخی در شمال دریای خزر مهاجرت میکنند.
این فکها در تابستان، بهار وپاییز بیشتر در آبهای ایران زندگی میکنند. با مرگ و میر فکهای دریای خزر در سال ۱۳۷۹طرح " نقش سموم در اکوسیستم" در قالب طرح بزرگ محیط زیست دریای خزر درمورد فکها اجرا شد.
امسال طرح جدید پژوهشی و آموزشی در مورد فکهای دریای خزر ازسوی انستیتو داروین انگلستان و دانشگاه "لییدز" با همکاری دانشگاه، سازمان شیلات و اداره کل محیط زیست گیلان در استان گیلان در حال انجام است.
مدیر روابط عمومی اداره کل محیط زیست گیلان نیز در اینباره گفت: در سطح جهانی نگرانیهایی در خصوص فک خزری وجود دارد. اولین جشنواره فک خزری بزودی با همکاری شیلات ایران، موسسه داروین انگلستان وسازمان عمران ملل متحد دراستان گیلان برگزارمیشود.
طبق قانون محیط زیست ایران فک خزری تحت پوشش وحمایت سازمان حفاظت محیط زیست قرار دارد و کسی اجازه کشتن این جانور را ندارد.
شامل 15 صفحه word
دانلود مقاله درباره فک های خزری