از مهمترین اقدامات اساسی در ایجاد تحول و آگاهی در بین مردم چاپ و نشر روزنامه بود. این اقدام در ایران از دورة ناصری شروع شد. روزنامه‌های دولتی تاثیر چندانی در بیداری افکار و اذهان مردم نداشتند چون در چارچوب خواسته‌های نظام حاکم و تایید مقامات مملکتی گام بر می‌داشتند.
اساساً تاثیر اساسی در تحولات و گزارش از پیشرفت جهان و ایجاد آگاهی در بین گروههای اجتماعی از سوی روزنامه‌های غیردولتی بخصوص روزنامه‌های فارسی زبان چاپ شده توسط ایرانیان در خارج بود.
روزنامة اختر از سال 1292 هـ.ق توسط آقامحمد طاهر تبریزی از آزادیخواهان در استانبول منتشر شد. این روزنامه پیشگام روزنامه‌های فارسی زبان در ایجاد زمینه‌های جنبش مردم و اولین روزنامه فارسی بود که از اهمیت قانون سخن می‌گفت.
روزنامه اختر در هفته دوبار دوشنبه و چهارشنبه در هشت صفحه چاپ می‌شد و تا سال 1308 هـ.ق ادامه حیات داد. این روزنامه به خاطر مطالب تحریک‌آمیزش مخفیانه وارد ایران می‌شد و عمده واردکنندگان آن به ایران بازرگانان بودند.
این روزنامه در وقایع حساس و پراهمیت همچون انعقاد انحصارنامة رژی تنباکو با چاپ مقالات شدیداللحن و پرداختن به ابعاد خسارت و زیان اجرای چنین قراردادی از عوامل آگاهی مردم و جنبش عمومی شد، روشنفکرانی همچون میرزا آقاخان کرمانی از جمله مولفان مقالات اختر بود.
روزنامه حبل‌المتین، اولین بار در سال 1311 هـ.ق به مدیریت سیدجلال‌الدین مویدالاسلام در شهر کلکتة هندوستان منتشر و برای مدت چهل سال ادامه حیات داد. این روزنامه مهمترین ارگان طرفدار تجارت و اقتصاد ملی و بازرگانان ایران بود. مشوق تجّار در پرداختن به طرح‌های ترقیخواهانه بود و در گزارشات خود در ایجاد آگاهی و علم در بین تجار می‌کوشید.
مهمترین نمایندگی‌ها و مراکز پخش روزنامه حبل‌المتین در هر شهری از سوی بازرگانان ایجاد شده بود که با ارسال هزینه انتقال آن به کلکته، شماره‌های مختلف حبل‌المتین به آدرس حجره‌شان می‌آمد و به این طریق حجرة تجار محل فهم مسایل نو و در مقام مدرسه کوچکی برای همه محسوب می‌شد.
بازرگانان خواسته‌های خود را از حاکمیت همچون امنیت و عدالت و تنظیم مالیات‌ها و امور گمرکات و مسایلی همچون فساد داخلی و ناامنی و سلطة اقتصادی بیگانه و انحطاط تجارت ملی را از طریق حبل‌المتین اعلام می‌کردند و به این طریق مسایل تجار را به گوش خوانندگان خود در اکثر مناطق مسلمان‌نشین و به ویژه ایران می‌رساند.
در زمان تلاش ایرانیان برای تشکیل نظام مشروطیت، حبل‌المتین محرک بازرگانان در تحول‌خواهی بود و به آنان آگاهی می‌داد. حبل‌المتین گاه برای تحریک تجار در ایفای نقش در مسایل موجود به انتقاد شدید از آنان می‌پرداخت تا در ذکر خواسته‌های خود برای اصلاح امور همه جوانب امر را براساس آینده‌نگری در نظر داشته باشند نه اینکه با ذکر خواسته‌های شخصی و زودگذر، ادامه حیات استبداد و سلطه استعمار را ممکن کنند.
مقدمها
ب
ج
د
بررسی منابع و مآخذ
الف: منابع عمومی
1ـ روزنامه‌ها 1
2ـ اسناد4
3ـ تاریخ مشروطه ایران5
4ـ کتاب آبی6
5ـ تاریخ بیداری ایرانیان6
6ـ سیاحتنامه ابراهیم‌بیک7
7ـ کتاب احمد و مسالک المحسنین9
8ـ خاطرات بهرامی10
9ـ خاطرات احتشام‌السلطنه11
ب: منابع تبریز
1ـ قیام آذربایجان و ستارخان13
2ـ رجال آذربایجان در عصر مشروطیت13
3ـ قیام آذربایجان در انقلاب مشروطیت ایران14
4ـ تاریخ انقلاب آذربایجان و بلوای تبریز 14
5ـ روزنامة انجمن تبریز 14
ج: منابع بوشهر
1ـ سفرنامه سدیدالسلطنه15
2ـ گزارش‌های سالانه سرپرسی کاکس16
3ـ روزنامه مظفری16
د: منابع یزد
1ـ کشف الحقایق17
2ـ نشریات18
3ـ خاطرات ارباب کیخسرو شاهرخ 18
بخش اول: ساختار جامعة شهری و پیشینة تحول‌خواهی بازرگانان ایران
فصل اول: ساختار جامعة شهری و هرم قدرت در ایران دوره‌ی قاجار
مناسبات ارگ، مسجد و بازار20
روابط روشنفکران و بازرگانان در دوره‌ی قاجار23
ویژگی‌های بازرگانان26
فصل دوم: مسایل بازرگانان و واکنش‌های آنان پیش از جنبش مشروطه‌خواهی
1ـ مبانی تعارضات و بحران‌های بازرگانان:
الف: عوامل داخلی27
ب: عوامل خارجی 30
ج: رشد و ارتقای سطح آگاهی سیاسی و اجتماعی 33
2ـ تلاش‌های اصلاح‌گرانة بازرگانان پیش از مشروطیت
الف: واکنش‌های سیاسی بازرگانان
1ـ1ـ تشکیل مجلس وکلای تجار (1301هـ.ق)34
1ـ2ـ بازرگانان و جنبش تنباکو (1308هـ.ق)36
ب: واکنش تجاری بازرگانان
تشکیل کارخانه‌ها و شرکت‌های تجاری 40
بخش دوم: نقش بازرگانان در جنبش مشروطیت ایران
فصل اول: نقش بازرگانان در جریان مشروطیت در تهران
علل و زمینه‌های تحصن تجار به حرم عبدالعظیم (1323هـ.ق)43
وقایع منجر به مهاجرت صغری و دوران مهاجرت کبری و نقش بازرگانان 47
فعالیت فردی بازرگانان در تهران در جنبش مشروطیت :
1ـ خانواده‌ی امین‌الضرب58
2ـ میرزا محمود تاجر اصفهانی66
3ـ حاج محمدتقی بنکدار و برادرش حاج حسن68
4ـ حاج محمداسماعیل مغازه‌ای 70
5ـ حاج آقامحمد معین التجار بوشهری72
6ـ میرزا جوادخان سعدالدوله75
7ـ حاجی محمدتقی شاهرودی78
8ـ حاجی محمدعلی شالفروش79
فصل دوم: جریان مشروطه‌خواهی بازرگانان در سه ایالت آذربایجان، یزد و بوشهر
2ـ1ـ نقش بازرگانان در جریان مشروطه‌خواهی تبریزیان:
اهمیت تبریز82
جنبش مشروطه‌خواهی در تبریز83
بازرگانان تبریزی در مشروطیت:
1ـ علی مسیو86
2ـ حاجی علی دواچی87
3ـ حاج مهدی کوزه‌کنانی87
4ـ حاج زین العابدین مراغه‌ای 91
5ـ میرزا عبدالرحیم طالبوف تبریزی93
2ـ2ـ نقش بازرگانان یزد در جنبش مشروطیت
اهمیت یزد97
حاج محمدتقی مازار و مشروطیت99
بازرگانان زرتشتی یزد و مشروطیت
1ـ خاندان جمشیدیان100
2ـ خاندان جهانیان103
2ـ3ـ بازرگانان بوشهر در جنبش مشروطیت
اهمیت بندر بوشهر106
نقش بازرگانان بوشهر در جنبش مشروطیت109
بخش سوم: سهم بازرگانان از تشکیلات نظام مشروطیت تا بمباران مجلس اول
فصل اول: سهم بازرگانان در مجلس دوره‌ی اول و تصمیم‌گیری‌های آن
1ـ بازرگانان و انتخابات مجلس اول114
2ـ سهم و ایفای نقش بازرگانان در تصمیم‌گیری‌های مجلس اول
2ـ1ـ ارایه‌ی لایحه استقراض دولت و واکنش بازرگانان در مجلس117
2ـ2ـ وزارت مالیه و مساله مسیو جوزف نوز122
2ـ3ـ میزان توجه به خواسته‌های تجار در مواد مصوب قانون اساسی و متهم آن 125
2ـ4ـ وزارت عدلیه و مسایل قضایی128
2ـ5ـ مباحث وزارت تجارت با وکلای تجار برای علمی کردن فعالیت‌های تجار130
2ـ6ـ وزارت مالیه و امور مالیات و امنیت ایالات131
2ـ7ـ قرارداد 1907م. روس و انگلیس و واکنش تجار133
2ـ8ـ سهم تجار در کمیسیون‌های مجلس 134
فصل دوم: فعالیت‌های حمایتی بازرگانان ایران از مشروطیت در خارج از مجلس139
تشکیل انجمن‌های ایالتی و ولایتی، انجمن‌های سیاسی و انجمن‌های اقتصادی فعالیت بازرگانان تبریز:
1ـ در انجمن تبریز 140
2ـ تاسیس انجمن سعادت استانبول144
3ـ حضور بازرگانان تبریزی در حزب اجتماعیون عامیون145
فعالیت بازرگانان یزد در دوره مشروطه:
1ـ تشکیل انجمن‌های صنفی تجاری146
2ـ فعالیت دو تجارتخانة جمشیدیان و جهانیان در تشکیل بانک ملی و تامین اسلحه مجاهدان 147
3ـ تلاش‌ها در اصلاح تنظیمات مالیاتی یزد150
فعالیت تجار بوشهر در دوره مشروطیت:
تشکیل انجمن نظّار و اکثریت تجار عضو آن153
اقدامات بازرگانان در مقابل ستم داخلی و سلطه خارجی154
نتیجه‌گیری:156
فهرست منابع و مآخذ162
ضمایم (اسناد و تصاویر)172
شامل 185 صفحه فایل word
دانلود تحقیق نقش و سهم بازرگانان در جنبش مشروطیت ایران با تکیه بر ایالات چهارگانه تهران، آذربایجان، یزد و بوشهر
