فرمت فایل : word (قابل ویرایش) تعداد صفحات : 59 صفحه
مقدمه :
چند روز پیش در یکی از گشت های خود در دریای بیکران اینترنت در سایت اسناد امنیت ملی آمریکا[i] سند بسیار مهمی را از کودتای 28 مرداد 1332 آمریکایی و انگلیسی در ایران مشاهده کردم. این سند بتازگی و با تلاش فراوان و پیگیری های قضایی اداره اسناد امنیت ملی مجوز انتشار دریافت کرده و برای اولین بار در 16 آپریل 2000 برابر 28 فروردین 1379 در مقاله ای در روزنامه نیویورک تایمز[ii] مطرح و اسناد آن در شبکه جهانی اینترنت در معرض دید جهانیان قرار گرفت. این سند نکات جالب و تازه ای را درباره کودتای 28 مرداد 1332 برملا می کند که تاکنون نسبت به آن اطلاع درستی در دست نبوده است. درباره این سند دو تن از ایران شناسان آمریکایی مقدمه ای نوشته اند که قبل از پرداختن به سند، نظر خوانندگان محترم را به این دو مطلب جلب می کنم. نکته مهم این است که بنظر طراحان کودتا وضعیت ایران مطابق با منافع آمریکا و بریتانیا نبوده و برای اقدام در ایران از همه ابزار لازم و از هر مخالفی (و به هر دلیلی که مخالف باشد) از جمله چهره های وجیه مذهبی و ملی نیز بهره برداری کرده اند. بنظر آنان رضایت و همگامی شاه با آنها مطلوب است اما لازم نیست یعنی طرح کودتا حتی در صورت مخالفت شاه باید با تکیه بر کلیه عوامل انسانی و غیر انسانی خود در ایران به اجرا درآید. نکته پایانی اینکه در برگردان این سند تاریخی به فارسی سعی کردم که امانت کامل را رعایت کنم و مطالبی که داخل پرانتز ( ) آمده است توضیحات خود نویسندگان است و مطالبی که داخل کروشه ] [ آمده است از آن خودم می باشد. از آنجا که متن اسناد قدیمی و مربوط به دست کم 40 سال پیش است و نویسندگان بیشتر تاریخدان بوده اند تا خبرگان سیاست، به همین دلیل برخی واژه ها بگونه ای بکار رفته که در ادبیات کنونی علوم سیاسی و روابط بین الملل نشانه بی سوادی تلقی می شود. برای مثال از انقلاب نظامی (Military Revolution) لابد قصد شورش نظامی (Military Revolt) داشته است یا در بیشتر موارد از کلمه حکومت (Government) بجای دولت (State) استفاده شده است. همه این موارد دقیقا در ترجمه رعایت شده است چرا که احتمال می دهم نویسنده در کاربرد این کلمات هدفی داشته که برایم پنهان مانده است. امیدوارم توانسته باشم قدمی در راه شناختن و شناساندن زوایای تاریک تاریخ و تکنیک های سیاست خارجی قدرت های بزرگ رقیب در ایران برداشته باشم.
تاریخچه محرمانه اداره اطلاعات مرکزی (CIA) درباره کودتای 1332
نوشته ملکوم بیرن (Malcolm Byrne)
تاریخ: 21 آپریل 2000 برابر با 2 اردیبهشت 1379
تاریخچه عملیات تی پی ای جکس (TPAJAX) اداره اطلاعات مرکزی آمریکا (سیا) که گزیده ای از آن در زیر آمده است اولین بار توسط جیمز رایزن (James Risen) در سرمقاله 16 آپریل 2000 (28 فروردین 1379) در روزنامه نیویورک تایمز منتشر شد و آنگاه آن را در وب سایت این روزنامه در اینترنت به نشانی nytimes.com قرار داد. این سند بسیار مهم یکی از آخرین اجزاء عمده معمایی است که نقش های آمریکا و بریتانیا را در کودتای 28 مرداد 1332 بر علیه محمد مصدق نخست وزیر ایران تشریح می کند. این سند که در مارس 1954 توسط دونالد ویلبر (Donald Wilber) یکی از طراحان اصلی عملیات نوشته شد در 200 صفحه بود و در اصل یک گزارش بعد از عمل بود که ظاهرا در برخی موارد بر تلگرام هایی بوده که عوامل اداره ارسال کرده بودند مبتنی بود و در پاره ای دیگر بر مصاحبه هایی که خود ویلبر در آستانه تکمیل عملیات با عواملی که در منطقه عملیاتی در ایران بودند انجام داده بود.
همچنانکه تاریخدانان مدت ها در پی آن بودند، تاریخچه ویلبر دارای همه ویژگی های ارزشمند است برای اینکه یکی از نسبتا معدود اسنادی است که از میان مقادیر نامعلوم از اسنادی که بنا به اظهار جیمز وولسی (James Woolsey ) رئیس پیشین اداره سیا، توسط ماموران این اداره (ظاهرا بطور معمول) در دهه 1960 نابود شده است همچنان باقی مانده است. با اینحال بر طبق یک بررسی که از سوی اداره اسناد و مدارک ملی در مارس سال 2000 منتشر شده است، ”در خلال سال های 1959 تا 1963 در واقع هیچ برنامه ای برای نابود کردن مدارک مربوط به اقدامات پنهانی وجود نداشته است و در نتیجه نابودی مدارک مربوط به ایران غیر مجاز بوده است.“ (ص 22) اداره سیا اکنون می گوید که در حدود 1000 صفحه سند در گاوصندوق های این اداره در لاک و مهر قرار دارد.
در خلال دهه 1990 سه تن از رؤسای اداره سیا یکی پس از دیگری وعده کردند که اسناد ارزشمند تاریخی درباره ایران و 10 عملیات پنهانی گسترده دیگری را که در دوره جنگ سرد صورت گرفته است مورد بازنگری قرار داده و منتشر کنند. اما در سال 1998 جورج تنت George Tenet رئیس کنونی اداره سیا با اعلام محدود کردن منابع، عهدشکنی کرد و همین موجب شد که اداره اسناد امنیت ملی در سال 1999 دادخواستی را برای انتشار تاریخچه عملیات 1953 در ایران و یکی دیگر که بنظر می رسید هنوز وجود داشته باشد به دادگاه تسلیم کند. تاکنون اداره سیا موفق شده که از آزاد کردن این دو سند خودداری کند و از 339 صفحه تنها یک جمله آشکار کرده است و آن اینکه ”سرفرماندهی ها]ی سیا و اس آی اس[ یک روز تمام را با افسردگی و ناامیدی گذراندند.“ ویلیام مک نایر (William McNair ) مامور بازنگری اطلاعات در یک بیانیه آتشین خطاب به مدیریت عملیات اداره سیا مدعی شد هر قسمت دیگری از این سند بیش از آن یک عبارتی که قبلا در خاطرات ویلبر منتشر شده است می تواند ”به تحقیق خسارات جدی را برای امنیت ملی ایالات متحده بوجود آورد.“ نیازی به گفتن ندارد که ”مامور پیشینی“ که این سند را به روزنامه نیویورک تایمز داده است با این طرز تلقی مک نایر موافق نبود. این پرونده همچنان نزد یک قاضی فدرال در دست بررسی است.
به منظور افشاء کردن این تاریخچه، تایمز لندن (The Times) احتمالا بطور موقتی تصمیم گرفت که یک خلاصه و چهار ضمیمه سند اصلی را مجددا منتشر کند. علت اینکار این بود که متن اصلی مملو بود از نام ها و نشانی های ایرانیانی که با اداره سیا همکاری کرده بودند و این افراد ممکن است همچنان در ایران بسر ببرند و افشای این سند احتمالا می تواند موجب انتقام کشی برای رفتارشان در سال 1953 شود. تایمز متن زیر را به همراه گزیده ای از سند یاد شده در وب سایت خود قرار داد:
”تاریخچه محرمانه کودتای 1953 اداره سیا در ایران یک سند حدودا دویست صفحه ای شامل شرح و بسط خود نویسنده عملیات و یک سری اسناد برنامه عملیات ضمیمه می باشد. نیویورک تایمز مقدمه و بسیاری از اسناد برنامه عملیات را در وب سایت خود در معرض دید عموم قرار داده است. اما تایمز پس از مشورت با تعدادی تاریخدان برجسته تصمیم گرفت قسمت اصلی متن را منتشر نکند. آنها معتقد بودند احتمالا برای برخی از آن نام ها خطرات جدی بوجود آید و در ایران بعنوان عوامل بیگانه مجازات شوند.“
در این مقاله آمده است که به استثناء آیه الله خمینی پدر انقلاب ایران، هیچ رهبری عمیق تر از محمد مصدق در چشم انداز قرن بیستم ایران تاثیر نگذاشته است. و هیچ واقعه ای هم در قزن بیستم بیشتر از سرنگونی وی موجب سوء ظن ایران نسبت به ایالات متحده نشده است. نگاه کنید به:
ادامه...
تحقیق درباره بررسی کوتای 28 مرداد سال 1332
