مقدمه
دادمداری مهم ترین عامل اقتصاد بخش عظیمی از روستاهای آذربایجان است. دامداران در پی دامهایشان برای یافتن چراگاه های مناسب تابستان ها به ییلاق (مناطق سردسیری و کوهپایه ای) و رسمتان ها به قشلاق (مناطق پست و گرم استان) کوچ می نمایند. از رمان های بسیار دور تعدادی از دامداران که توانسته اند مازاد خوراک دامهایشان را که از دامنه هایشان سرسبز کوهستان های سهند وسبلان تهیه می کردند، برای ماه های سرد زمستان ذخیره نمایند. یکجانشین شده اند. روی کوه ها و دامنه های اطراف آتشفشان سهند و سبلان را لایه ضخیمی از توف آتشفنشانی به شکل هرم (کله قندی) پوشانیده است. این توده ها دارای انسجام کافی بوده و برای کندن و خالی کردن نیز مناسب می باشد. دامداران از قدیم الایام داخل این توده ها را به عنوان طویله، اصطبل و انباری کنده و خالی کرده اند تا در زمستان ها بتوانند دامهایشان را از سرمای گزنده محفوظ دارند، همچنین اتاق های مسکونی خود و خانواده شان را نیز در جوار همان طویله ها و اصطبل ها کنده اند که در زمستان ها با نفس دام هایشان گرم می شود. خوراک و پوشام این مردمان از دام ها تأمین می شده و مازاد تولیدشان برای تهیه دیگر مایحتاج زندگی، که در منطقه قادر به تهیه آن نبوده اند، به شهرها صادر می شده است. آنان برای تهیه و تأمین مسکن، نیازی به مصالح ساختمانی نداشته زیر با شناخت طبیعت آنچه را که می خواسته اند از آن گرفته اند.
در این وجیزه سعی شده چند نمونه از حمام های صخره ای، که در نهایت سادگی و با کارایی کامل و با استفاده از امکانات طبیعی ساخته شده اند، معرفی گردد. در طرح اولیه این حما ها برای بنیان حمام از کران های طبیعی، برای تأمین آب از چشمه و برای سوخت از بوته های خار و گون استفاده شده است.
معماری صخره ای در آذربایجان
«از دهانه های آتشفاشن سهند و سبلان طی هزاران سال گدازه و مواد مذاب به بیرون جهیده و بر یو هم انباشته شده است، به تدریج در طی هزاران سال بر روی این گدازه ها پوسته ای از سنگ توف با مقاومت های مختلف به وجود آمده است، لایه های نرم این پوسته در طی سالیان، به وسیله برف و باران شسته شده و لایه های سخت تر به صورت کران به اشکال مختلف به وجود آمده است («کندوان» بررسی های تاریخی، سال دوازدهم، ص 187). ترکیب و دانه بندی این کران ها به نوعی است که به سهولت می توان داخل آن را با گلنگ های حفر قنات و چاه مطابق عملکرد مورد نیاز خالی کرد. شکل کران ها در چگونگی حفر فضاهای مورد نیاز تأثیر دارد. در روستای قدیمی حیله ور، که احتمالاً تا دوره مغول مورد استفاده قرار می گرفته، همچنین در روستای سپور در بناب و روستاهای صخره ای (متروکه) در منطقه ارسباران و اردبیل بناها عموماً در یک سطح کنده شده و یک طبقه است ولی در روستاهای کندوان و چراغیل که کران های آن به شکل کله قندی و به ارتقاع بعضاً بیش از 20 متر می باشد. دلایل مختلف از جمله شب روستا و دسترسی از جهات مختلف باعث گردیده که بناها عمدتاً دو طبقه و بعضاً سه تا چهار طبقه ساخته شوند.
دانلود مقاله حمام های صخره ای آذربایجان شرقی