مقدمه
شهرستان میانه در جنوب شرقی استان آذربایجان شرقی قرار دارد و از چهار سمت به شهرستانهای خلخال ، اردبیل ، سراب و بستان آباد و هشترود و زنجان حدود می شود . میانه مرکز شهرستان در بین مختصات جغرافیایی 47 درجه و 42 دقیقه طول شرقی و 37 درجه و 20دقیقه عرض شمالی واقع است . ارتفاع آن از سطح دریا 1100متر و مساحتش بالغ بر 5590 کیلومتر مربع است و جمعیت ان برابر با سرشماری سال 1370 به 230 هزار نفر می رسد . این شهرستان با 360 روستا اطراف دارای 4 بخش به نامهای : کاغذکنان ، کندوان ، ترکمنچای و بخش مرکزی است و اختلاف افق شرعی آن 14 دقیقه و 48 ثانیه از شهر تهران تفاوت دارد .
ساختار جغرافیایی :
خط راه آهن تبریز ـ تهران از سمت جنوب این شهر و جاده بین المللی نیز از طرف شمال آن عبور می کند . این راهها هر کدام پس از پشت سر گذاشتن چندیدن طول نسبتاً طولانی و دههای پل در این منطقه ضمن اینکه ارتباط شمال و غرب کشور را با مرکز و جنوب برقرار می سازد خط ارتباطی بسیار موثر میان شهرها و استانهای صنعتی و مهم ایران با کشورهای آسیایی و اروپایی به شمار می آید و بدین ترتیب شهرستان میانه را از نظر ارتباطی در جایگاه استراتژیکیی ـ سیاسی ـ اقتصادی و نظامی قرار می دهند .
این شهرستان در میان دو رشته کوه بوزقوش ( بوز در زبان ترکی آذری به معنی خاکستری و قوش به معنی پرنده می باشد و بوز قوش پرنده ای است از راستای شکاریان ) و قاپلان ( به معنی پلنگ که کلمه قافلان معرب آن است ) قرار دارد و بیشتر روستاهای خود را نیز در دامنه های سرسبز و خرم این دو کوه بزرگ پرورش داده است .
رشته کوهها :
رشته کوه جوان قاپلان ( قافلانکوه ) نام آشنایی برای همه مردم ایران است که در جنوب و جنوب شرقی میانه با ارتفاع 1888 متر سر به آغوش آسمان نهاده است و درس پایداری و بردباری به ساکن آن نواحی می دهد و همواره آن را از نعمت های آفریدگار در دامنه ها و قله هایش بهره مند می سازد .
کوه بزرگ دیگری در شمال شهرستان میانه دامن محبت و صفا گسترده است که نامش بوزقوش می باشد . این رشته کوه یکی از کوههای مهم آذربایجان است که در میان شهرستانهای اردبیل ، سراب و بستان آباد قرار دارد و به صورت مرز طبیعی شهرستان میانه را از آنان جدا می سازد و ارتفاع آن در نزدیکیهای روستای سید منصور به 3100 متر می رسد .
میدان داغی نیز از دیگر کوههای این ناحیه است که در شمال غرب خلخال و شمال شرق میانه در منطقه گرمرود ( بخش مرکزی کندوان ) با جهت شمالی ـ جنوبی قرار دارد . بلندترین قله آن در نز دیکی روستای نی باغی و چهل نور به ارتفاع 2560 متر می رسد .
رودخانه ها :
شهرستان میانه را به حق باید شهرستان رودها و رودخانه ها نامید ، زیرا حد ان علاوه بر رو دخانه بزرگ و مهم و تاریخی ، دهها رودخانه کوچک و بزرگ و مسیرهای فراوانی در ان وجود دارد . با توجه به اینکه در شمال غرب سرزمین ایران تنها سه حوضه آبرریزی به نامهای : ارس در شمال دریاچه ارومیه در غرب و قزل اوزن در جنوب قرار گرفته است اکثر رودهای حوضه آبریزی جنوبی شمال غرب ایران به سمت این شهرستان در حرکتند و در نهایت همه آنها با عبور از این رودها و رودخانه ها وارد رودخانه مهم قزل اوزن می شوند . پنج رودخانه مهم شهرستان میانه عبارتند از : قزل اوزن ، قرانقو ، میانه رود ، آیدوغموش و گرمرود می باشد.
آب و هوا :
از آنجا که شهرستان میانه در منطقه جلگه ای واقع شده است از آب و هوای معتدلی برخوردار است ، ولی حومه و بیشتر روستاهای آن به موجب آنکه در مناطق کوهستانی و ارتفاعات بوزقوش و قاپلان قرار گرفته اند در فصلهای بهارو تابستان از هوای بسیار متبوع و خنکی بهره مندند . در فصل زمستان و پاییز که تمامی شهرها پوشیده از برف هستند همواره مردم این دیار سرمای سخت و طولانی را پشت سر می گذارند . بارش برف و یخبندان در این شهرستان به طور متوسط 106 روز در سال ثبت شده است که در اثر شدت آن راه بندانهای زیادی بوجود می آید .
ساختار تاریخی شهرستان :
در باره وجه تسمیه میانه بسیار سخن گفته اند ، اما از انجا که این شهر را بین دو رشته کوه بوزقوش و قاپلان محصور شده و یا از آن جهت که در میان دو شهر تبریز و هران واقع شده است به این نام نلمیده اند . اگر انچه درباره وجه تسمیه میانه گفته شده درست باشد باید تمامی شهرهایی را که میان دو رشته کوه قرار گرفته اند میانه بنامند و همچنین به غیر از شهرهای مرزی همه شهرها می توانند نام میانه را با خود یدک بکشند .
درباره وجه تسمیه میانه می توان به سه فرض محتمل شد :
1- از انجا که میانه در سر راه جاده ابریشم واقع شده است این شهرها را مین یانا ( به هزار سو و یا شهر هزار راهه ) نامیده اند که تداول عامه این کلمه به مییانا تغییر شکل یافته .
2- ترکها به این شهر مایا می گفتند .( یعنی مرکز تمدن ) از آنجا که این شهر روزگاری قلمرو ترکان ماد بوده است آن را مایانا لقب داده اند .
3- فرض قریب به تعیین این است که نام اولیه میانه مای آنا یا بای آنا و یا ماشی آنا باشد . این سه اسم در زبان ترکی به معنی بزرگ مادر است .
بر اساس اسطوره ای که از دنیای ترکان باستان مانده است قایرا خان
( خدای بزرگ و انسان نخستین ) برای اینکه از تنهایی به در اید از کف دهان خویش ماشی آنا را آفرید . این اسطوره که از دیرینه گی بیشتری نسبت به اسط.ره های دینی در اسلام برخوردار است با اسطوره خلقت حوا از دنده چپ آدم قابل تطبیق است .
آثار باستانی
مسجد سنگی ترک :
این مسجد که در روستای ترک در 29 کیلومتری شمال شرقی میانه واقع شده از آثار باستانی بسیار مهم آذربایجان به شمار می آید و از شگفتیهای منحصر به فرد برخوردار می باشد . شیوه معماری و مصالح ساختمانی که در ان بکار رفته است باستان شناسان را به حیرت واداشته است و در عین حال تاریخ درخشان هنر و معماری اسلامی را در قرون گذشته به تماشای آیندگان می گذارد . این مسجد دو قسمت از هم متمایز دارد . 1- ساختمان اصلی آن که تماماً از سنگ بنا شده و شبستانها که با آجر ساخته شده اند . در ضلع جنوب غربی این مسجد آرامگاهی وجود دارد که منسوب به بانی یا معمار مسجد می باشد . بر درو دیوار های سنگی این مسجد تاریخهای 1016 و 1282 قمری به چشم می خورد که تنها نشان از تعمیر در زمانهای شاه عباس صفوی و ناصرالدین شاه قاجار می باشد. در کتیبه دیگری که بر روی سنگهای میان دو پنجره قرار دارد اسامی کارفرما ، بانی ، کننده کار و معمار یا بنای مسجد به ترتیب : حاجی مراد ترکی ، عباس کربلایی ، محمد صادق تبریزی و عبدالوهاب مشاهده می شود .
فرمت این مقاله به صورت Word و با قابلیت ویرایش میباشد
تعداد صفحات این مقاله 9 صفحه
پس از پرداخت ، میتوانید مقاله را به صورت انلاین دانلود کنید
دانلود مقاله شهرستان میانه
