نوع فایل: word
قابل ویرایش 67 صفحه
جهت دریافت درجه ی کارشناسی در رشته ی روان شناسی
چکیده:
در این پژوهش یک گروه بیست نفری از نوجوانان و جوانان قشر فقیر جامعه و یک گروه بیست نفری از نوجوانان و جوانان قشر غنی جامعه انتخاب شده‌اند و با استفاده از یک طرح پژوهشی از نوع علمی و مقایسه‌ای از نظر میزان افسردگی مورد سنجش و مقایسه قرار گرفتند. افسردگی افراد با استفاده از مقیاس افسردگی بک سنجیده شد و نمرات افسردگی به دست آمده به عنوان شاخصی از میزان افسردگی و نیز به عنوان دادههای خام پژوهش مورد تجزیه و تحلیل آماری قرار گرفت. ازآنجا که هدف پژوهش مقایسه دو گروه فوق از نظر میزان افسردگی بود دادههای یاد شده با استفاده از روش مقایسه میانگین‌ها تجزیه و تحلیل شد و در نهایت این نتیجه بدست آمد که میزان افسردگی در نوجوانان و جوانان قشر فقیر بیش از نوجوانان و جوانان قشر غنی است.
مقدمه:
فقر موضوع مورد بحث و بررسی بسیاری از رشته‌های علمی نظیر اقتصاد، جمعیت‌شناسی، روانشناسی اجتماعی، ژئوپولتیک، اخلاق، اقتصاد بین‌الملل، سیاست و اقلیم‌شناسی بوده است.
تا این اواخر در اکثر جوامع، فقر به عنوان یک وضعیت بشری، مشیت الهی شمرده می‌شد. که از یک سو حاصل بی‌دانشی و از سوی دیگر زاده زندگی شبانی و کشاورزی تلقی می‌شد.
در اجتماعات پیشرفته سرمایه‌داری فقر معلول تن آسایشی خود فقیران محسوب می‌شد. لذا پژوهشگران اجتماعی پژوهش درباره فقر را دون شأن خود می‌دانستند. اساسا فرض بر این بود که در جوامع مزبور مساله فقر به کلی حل شده و آن عده معدودی که فقیرند خودشان تقصیر کارند چون که تن پرونده و بعلاوه و دولت و مؤسسات پژوهشی نیز روی خوشی به این قبیل موضوعات نمی‌دادند. اما اشاعه عقاید روشنفکرانه و تساوی طلب در دوره بعد از جنگ جهانی دوم بخصوص از دهه 1960 و نشر مقالات و کتابهایی درباره وضع فقیران و محلات فقیرنشین شهرهای بزرگ و ساکنان نواحی عقب افتاده ممالک مرفه، دولتهای غربی را ناگزیر کرد به وجود فقر اذعان کنند و برنامه‌هایی برای تخفیف دامنه فقر در کشور خود به مورد اجرا بگذارند. بر اثر تغییر در نحوه نگرش به مساله فقر، محققان نیز پژوهش علمی درباره فقر را وجهه همت خود قرار دادند. با این وصف مطالعه دوباره فقر کاری است که تازه شروع شده و لذا آثاری در این زمینه که جامعیت داشته باشند بندرت انتشار یافته است. در پی‌ریزی جامعه‌شناسی فقر می‌توان این نکته را در نظر آورد که پاره‌ای از مقالات آن توصیفی هستند. و حال‌آن که تعدادی دیگر تحلیلی و فنی هستند و فهم آنها محتاج دانستن مبادی علم اقتصاد و جمعیت‌شناسی است. در حال حاضر که دنیا دستخوش مشکلات عظیمی است و تعداد زیادی از کشورهای عقب مانده با دشواری سیر کردن شکم جمعیت روزافزون خود دست به گریبان هستند. مساله فقر بیش از هر موقع دیگری اهمیت پیدا کرده است.
(مارک هنری – پاوی / ترجمه مسعود محددی / 1379)
- نکته اساسی که خود بر مدیران یعنی بر مسئولان اجرایی و محققان در حیطه‌های کاملا مرتبط علوم اجتماعی و علم اقتصاد تحلیل می‌کند، این است که به شکلی معماوار فقر اگرچه واپس می‌نشیند، ولی فرآیند کاهش پیوسته سطح زندگی برخی دسته‌جات اجتماعی و برخی گروههای سنی شدید می‌شود. از نظر آماری اندازه‌گیری مسائل فقر از طریق تعریف خطی نمایانگر در آمد سرانه امکان‌پذیر است. براساس این تعریف فرد یا گروهی که در زیر این خط قرار داشته باشند، در ارضای نیازهای اساسی خود با تضیقات غیرقابل قبولی مواجه هستند. البته این خط براساس سطح عمومی توسعه تغییر می‌کند.
(مارک هنری – پاوی / 1379)
یافته‌های آماری نشان می‌دهد که 17 درصد از کل جمعیت کشور زیر خط فقر قرار دارند. جمیعت زیر خط فقر در سالهای قبل از پیروزی انقلاب اسلامی 48 درصد بود. بدین ترتیب طی 22 سال گذشته بیش از 30 درصد جمعیت از زیر خط فقر خارج شده‌اند. شمار جمعیت روستایی زیر خط فقر که قبل از انقلاب بالغ بر 48 درصد جمعیت روستایی کشور بود. در سال 1380 به حدود 26 درصد رسیده است. همچنین جمعیت شهری زیر خطر فقر از 47 درصد کل جمعیت شهری در قبل از انقلاب به 2/12 درصد در حال کاهش است.
بیان مساله:
افسردگی یکی از حالات روانی بیمارگونه است که به نظر می‌رسد در تمام دورانها با جوامع بشری همراه بوده است. کما اینکه در آثاری که از چند هزار سال قبل بر جای مانده نشانه‌ای از وجود آن به چشم می‌خورد. به عنوان مثال حکمایی چون بقراط از افسردگی تحت عنوان ملانکولی یاد کرده‌اند و آن را به زیادی صفرای سیاه در بدن نسبت داده‌اند. در عصر جدید نیز افسردگی از آنچنان شیوعی برخوردار بوده است که آن را سرماخوردگی بیماریهای روانی دانسته‌اند.
در خصوص چگونگی پدیدآیی و ماهیت بیماری افسردگی تلاشهای پژوهشی که بویژه در قرن بیستم انجام شده است، نتایج خوبی به همراه داشته است. به یمن این پژوهشها امروزه اطلاعات زیادی در مورد افسردگی در دست است. دانش ما در مورد نشانه‌های افسردگی، انواع افسردگی، زمینه‌های ژنتیک، بیوشیمیایی و نوروترانسمیتری افسردگی، زمینه‌های شناختی از افسردگی و بالاخره انواع روشهای درمانی افسردگی از آن جمله‌اند.
علیرغم اطلاعات زیادی که امروزه در خصوص افسردگی در دست است هنوز ابعاد وسیع این بیماری به خوبی شناخته نشده است و با توجه به حالات متنوعی که از این بیماری به چشم می‌خورد به نظر می‌رسد متغیرهای زیادی در این بیماری دخیل هستند. فقر به عنوان یکی از پدیده‌های اجتماعی که می‌تواند بعد اجتماعی – اقتصادی و فرهنگی داشته باشد از این قبیل متغیرهای تاثیرگذار است. در خصوص تاثیر و نقش فقر در نابسامانی‌های جامعه نظیر بزهکاری، آدم‌کشی، اعتیاد، فحشاء، دزدی و … مطالب زیادی نوشته شده و به نظر می‌رسد که نقش فقر در این نابسامانی‌ها حداقل به عنوان یک عامل مهم ثابت شده است.
اما تاثیر و رابطه فقر با بیماریهای روانی موضوعی قابل بحث است. در حالی که در برخی از نوشته‌ها تاکید زیادی شده است که فقر در ایجاد بیماریهای روانی بسیار تعیین کننده است با این حال برخی از مؤلفین دیگر در نقش نسبی آن جانب احتیاط را رعایت کرده‌اند و تاثیر آن را منوط به بسیاری از عوامل اثرگذار دیگر دانسته‌اند. رابطه فقر با انواعی خاص از اختلالات روانی و اینکه آیا فقر در ایجاد برخی از بیماریها بیش از بیماریهای دیگر موثر است موضوعی باز هم قابل بحث و مبهم است.
با توجه به این ابهامات که در خصوص رابطه فقر و بیماریهای روانی و جدو دارد. موضوع پژوهش حاضر مطرح شده است. از این رو در این پژوهش درصدد هستیم که به این سؤال پاسخ دهیم که آیا بین افراد قشر فقیر جامعه و قشر غنی تفاوتی از نظر میزان افسردگی به چشم می‌خورد یا خیر؟
اهمیت و ضرورت مساله مورد بررسی:
این پژوهش که به منظور مقایسه افسردگی بین دو قشر غنی و فقیر صورت می‌گیرد از جانب مختلفی می‌تواند حائز اهمیت باشد.
اولین نکته در خصوص اهمیت این پژوهش توجه به موضوع فقر است. براساس بررسی‌های به عمل آمده و کارهایی که در دست است فقر پدیده نسبتا رایج در اغلب جوامع انسانی و بخصوص در جوامع جهان سوم است. به عنوان مثال گزارش شده است. در سال 1379 از جمعیت 5/40 میلیون نفری، شهرنشینان 6/14 درصد از جمعیت 2/23 میلیون نفری، روستانشینان کشور 8/16 درصد، که جمعا حدود 10 میلیون نفر از جمعیت کشور را تشکیل می‌دهند، زیر خط فقر دارند. گروه زیر خط قرمز یعنی افرادی که از توان کافی جهت تامین حداقل نیازهای اساسی برای زندگی خود برخوردار نیستند. به زبان پولی و با در نظر گرفتن نرخ تورم، خانوارهای 8/4 نفره شهری که امسال ماهانه 71000 ریال و خانوارهای روستایی 6/5 نفره، که ماهانه 480000 ریال و کمتر درآمد دارند، زیر خط فقر قرار دارند. این جمعیت 10 میلیون نفری کشور اصطلاحا فقیر نامیده می‌شوند. پس کل جمعیت کشور در دهه اول درآمدی و حدود 50 درصد جمعیت کشور در دهه دوم درآمدی، که در شهرها و روستاها زندگی می‌کنند را افراد فقیر تشکیل می‌دهند. علاوه بر این جمعیت 10 میلیون نفری فقیر در 25 درصد دیگر از خانوارهای شهری و 28 درصد دیگر از خانوارهای روستانشین نیز، که جمعا شامل 5/16 میلیون نفری در تامین هزینه‌های اساسی زندگی خود با دشواریهای نسبی مواجه هستند، به لحاظ نبود مشاغل پایدار و درآمدهای قابل اتکاء و وجود تورم این گروه ممکن است به گروه فقرا بپیوندند. از طرف دیگر امروزه این امر مسلم شده است که بین فقر و نابسامانی‌های اجتماعی ارتباط تنگاتنگی وجود دارد. هر جا که صحبت از نابسامانی‌هایی چون اعتباد، فحشاء، بزهکاری و … در بین است معمولا فقر به عنوان یک عامل اثر گذار یا به عنوان یک همبسته نیز مطرح است. بنابراین به نظر می‌رسد که فقر به عنوان یک پدیده اجتماعی نیاز به بررسی و مطالعه دارد و این پژوهش نیز به نحوی در این ارتباط صورت می‌گیرد. نکته دیگر در خصوص این پژوهش اشاره به رابطه بین فقر و یک بیماری روانی است. تا آنجا که در منابع روانپزشکی به چشم می‌خورد. مؤلفین زیادی اشکال مختلف فقر نظیر فقر اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی، بهداشتی را در ایجاد بیماریهای روانی موثر دانسته‌اند. در حالی که این موضوع، هنوز به خوبی نشناخته نشده است. و جا دارد که رابطه فقر هم به طور کلی با بیماریهای روانی و هم به طور اقتصادی با بیماری خاص مورد بررسی قرار گیرد. از آنجا که این پژوهش در این راستا صورت می‌گیرد، به نوبه خود حائز اهمیت است.
از آن جا که پژوهش‌هایی نظیر این پژوهش می‌توانند نتایجی به همراه داشته باشند که مورد استفاده محققان مسائل روانی – اجتماعی و همچنین مدیران جامعه قرار گیرند و احتمالا به پیشگیری از مشکلات روانی – اجتماعی، کمک کنند موضوع مورد بررسی در این پژوهش می‌تواند دارای اهمیت باشد.
از آن جا که پژوهش‌هایی نظیر این پژوهش می‌توانند نتایجی به همراه داشته باشند که مورد استفاده محققان مسائل روانی – اجتماعی و همچنین مدیران جامعه قرار گیرند و احتمالا به پیشگیری از مشکلات روانی – اجتماعی، کمک کنند موضوع مورد بررسی در این پژوهش می‌تواند دارای اهمیت باشد.
فهرست مطالب:
فهرست مطالب:
چکیده
فصل اول مقدمه
بیان مسئله
اهمیت و ضرورت پژوهش
اهداف پژوهش
فرضیه پژوهش
تعریف نظری و عملیاتی متغیرهای پژوهش
تعریف اصطلاحات مهم
فصل دوم پیشینه پژوهش
مقدمه
رابطه فقر با مشکلات روانی – اجتماعی
رابطه فقر با اختلالات روانی بویژه افسردگی
فصل سوم روش پژوهش
طرح کلی و روش اجرای پژوهش
جامعه آماری جمعیت نمونه و روش نمونه‌برداری
روش جمع‌آوری دادهها و ابزار اندازه‌گیری
مقیاس افسردگی بک
معرفی آزمون
پرسشنامه محقق ساخته
روش اجرای پرسشنامه
روش نمره‌گذاری
اعتبار تست افسردگی بک
روایی مقیاس افسردگی بک در ایران
روش تجزیه و تحلیل دادهها
فصل چهارم یافته‌های پژوهش
یافته‌های پژوهش
آزمون فرضیه پژوهش
فصل پنجم بحث و نتیجهگیری
بحث و نتیجهگیری
محدودیتهای پژوهش
منابع
پیوست
منابع و مأخذ:
1- آزاد – حسین، آسیب‌شناسی روانی – انتشارات بعثت، تهران 1373
2- پلاجی – کلایتون، جیمزدی، بارت / درمان افسردگی ، سلطانی‌فر، حسن/ انتشارات آستان قدس رضوی / مشهد 1372
3- پورافکاری ، نصرت الله، نشانه‌شناسی بیماریهای روانی، انتشارات آزاده، تهران 1373
4- راج جک و جانت، جامعه‌شناسی فقر، کریمی، احمد، انتشارات امیرکبیر، تهران، سال 1336
5- راو – کلارنس ج . مباحث عمده در روانپزشکی ، دکتر وهابزاده، جواد، انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی، تهران 1370
6- کاپلان – هارولد، سادوک بنیامین. خلاصه روانپزشکی. دکتر – افکاری، نصرت‌الله / انتشارات تابش، تهران 1368
7- کاستلو، تیموتی و جوزف، روانشناسی نابهنجاری، دکتر افکاری، نصرت‌الله پور/ انتشارات آزاده / تهران سال 1373
8- گالبرایت، جان کنت/ ماهیت فقر عمومی، دکتر عادلی/ سید محمدحسین - انتشارات اطلاعات، تهران 1371
9- مارک هنری، پاول – فقر، پیشرفت و توسعه . محمدی / مسعود، دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی ، انتشارات وزارت امور خارجه، تهران 1374
10- هاریسون، اختلالات روانپزشکی هاریسون 1994، دکتر سمیعی/ مرسده، انتشارات راستان، تهران 1374
11- رئیس دانا- فریبرز، شادی طلب - ژاله، فقر در ایران (مجموعه مقالات)– انتشارات رشد، تهران – 1383
12- نصرت الله پورافکاری، فرهنگ جامعهه روان پزشکی، انتشارات فرهنگ، تهران 1373
13- کیانوش هاشمیان، روانشناسی نابهنجار و زندگی نوین، انتشارات دانشگاه الزهراء ، تهران 1376
14- برنز، دیوید، شناخت درمانی روانشناسی افسردگی و فنون و شناخت شخصیت و تغییر آن، قراچه‌داغی، مهدوی. انتشارات خاتون. تهران 1367
15- شاملو ، سعید – بهداشت روانی – انتشارات رشد. تهران 1369
16- جودیت آرتوری / بوهارت / فیروز بخت / مهرداد / اصول روانشناسی بالینی و مشاروه – انتشارات رسا . تهران 1379
17- تامین / ملوین / جامعه‌شناسی قشربندی و نابرابریهای اجتماعی / نیک گوهر / عبدالحسین / انتشارات خاتون / تهران 1373
18- محسنی/ منوچهر / بررسی آگاهی‌ها، نگرشها و رفتارهای اجتماعی – فرهنگی در ایران انتشارات دبیرخانه شورای فرهنگی ، عمومی کشور / تهران 1379
19- مدنی، سعید / آسیب‌ها / انحرافات اجتماعی و فقر در ایران / انتشارات آزاده / تهران 1379
20- شاملو، سعید / بهداشت روانی / انتشارات رشد / تهران / 1369
21- جودیت تایت / آرتورسی بوهارت / فیروز بخت، مهرداد / اصول روانشناسی بالینی و مشاوره / نشر رسا / 1379
22- روت لین / میز – قرچه داغی / مهدی - شیوه‌های آموزش به دانشآموزان خشمگین، بی‌قرار، منزوی افسرده و … مهدی قرچه داغی - نشر پیک بهار / 1381
23- شیخاوندی، داور نگرشی به عوامل سه بعدی فقر و حاشیه‌نشینی آسیب‌زا در تهران/ نشر دانشگاه علوم بهزیستی / 1382
پایان نامه ی بررسی و مقایسه میزان افسردگی در بین دختران نوجوان و جوانان قشر فقیر و دختران نوجوان و جوان قشر غنی. doc
